Bóle fantomowe – czym są, jak powstają, jakie są przyczyny, na czym polega leczenie?

Dlaczego stopa boli? Przyczyny i leczenie bólu stóp i nóg

Boli stopa – co robić? Jakie są przyczyny bólu stóp i nóg? Poznaj najczęstsze choroby i deformacje stóp, którym towarzyszy silna bolesność. Sprawdź, co może ci dolegać. Dowiedz się, jak leczyć haluksy i gdzie szukać pomocy. Przeczytaj.

Dlaczego stopy bolą? Przyczyny bólu stóp

Przyczyny bólu stopy często są związane z deformacjami w ich obrębie, które przeważnie mają charakter postępowy. Poznaj najczęstsze schorzenia stóp, którym towarzyszy silna bolesność:

Haluksy a ból stopy

Inaczej paluchy koślawe. To jedna z najczęstszych deformacji dotyczących stóp. Powstają w wyniku postępujących procesów deformacyjnych. I kość śródstopia przemieszcza się w kierunku przyśrodkowym. Następstwem tego jest przemieszczenie się palucha w kierunku pozostałych czterech palców stopy.

Charakterystyczny objaw haluksa to wystający guz (bunion), który utrudnia dobranie obuwia.Haluksy to schorzenie o charakterze postępującym. Jeśli Chory nie podejmie leczenia, to zmiany będą się szybko pogłębiać.

Leczenie haluksów polega na początku na zastosowaniu metod zachowawczych (niechirurgicznych), które nie cofną deformacji, ale mogą zatrzymać jej pogłębianie i złagodzić objawy – więcej pod adresem https://www.operacjestopy.pl/leczenie-haluksow/.

Kiedy paluch koślawy trzeba operować? Operacja haluksów

Decyzję o konieczności dokonania chirurgicznej korekty haluksa (palucha koślawego) zawsze podejmuje lekarz. Czynniki, które kwalifikują Pacjenta do operacji haluksa to:

• utrwalone deformacje stopy typowe dla haluksów;
• dyskomfort i ból w obrębie stawu śródstopno-palcowego I, który może być odczuwalny w spoczynku lub podczas poruszania się;
• brak efektów po zastosowaniu nieoperacyjnych metod leczenia haluksów;
• dobry ogólny stan zdrowia Chorego, brak chorób zagrażających życiu;
• brak przeciwwskazań do znieczulenia okołooperacyjnego.

Metody operacji haluksów:

• skrócenie torebki stawowej po stronie przyśrodkowej;
• bunionektomia;
• osteotomia pierwszej kości śródstopia (osteotomia Scarf, Chevron);
• osteotomia paliczka podstawnego palucha (osteotomia Akin);
• usztywnienie stawu śródstopno-paliczkowego palucha;
• usztywnienie stawu klinowato-śródstopnego palucha;
• techniki miniinwazyjne  (MICA, PERC).

Neuralgia Mortona a ból stopy

Neuralgia Mortona (nerwiak Mortona, nerwiak międzypalcowy) jest schorzeniem objawiającym się dolegliwościami bólowymi ze strony nerwu palcowego wspólnego. Określenie “nerwiak”, mimo że bardzo często używane, jest błędne.

Nerwiak to niezłośliwy nowotwór nerwu obwodowego, który występuje u pacjentów niezwykle rzadko. Choroba Mortona najczęściej wynika jedynie z podrażnienia nerwu, które prowadzi do zmian zapalnych i zwyrodnieniowych.

Schorzenie dotyczy najczęściej II i III przestrzeni międzypalcowej, czyli okolicy między II i III lub III i IV palcem. Występuje częściej u kobiet.

Charakterystyczny objaw neuralgii Mortona to ból po stronie podeszwowej, na wysokości głów kości śródstopia, czyli w okolicy podstawy palców. Jest to silny, piekący ból o rozlanym charakterze i zdolności promieniowania do palców, które są unerwione przez dany nerw.

Pacjenci często cierpią z powodu bolesnych skurczów oraz odrętwień. Objawy choroby Mortona nasilają się podczas obciążania stopy, szczególnie podczas noszenia wąskiego, uciskającego obuwia. Po odpoczynku ból najczęściej ustępuje.

Metatarsalgia a ból stopy

To ogólne określenie dolegliwości bólowych w okolicy podeszwowej głów kości śródstopia. Najważniejszym objawem, który uniemożliwia normalne poruszanie się Chorych, jest ból stopy.

Specjalista stawia diagnozę na podstawie wywiadu, objawów klinicznych i badań dodatkowych (w tym USG, RTG, MRI i ewentualnych badań laboratoryjnych).Ból jest związany z deformacją stopy, ale nie tylko.

Przyczyną mogą być także nagniotki, odciski i inne schorzenia towarzyszące, w tym paluch koślawy lub palec młotkowaty.

Bunionette a ból stopy

Bunionette (koślawość V kości śródstopia, „kostka krawca”, „haluks małego palca”) to deformacja boczna części stopy. Zmiany są wyrażone w obrębie okolicy stawu śródstopno-paliczkowego palca piątego (MTP V).

Słowo „bunion” oznacza powiększenie okolicy egzostozy głowy pierwszej kości śródstopia, co jest typową zmianą towarzyszącą paluchowi koślawemu, czyli haluksowi.Współwystępowanie bunionette i palucha koślawego to objaw tzw.

stopy rozpłaszczonej.

Bunionette może być przyczyną uciążliwych dolegliwości bólowych, rogowacenia skóry w obrębie V kości śródstopia oraz stanów zapalnych w obrębie stawu MTP V. Dyskomfort i bolesność często dokuczają Chorym na tyle, że uniemożliwiają normalne poruszanie się. Aby zastosować precyzyjne leczenie, należy poznać przyczyny schorzenia. Skuteczne leczenie to operacja Bunionette.

Paluch sztywny a ból stopy

To schorzenie ma charakter zwyrodnieniowo-zniekształcający.

Mimo postępujących zmian w stawie, paluch zazwyczaj nie zmienia swojej pozycji względem pozostałych palców stopy, w przeciwieństwie do deformacji charakterystycznej dla palucha koślawego.

Objawem palucha sztywnego jest ograniczona możliwość zgięcia stawu śródstopno-palcowego pierwszego (MTP I). Towarzyszy temu dyskomfort, obrzęk, zaczerwienienie w.w. okolicy stawu i ból stopy, który z czasem się nasila.

Palec młotkowaty a ból stopy

Palec młotkowaty to przykurcz zgięciowy palca (II, III, IV lub V) w stawie międzypaliczkowym bliższym. Zmiana może powstać w każdym z palców stopy, oprócz palca pierwszego, czyli palucha. Najczęściej lokalizuje się w obrębie palca drugiego lub trzeciego stopy.

Najbardziej charakterystycznym objawem palca młotkowatego jest nieestetycznie wyglądająca zmiana na wysokości zmienionego stawu.

Towarzyszy temu ból, który nasila się szczególnie podczas kontaktu palca z ciasnym obuwiem, co często uniemożliwia Choremu normalne funkcjonowanie.

Dlaczego nogi bolą? Ból nóg – przyczyny

Nie zawsze dolegliwości bólowe nóg są spowodowane schorzeniami stopy. Zawsze należy brać pod uwagę również inne czynniki, np. takie jak:

• zakrzepica żył głębokich (żylaki);
• zwyrodnienia kręgosłupa;
• rwa kulszowa;
• zmiany miażdżycowe;
• dna moczanowa;
• zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej;
• intensywny trening;
• stanie na nogach przez wiele godzin;
• chodzenie na wysokich szpilkach;
• choroby kostno-stawowe;
• choroby ścięgien.

Artykuł sponsorowany

Leczenie bólu jest możliwe

Ból jest niezbędny W naszych codziennych zachowaniach ból jest sygnałem i ostrzeżeniem. Skłania nas do zaniechania czynności powodującej ból, jest też sygnałem, że coś w naszym organizmie nie działa prawidłowo. Jak to się dzieje, że ból powstaje, jest ciągle przedmiotem badań naukowców.

Naukowcy i lekarze wiedzą jak zmniejszyć ból w większości przypadków. Używa się do tego najróżniejszych technik, przyrządów, aparatów i środków farmaceutycznych. Sami też możemy kupić tabletki zmniejszające ból. Takie jednorazowe działanie przynosi ulgę, przy nawracających bólach lepiej umówić się z lekarzem.

Zintegrowany model leczenia bólu Ból został zdefiniowany jako jednostka chorobowa i wprowadzony do Międzynarodowej Statystyki Klasyfikacji Chorób. Zintegrowany model leczenia bólu polega na tym, że placówka zapewnia dostęp do lekarza anestezjologa, psychologa, do fizjoterapeuty, którzy razem opracowują model leczenia.

Można spodziewać się w tym przypadku lepszych efektów. Poszukiwanie przyczyny powodującej ból wymaga w wielu przypadkach dużego doświadczenia, przecież każdy z nas jest trochę inny, prowadzi inny tryb życia, inaczej się odżywia, wykonuje inną pracę, inaczej reaguje na lekarstwa.

Ta różnorodność powoduje, że znalezienie przyczyny powstawania bólu wcale nie jest łatwe, a zlikwidowanie cierpienia jeszcze trudniejsze.

Z wiekiem Na bóle zwyrodnieniowe związane z wiekiem pracujemy cały czas. Wymuszona pozycja w pracy, nadmierne obciążanie układu mięśni, szkieletu i ścięgien, nieodpowiednie do regeneracji układu ruchu miejsce do spania. Odzież i obuwie potrafią doprowadzić do zmian zwyrodnieniowych.

Wady postawy, wypadki, osteoporoza, czy zaniechanie prawidłowego sposobu odżywiania mogą doprowadzić do trwałych deformacji kręgosłupa. Później, kiedy pojawi się ból, niezbędna jest rehabilitacja, wizyty u fizjoterapeuty, a czasami blokada i fizjoterapia.

Zdarza się, że narastający ból spowodowany zwyrodnieniem wyklucza z codziennego normalnego funkcjonowania.

gabinet fizjoterapeuty, fot.©J.Dudzik

Ulga Zmniejszenie bólu a może nawet całkowite wyeliminowanie u pacjentów, to cel, do którego dąży wrocławski profesor, doktor habilitowany nauk medycznych, Andrzej Kübler- lider przychodni AnalgoMed.

Przychodzą do profesora pacjenci i uzyskują pomoc w miarę możliwości na najwyższym poziomie światowym.

Profesor wraz z zespołem lekarzy, fizjoterapeutów, psychologa potrafi pomóc i przywrócić do w miarę normalnego funkcjonowania prawie każdy przypadek.

Środki farmakologiczne zmniejszające ból od dawna są dostępne. Kupujemy je w sklepach a te silniejsze w aptekach. Preparaty zawierające opioidy mogą przy nieumiejętnym stosowaniu doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia, do uzależnienia, do zwiększenia tolerancji na lek.

Każdy z nas jest trochę inny, inaczej reaguje na środki przeciwbólowe. W młodości można sobie na różne doświadczenia pozwolić, organizm dosyć szybko się regeneruje. Z wiekiem i nabraniem doświadczenia z bólem już eksperymentować nie warto, lepiej zaufać doświadczeniu lekarzy.

Bóle fantomowe Wiedzą o nich te osoby, które utraciły części ciała. Tu przydają się techniki wpływające na mózg i wirtualna rzeczywistość. Dlaczego pojawia się ból w nieistniejącej kończynie? Na to pytanie potrafi odpowiedzieć psycholog i znaleźć odpowiednie środki zaradcze. Przestanie boleć, a to najważniejsze. Ból po przewlekłym zapaleniu spowodowanym opryszczką

Zostaje przeczulica w miejscu, gdzie doszło do zakażenia wirusem opryszczki. To bardzo przeszkadza, gdy po półpaścu nie można normalnie się ubrać, bo każdy ucisk, czy dotyk w już wygojonym miejscu powoduje nieprzyjemne doznania.

Zmniejszanie przewodnictwa nerwowego Stosowane kiedyś metody uszkadzania nerwów, podgrzewania nerwów przy pomocy igły zostały zastąpione na mniej inwazyjne zamrażanie. Taka blokada potrafi skutecznie zmniejszyć ból nawet na kilka miesięcy, a przewodnictwo nerwowe nie zostało nieodwracalnie przerwane.

Pomóc przez rehabilitację Czasami po zabiegach operacja się udała, pacjent przeżył, ale niestety pozostał ból. Zabiegi rehabilitacyjne potrafią przywrócić pacjenta do w miarę normalnego funkcjonowania. Przyzwyczaić do znośnego poziomu bólu.

Zdarzają się też i takie przypadki- mówi profesor, że leczyłem akupunkturą pacjentkę z bólem twarzy. Nie było efektów, więc zostało zrobione zdjęcie rentgenowskie i okazało się, że był ropień na korzeniu zęba. Sprawa rozwiązana.

Bóle nowotworowe W większości przypadków wraz z pojawieniem się choroby nowotworowej pojawia się ból. Tym zajmuje się medycyna paliatywna. Zdarzają się coraz częstsze przypadki zaleczenia choroby nowotworowej i wtedy po usunięciu guza mogą się zdarzyć bóle pooperacyjne. To wtedy jest pole działania dla nas.- mówi profesor Andrzej Kübler.

Błędne koło bólu przewlekłego Bóle spowodowane chorobami reumatoidalnymi powodują zmniejszona ruchomość stawów. Brak ruchu powoduje wykluczenie i powstaje błędne koło.

Ruch pozwala przywrócić sprawność, tu jest pole do popisu dla fizjoterapeutów. Pomaga w tym obrazowanie trójwymiarowe. Można sobie obejrzeć z różnych stron włókna nerwowe i znaleźć przyczynę.

To ulubiona metoda młodych lekarzy.

Akupunktura Starożytna metoda zaczerpnięta z medycyny wschodniej podlega obecnie badaniom przy pomocy współczesnych technik badawczych. Wielu osobom zabiegi akupunktury pomagają.

Skoro pomagają to, dlaczego ich nie stosować, przecież istotny jest efekt. Niektórym pomaga efekt placebo. Każdy sposób jest dobry, by nie bolało i trzeba pamiętać, że ból to sygnał płynący z mózgu.

Jeszcze dużo badań przed lekarzami i naukowcami, zanim odkryją, jak to się dzieje, że nas boli i jak naprawiać ciało by nie bolało. Więc jeśli boli, to przy obecnym stanie wiedzy nie masz wyboru, idź do lekarza z wiarą, że pomoc jest możliwa. Placówek leczących ból jest w Polsce około trzydziestu, jedną z nich jest AnalgoMed we Wrocławiu, miejsce gdzie o bólu wiedzą więcej.

tekst, zdjęcia: Jerzy Dudzik

Ból fantomowy – definicja, przyczyny, leczenie

Amputacja to zabieg polegający na usunięciu narządu w całości lub jego fragmentu.

Pomimo, że w wielu przypadkach ratuje życie, jest źródłem wielu dolegliwości bólowych, w tym bólu i czucia fantomowego.

Zjawiska te polegają na odczuwaniu doznań w nieobecnej części ciała i dotyczą głównie osób po amputacji kończyn. To tzw. “fantomy”, definiowane przez słownik języka polskiego m.in. jako zjawy, duchy.

Ból i czucie fantomowe są błędnie klasyfikowane jako jeden rodzaj doznania. Czym się różnią? Wrażenia fantomowe polegają na odczuwaniu istnienia usuniętej kończyny oraz takich odczuć jak: mrowienie, drętwienie, swędzenie, uczucie zginania lub poruszania kończyną.

Pacjenci czują również zimno czy ciepło. Natomiast te, które określić można odczuciami bólowymi, to: przeszywanie, przypalanie, pieczenie, napinanie, zgniatanie, miażdżenie, kłucie, rażenie prądem itp.

Na potrzeby tego artykułu oba rodzaje odczuwania nazywane będą „bólem fantomowym”.

Definicja bólu fantomowego

Pod kątem fizjologicznym ból fantomowy jest bólem neuropatycznym. Oznacza to, że dotyczy najczęściej uszkodzenia lub dysfunkcji nerwów.

Ten rodzaj bólu charakteryzuje się szerokim wachlarzem subiektywnych odczuć – każde uszkodzenie nerwu może dawać inne objawy, które będą utrzymywać się w różnym czasie i z różnym, najczęściej zmiennym natężeniem. Ból nasila się okresowo, jednak głównie wieczorem lub w nocy.

Najprawdopodobniej jest to związane z naturalną skłonnością człowieka do przemyśleń i koncertowaniu się na sobie, gdy głowa nie jest zajęta zadaniami wykonywanymi w ciągu dnia.

Występowanie bólu fantomowego

Ból fantomowy dotyka głównie osoby po amputacji kończyn i u większości pojawia się jedynie w pierwszych miesiącach po zabiegu. Ustępuje zwykle po zaprotezowaniu – do mózgu dociera wówczas informacja, że amputowana kończyna powróciła na swoje miejsce, bo proteza skutecznie ją “udaje” i tym samym proces chorobowy stabilizuje się.

U niektórych chorych jednak, ból może mieć charakter przewlekły i trwać nawet kilka lat. Istnieją również przypadki nawracania bólu po okresie całkowitego ustąpienia. Najczęściej wtedy, kiedy osoba przeżywa silne emocje, takie jak stres, czy zdenerwowanie.

Na odrębną grupę osób, oprócz reakcji na zmiany nastroju, działają też wahania temperatury.

Ból fantomowy dotyka głównie osób po amputacji kończyn i ustępuje zwykle po zaprotezowaniu. Fot. materiały własne.

Na bóle fantomowe narażone są zazwyczaj osoby, u których:

• przed amputacją występował silny ból kończyny związany np. z niedokrwieniem,
• do amputacji doszło w wyniku traumatycznego wypadku,
• po amputacji wdało się zakażenie w obrębie kikuta,
• obserwuje się wysoki poziom lęku, zaburzenia depresyjne i in.

Leczenie bólu fantomowego

Leczenie bólu fantomowego stanowi wyzwanie dla lekarza prowadzącego. Ze względu na jego złożony charakter nie ma jednego właściwego schematu postępowania i zawsze należy go opracowywać z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb.

Nie istnieje też jeden pewny sposób leczenia – skuteczna terapia bólu fantomowego powinna obejmować tzw. farmakoterapię skojarzoną – stosowanie leków przeciwbólowych i środków przeciwdepresyjnych oraz psychoterapię i rehabilitację.

Takie podejście umożliwia holistyczne spojrzenie nie tylko na fizyczną, ale również jego psychiczną komponentę bólu. Nie wolno zapominać o tym, że jest on zjawiskiem niezwykle złożonym, subiektywnym i niejednoznacznym – każdy ma inną tolerancję i próg odczuwania bólu.

Farmakoterapia działa zazwyczaj niestety jedynie na zasadzie placebo i z tego względu nie należy z nią przesadzać.

Znacznie skuteczniejsza jest pomoc na poziomie emocjonalnym – począwszy od samodzielnej próby zmiany myślenia i akceptacji faktu amputacji, aż po specjalistyczną pomoc terapeuty czy psychologa.

Klasyczna fizjoterapia w leczeniu bólu fantomowego sięga zazwyczaj do metod medycyny fizykalnej tzw. zabiegów z wykorzystaniem m.in.: prądów, pola elektromagnetycznego, wiązki lasera czy światła. Pozytywne efekty dają również kąpiele zdrowotne, masaż oraz ciepłolecznictwo.

Z tych ostatnich godne polecenia są ciepłe okłady wykonywane na szczycie kikuta połączone z delikatnym jego rozmasowywaniem. Należy pamiętać o tym, że nerwy – a ból fantomowy jak już wspomniano jest związany z uszkodzeniem nerwów – nie lubią zimna i fantomy często nasilają się w okresie jesienno-zimowym.

W tym czasie powinno się szczególnie dbać o komfort cieplny kikuta.

Rozwojowi bólu fantomowego można w ograniczony sposób zapobiegać już podczas przebiegu operacji, a później dzięki zachowaniu odpowiedniej higieny rany pooperacyjnej. Składa się na nią m.in.

codzienna zmiana opatrunków i stosowanie heparyny drobnocząsteczkowej, a w razie potrzeby odpowiednich antybiotyków w celu utrzymania właściwego ukrwienia i warunków do gojenia kikuta.

Po całkowitym wygojeniu blizny ważne są regularne masaże, smarowanie maściami i mobilizacja, tak aby nie tworzyła ona bolesnych, twardych zrostów w przyszłości uwierających kikut w protezie.

Terapia lustrzana

Terapia lustrzana to jeden z neurorehabilitacyjnych sposobów leczenia bólu fantomowego. Polega ona na tym, że osoba po amputacji odbija w lustrze swoją sylwetkę w taki sposób, aby w odbiciu widoczny był nie kikut, a cała (tak naprawdę druga, zdrowa) kończyna.

Dzięki temu wywołuje się iluzję istnienia amputowanej kończyny.

Obserwacja „normalnych” ruchów zdrowej kończyny umożliwia przede wszystkim zmianę schematu postrzegania ciała u osoby po amputacji oraz usprawnianie, pobudzenie i późniejsze utrwalenie korzystnych zmian w systemie motorycznym mózgu.

Ważne jest, aby przed przystąpieniem do terapii wytłumaczyć choremu jej cel, założenia oraz dokładny przebieg. Istotne jest również zapewnienie wygody podczas wykonywania sesji oraz pełna koncentracja chorego na odbiciu zdrowej kończyny w lustrze.

Bóle kikuta

Poza bólem i czuciem fantomowym, u znacznej grupy pacjentów występują tzw. bóle kikuta. Jest to odrębna grupa dolegliwości, zupełnie niezwiązana z fantomami.

Zlokalizowane są one w obrębie kikuta – zwykle na jego szczycie, w przebiegu blizny pooperacyjnej – i stanowią często wynik formowania się tzw. nerwiaka. Jest to rodzaj niewielkiego wewnętrznego guzka.

Tworzy się, gdy przecięty nerw próbuje „odrosnąć” i jego nieanatomiczne zakończenie ulega patologicznemu zgrubieniu, bo nie ma możliwości „wniknąć” do dalszej części amputowanej kończyny.

Nerwiak jest bardzo wrażliwy na dotyk i zwykle punktowe jego uciśnięcie powoduje silny ból o przeszywającym lub piekącym charakterze. W leczeniu nerwiaków pomocne są miejscowe obstrzykiwania środkami przeciwbólowymi, światło- i ciepłolecznictwo, a w skrajnych przypadkach operacyjne nacięcie i /lub usunięcie.

Podsumowując, na bóle fantomowe narażone są przede wszystkim osoby po amputacji kończyn.

Leczenie obejmuje zarówno stosowanie środków farmakologicznych, rehabilitacja, psychoterapia, terapia lustrzana, jak i inne techniki terapeutyczne.

Niestety żadna z metod nie daje stuprocentowej gwarancji wyeliminowania bólu, jednak ich znajomość pozwala na zaplanowanie indywidualnej dla każdego pacjenta strategii postępowania leczniczego.

Polineuropatia

Edytor: Dr. Med. Peter Bednarčík | 16. lipca 2020

Czy zmniejsza się lub całkowicie zanika czucie w kończynach? Jeśli cierpisz na polineuropatię, możesz również odczuwać mrowienie, pieczenie i ból.

Możesz czuć się niepewnie podczas chodzenia, możesz też czuć osłabienie i skurcze mięśni oraz szereg innych objawów.

Innym charakterystycznym objawem tej nieprzyjemnej choroby jest możliwa utrata masy mięśniowej kończyn.

Polineuropatia to zróżnicowana grupa zaburzeń nerwów obwodowych. Wynika zazwyczaj z wielorakiego uszkodzenia systemowego, powstającego w wyniku czynników zewnętrznych i wewnętrznych.

Do najczęstszych polineuropatii należą:

• ostra i przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna,
• polineuropatia w reumatoidalnym zapaleniu stawów,
• neuropatia cukrzycowa (u chorych na cukrzycę z zaburzeniami układu nerwowego),
• polineuropatia alkoholowa,
• polineuropatia w boreliozie z bolesnymi objawami w aparacie ruchowym,
• toksyczna polineuropatia – np. po zatruciu benzenem, disiarczkiem węgla, ołowiem,
• polineuropatia po lekach neurotoksycznych (nidrazid; po chemioterapii itp.).

W przypadku podejrzenia polineuropatii lekarz wykonuje badanie ogólne, badanie elektromiograficzne (EMG), badanie laboratoryjne, a czasem biopsję nerwu lub mięśnia.

Jednak w 20-30% przypadków przyczyna polineuropatii pozostaje nieznana, mimo badań przeprowadzanych w specjalistycznych klinikach.

Leczenie polineuropatii

Leczenie polineuropatii opiera się przede wszystkim na terapii schorzenia, które doprowadziło do jej rozwoju.

Leczenie cukrzycowej polineuropatii polega na utrzymaniu poziomu glukozy we krwi na normalnym poziomie.Odpowiednie odżywianie jest niezbędnym warunkiem utrzymania poziomu glukozy we krwi pod kontrolą i zmniejszenia dalszego uszkodzenia nerwów.

W celu łagodzenia bólu i innych objawów podaje się środki przeciwbólowe, przeciwdepresyjne i inne.

Największy nacisk kładzie się na profilaktykę powstawania defektów kończyn dolnych. Fizjoterapia w postaci pulsacyjnej terapii 3D lub terapii ultradźwiękowej służy do miejscowego zmniejszenia bólu.

W ramach profilaktyki ubytku masy mięśniowej i innych tkanek stosuje się rehabilitację ruchową.

Terapia pulsacyjna 3D marki Biomag jest znaczącą częścią leczenia polineuropatii.

Wyjaśnienie wybranych terminów:

• Leki przeciwdepresyjne – leki łagodzące objawy depresji klinicznej.
• Defekt kończyny dolnej – uszkodzenie kończyny dolnej z powodu choroby ogólnoustrojowej, zwykle przez rozwój drobnych urazów spowodowanych niedokrwieniem tkanki kończyny, infekcją lub wrzodem.
• Elektromiografia (EMG) – badanie biosygnałów elektrycznych mięśni szkieletowych.

Bóle fantomowe – czym są i jak sobie z nimi radzić?

Jest to neuropatyczny rodzaj bólu, występujący po chirurgicznej lub urazowej (np. na skutek wypadku) amputacji części ciała. Bóle fantomowe mogą pojawić się nie tylko po usunięciu kończyny, ale także m.in. zęba, piersi oraz genitaliów.

Skąd się bierze? Chodzi o to, że nerwy znajdujące się w częściach ciała powyżej miejsca amputacji wciąż mogą wysyłać do mózgu sygnały. Ponadto mózg ma wytworzoną reprezentację korową poszczególnych części ciała, przyzwyczajony jest do np.

obecności kończyny, a więc musi się na nowo “zaprogramować”. 

Jak się objawiają?

Bóle fantomowe uruchamiają się najczęściej wieczorami oraz w nocy i występują napadowo. Osoby po amputacji skarżą się wtedy m.in. na pieczenie, miażdżenie, zgniatanie lub przypalanie w amputowanej części ciała.

Objawy mogą się nasilać pod wpływem zmiany pogody, zmęczenia, czy stresu. U większości osób bóle znikają po kilku godzinach lub tygodniach od amputacji. Jedynie w przypadku ok. 2 proc. pacjentów mogą się one utrzymywać do dwóch, trzech lat po amputacji.

Często zdarza się także, że bóle znikają na jakiś czas, po czym znów wracają. 

Od bólów fantomowych należy oddzielić dwa inne zjawiska. Chodzi o czucie fantomowe, kiedy to chorzy mają wrażenie, że usunięta np. kończyna nadal jest obecna. Często wyczuwają także dotyk, czy temperaturę. Mogą skarżyć się m.in. mrowienie, drętwienie lub swędzenie. Starają się również poruszyć amputowaną ręką lub nogą. 

Z kolei bóle kikuta wiążą z gojeniem się rany po amputacji i ich źródło leży w tworzeniu się blizny pooperacyjnej. Może dojść do sytuacji, kiedy to uszkodzony nerw próbuje odrosnąć, lecz nie ma takiej możliwości, więc istnieje ryzyko utworzenia się nerwiaka albo martwicy kości. W tym przypadku kikut jest bardzo wrażliwy na dotyk, bo ten wywołuje silny ból. 

Kto jest narażony na bóle fantomowe?

Można wyodrębnić grupę osób, które są bardziej podatne na ryzyko pojawienia się tego zjawiska. Chodzi m.in.

o pacjentów, którzy doświadczyli traumy w przebytych przed amputacją operacjach, mają tendencję do zaburzeń lękowych, przed usunięciem kończyny odczuwali w niej silne bóle lub utracili ją w wyniku zmiażdżenia, a także u osób, u których doszło do zakażenia kikuta.

Ponadto częściej występują u osób starszych, a w przypadku amputacji piersi bóle fantomowe mogą być bardziej odczuwalne, jeżeli do zabiegu doszło przed menopauzą. W związku z tym, że bóle fantomowe pojawiają się m.in.

ze względu na zapamiętane przez mózg wzorce, rzadko odnotowywane są one u dzieci. Z drugiej jednak strony bóle fantomowe mogą pojawić się u osób, które urodził się z nie w pełni wykształconymi kończynami. 

Bóle fantomowe – leczenie

Leczenie bólu fantomowego jest niezwykle złożone, tak jak zresztą sama istota dolegliwości, która stanowi duże wyzwanie dla lekarzy. Z pomocą może przyjść m.in. leczenie farmakologiczne, fizjoterapia, psychoterapia oraz metody neurorehabilitacyjne. 

Podawanie leków powinno rozpocząć się przed amputacją od zastosowania znieczulenia zewnątrzoponowego. Natomiast później stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne w połączeniu z opioidem.

W niektórych przypadkach skuteczne jest także podawanie kalcytoniny.

Elementem profilaktyki jest również odpowiednie przygotowanie kikuta podczas operacji, a później dbałość o niego i proces gojenia się. 

Pomocną metodą już po pojawieniu się bólów fantomowych jest fizjoterapia z wykorzystaniem przezskórnej stymulacji elektrycznej nerwów (TENS). Wpływa ona bowiem proces gojenia się ran. Stosuje się także m.in. masaże, czy leczenie ciepłem. Równie ważna jest rehabilitacja – począwszy od ćwiczeń biernych, a później już czynnych, co pomaga w przebudowaniu i tworzeniu połączeń nerwowych. 

By metody te były skuteczne i bóle fantomowe mogły ustąpić, należy także wprowadzić elementy psychoterapii. Osoba, która została poddana amputacji, może być bowiem podatna na depresję i lęki. Po pierwsze poprzez trudności z pogodzeniem się z utratą kończyny, a po drugie z powodu myśli o powrocie do “normalnego” życia.

Terapia lustrzana a bóle fantomowe

Uzupełnieniem tych wszystkich działań oraz wsparciem z zaakceptowaniem nowej sytuacji są metody opierające się na wykorzystaniu możliwości poznawczych mózgu. Należy do nich m.in. terapia lustrzana.

Polega ona na tym, że pacjent obserwuje siebie w lustrze tak, że w miejscu, gdzie powinna znajdować się amputowana noga lub ręka, widzi swoją (tą zdrową). Wykonując ruch, ma więc wrażenie, że kończyna istnieje i może nią porusza.

Chodzi o przekonanie chorego, że nie ma już przyczyny bólu, bo noga, którą widzi w lustrze, nie boli.

Istnieje również możliwość chirurgicznego leczenia bólów fantomowych poprzez zastosowania neurostymulacji rdzenia kręgowego oraz ośrodkowego układu nerwowego za pośrednictwem elektrod. Doprowadzają one do pobudzenia odpowiednich obszarów w mózgu oraz wywołanie zmian w obszarze kory mózgowej. Jednak dużym minusem tej metody są wysokie koszty wykonywania tego zabiegu w naszym kraju.

Ból fantomowy

Ból fantomowy to ból części ciała, która została wcześniej amputowana.

Amputacja to usunięcie narządu lub jego części, które jest przyczyną kalectwa. Do amputacji może prowadzić nieszczęśliwy wypadek (amputacja urazowa), choroba przewlekła np. cukrzyca, choroba naczyń krwionośnych lub choroba nowotworowa.

Leczenie bólu fantomowego jest zagadnieniem bardzo złożonym. Opiera się na zindywidualizowanym podejściu łączącym: farmakoterapię, psychoterapię, fizykoterapie, wczesną rehabilitację i protezowanie.

W wyniku amputacji może dochodzić do rozwoju różnego rodzaju dolegliwości. Należy rozróżnić tutaj:

• Odczucia fantomowe
• Bóle kikuta
• Bóle fantomowe

Odczucia fantomowe to wrażenie, że amputowana część ciała jest wciąż obecna. W przeciwieństwie do bóli fantomowych, poczucie posiadania amputowanej wcześniej części ciała nie jest bolesne. Pojawiają się bezpośrednio po amputacji. Występuje u większości chorych.

Wyróżniamy dwarodzaje odczuć fantomowych:

• Sensacje fantomowe — to niebolesne doznania lub odczucia w amputowanej części ciała. Np. mrowienie, drętwienie, swędzenie, czucie zimna i ciepła.

• Ruchy fantomowe — Występują u ok. 20–50% pacjentów. To wrażenie, że utracona kończyna lub jej część porusza się. Chorzy często określają te ruchy jako dziwaczne. Opisują np. nienaturalne zgięcia w stawach nieobecnej kończyny. Ruchy fantomowe mają charakter niezależny od woli, spontaniczny lub odruchowy. Mogą pojawić się w momencie wykonania ruchu posiadaną kończyną. Sprawiając wrażenie jak gdyby ruszały się obydwie.

Czasami chorzy mają wrażenie, że część ich ciała uległa podwojeniu. To dziwne wrażenie znika dopiero kiedy zweryfikujemy je wzrokowo.

U 30–50% pacjentów dochodzi do tzw. efektu teleskopowego. W miarę upływu czasu, chory odczuwa jakby amputowana kończyna skracała się.

To wyjątkowo przykre doznania bólowe lokalizujące się w obrębie kikuta. Ból zwykle ma charakter stały. Jednakże może również występować napadowo. Bóle kikuta pojawiają się stosunkowo często po operacji.

Mogą mieć różne przyczyny. Zazwyczaj bóle te mają charakter receptorowy.

Jednakże, jeśli jego powodem jest tworzący się nerwiak ból może mieć komponent bólu neuropatycznego.

Chorzy ból kikuta określają jako: tępy, świdrujący, ciągnący, uciskający, kłujący lub palący.

Bóle kikuta towarzyszą nawet 60% amputacji. Szczególnie często w przypadku amputacji kończyn dolnych

Ból kikuta występuje w różnym okresie po amputacji. Pojawia się zarówno tuż po zabiegu operacyjnym, jak i w dowolnym późniejszym okresie. Może pojawić się również wtedy, gdy rana kikuta wygoi się.

Bóle kikuta mogą mieć różne przyczyny.

• Wielokrotnie przyczynę stanowią zmiany naczyniowe np.
  • choroba zakrzepowo-zarostowa naczyń
  • zapalenie naczyń
• Również toczący się w kikucie stan zapalny może prowokować ból. Jego źródłem są:
• Często powoduje go również gwałtowne rozrastanie się:
  • włókien nerwowych tworzących nerwiak
  • komórek kostnych tworzących kostninę
• Warto zwrócić uwagę, czy bóle kikuta nie wiążą się z czynnikiem mechanicznym np.
  • ciasnym opatrunkiem
  • niedopasowaną protezą
• Bóle kikuta mają źródło nie tylko związane z miejscem amputacji. Niejednokrotnie ból promieniuje z innych odległych części ciała (np. kręgosłupa)
• Czasem za bólem kikuta kryje się po prostu ból stawu

Wskazaniem do leczenie operacyjnego są:

• ból kikuta wywołany nerwiakiem,
• drażniącym fragmentem kości
• spowodowany bolesnymi bliznami

Postępowanie neurodestrukcyjne rozważamy, jeśli pomimo chirurgicznego usunięcia nerwiaka dolegliwości bólowe nie ustępują. W pierwszej kolejności wykonujemy blokadę diagnostyczno- prognostyczną. Następnie, jeśli takie postępowanie jest skuteczne, wykonujemy termolezję.

Bóle fantomowe to bóle odczuwane w nieobecnej (amputowanej) części ciała. Natężenie bólu jest bardzo różne. Od lekkiego do bardzo silnego. Ból fantomowy jest bólem neuropatycznym tzn.

związanym z uszkodzeniem lub wadliwym funkcjonowaniem włókien nerwowych. U niektórych osób ból fantomowy utrzymuje się do kilku tygodni po zabiegu. Tymczasem u innych występuje przez wiele lat.

W niektórych sytuacjach ból początkowo ustępuje, a za jakiś czas ponownie daje o sobie znać.

Aby zdiagnozować czy Twój ból ma cechy bólu neuropatycznego wykonaj testy zamieszczone tu Diagnostyka bólu (DN4, LANSS)

Poniżej wymienione czynniki zwiększają ryzyko powstawania bólów o charakterze fantomowym:

• starszy wiek
• silny ból, który występował w obrębie amputowanej części ciała jeszcze przed operacją. Co ciekawe, przebyte wcześniej zapalenie ścięgna Achillesa lub rwa kulszowa mogą „powrócić” manifestując się jako ból fantomowy. Wiąże się to z tak zwaną pamięcią bólową. Mózg pamięta wcześniejsze dolegliwości bólowe. Odtwarza je, mimo braku amputowanej części ciała.
• traumatyczna amputacja podczas której doszło do pociągania , przecinania nerwu np. podczas wypadku.
• występowanie bólu w obrębie kikuta (zagadnienie omówione wcześniej)
• nieskutecznie uśmierzany ból pooperacyjny
• rozpoznane wcześniej choroby naczyń
  • U pacjentów z zaburzeniami krążenia obwodowego ból fantomowy pojawia się zazwyczaj już w pierwszym tygodniu po amputacji.
• jeśli wystąpiło zakażenie kikuta po amputacji
• ponadto jeśli pacjent cierpi na zaburzenia lękowe lub depresyjne
• jeśli przyczyną amputacji były rozległe uszkodzenia tkanek np. oparzenia, zmiażdżenia

• Chorzy opisują ból jako: rwanie, pieczenie, palenie, kłucie. Ból może mieć charakter miażdżenia, pulsowania, cierpnięcia, przechodzenia prądu. Czasem są to bolesne wykręcania kończyny.
• Boleć może cała amputowana kończyna lub tylko jej część. Może występować w sposób stały z okresami zaostrzeń, oraz napadowo.
• Najczęściej nasila się wieczorem lub w nocy.
• Bólowi może towarzyszyć pocenie się.

Ból może znacznie nasilać się pod wpływem wielu czynników, między innymi:

• zmęczenia
• braku snu
• lęku
• silnych emocji, zdenerwowania
• podrażnienia kikuta przez bodźce mechaniczne, termiczne, elektryczne.
• kaszlu
• oddawania moczu i stolca
• zimno, pora jesienno-zimowa

Najważniejsze znaczenie w zakresie zapobiegania i leczenia bólu fantomowego ma profilaktyka i działania okołooperacyjne. Koncentrujemy je na zniesieniu odczuwanego dotychczas bólu, stosowaniu znieczulenia zewnątrzoponowego, w trakcie jak i po operacji oraz wsparciu psychologicznym.

Amputacja części ciała jest dla chorego zdarzeniem bardzo traumatycznym. Wewnętrzne przekonanie pacjenta, o konieczności tak radykalnego postępowania jest niezbędne.

Intensywna okołooperacyjna kontrola bólu wykorzystuje metody farmakologiczne jak i interwencyjne. Właściwie dobrane leczenie przeciwbólowe przed i po operacji pozwala na wczesną rehabilitację i zmniejszenie traumy związanej z amputacją.

Największą skuteczność w leczeniu bóli fantomowych wykazują koanalgetyki (szczególnie leki z grupy leków przeciwpadaczkowych). Leki te mają opóźniony początek działania. Pierwsze efekty ich stosowania można obserwować dopiero po kilku dniach. Dlatego warto rozpocząć leczenie nimi już w okresie przedoperacyjnym. Szczególnie jeśli ryzyko wystąpienia bólu fantomowego jest szczególnie wysokie.

Bardzo istotne jest również postępowanie chirurgiczne. Chirurg odpowiednio opracowuje kikuta, tak aby zapobiec miejscowym podrażnieniom. Ranę należy dokładnie i często kontrolować, aby zapobiec infekcji, utrzymać właściwe ukrwienie oraz zapewnić optymalne warunki gojenia.

W pierwszych miesiącach po operacji kluczowe jest aby połączyć farmakoterapie z fizykoterapia i psychoterapią. Dodatkowo rozpocząć szybką rehabilitację. Ponieważ ból fantomowy ustępuje szybciej po zaprotezowaniu. Mózg otrzymuje informację, że amputowana część ciała powróciła na swoje miejsce.

• leki przeciwdrgawkowe m.in
  • gabapentynę w dawkach wzrastających 300–2400 mg/dobę lub
  • pregabalinę w dawkach od 75 mg do 2 x 150 mg/dobę,
  • karbamazepinę
• leki przeciwdepresyjne
  • najczęściej amitryptylina
  • w przypadku przeciwwskazań leki z grupy SNRI: wenlafaksyna lub duloksetyna
• dożylne wlewy lignokainy
• leki przeciwarytmiczne (meksyletyna)
• Antagoniści receptorów NMDA: ketamina, memantyna
• Miejscowo 8% kapsaicyna
• Opioidy: tramadol, metadon, morfina, oksykodon, tapentadol
• kalcytonina (dożylnie lub donosowo )
  • Zwykle po 3 infuzjach u 75% pacjentów dochodzi do złagodzenia lub zlikwidowania bóli na dłuższy okres.

Więcej o lekach stosowanych w leczeniu bólu przeczytasz w zakładce analgetyki oraz leczenie bólu neuropatycznego.

Wśród niefarmakologicznych metod leczenia bólu fantomowego wyróżniamy:

• TENS– stymulację prądem elektrycznym w obrębie kikuta.
  • Pewną modyfikacją tej metody jest stosownie TENS na przeciwległej, zdrowej kończynie. Elektrody umieszczamy w miejscu odczuwanego bólu w kończynie fantomowej.
• Akupunkturę, masaże, ćwiczenia bierne.
• Ponadto korzystne jest ogrzewanie kikuta
• Kluczowe jest wczesne uruchamianie, protezowanie i powracanie do sprawności
• Dodatkowo, w szczególnych przypadkach stosujemy blokady układu współczulnego
  • neuroliza (zniszczenie włókien nerwowych) lędźwiowa stosowana w przypadku bóli fantomowych w kończynach dolnych
  • neuroliza zwoju gwiaździstego w bólu fantomowym kończyny górnej
  • neuroliza zwoju Waltera w bólu fantomowym w przypadku resekcji odbytnicy
• Inne stosowane techniki fizykalne to termoterapia, ultradźwięki, kąpiele ruchowe.
• Ponadto wszelkie metody ułatwiające odwarunkowanie. Psychoterapia (terapia behawioralna, relaksacyjna)

• Terapia lustrzana. Polega ona na tym, że chory w lustrze obserwuje odbicie drugiej zdrowej kończyny. Powstaje iluzja istnienia amputowanej kończyny. Pozwala ona na utrwalenie korzystnych zmian w mózgu. Powinna odbywać się w regularnych sesjach pod kontrolą rehabilitanta.

Krzysztof Jarzębski niepełnosprawny sportowiec z Pabianic, który bije kolejne rekordy na całym swiecie.

• Jan Mela Najmłodszy w historii zdobywca obydwu biegunów w ciągu jednego roku.
• Jarosław Rola sportowiec, paraolimpijczyk uprawiający narciarstwo alpejskie.
• Z pewnością zainteresują Cię również:

• Botoks na migrenę, dlaczego wybierają go gwiazdy show biznesu?
• Pozbycie się migreny nigdy nie było prostsze.
• Leki przeciwbólowe podczas karmienia piersią
• Powikłania stosowania opioidów
• W 100% bezpieczne leki przeciwbólowe w zasięgu twojej ręki!