Choroby błędnika – przyczyny, objawy, leczenie chorego błędnika

9 września 2019

Znasz to uczucie, kiedy świat nagle wiruje ci przed oczami? Jeśli tak, to najpewniej doświadczyłeś zawrotów głowy. Czy wiesz, że mogą one świadczyć o problemach zdrowotnych, np. chorobie błędnika?

Znasz to uczucie, kiedy świat nagle wiruje ci przed oczami? Jeśli tak, to najpewniej doświadczyłeś zawrotów głowy. Oczywiście nie zawsze mają one związek z chorobą. Zawroty głowy i zaburzenia równowagi równie dobrze mogą być efektem zmęczenia, osłabienia czy przegrzania organizmu. Niemniej jednak czasem świadczą o problemach zdrowotnych, np. chorobie błędnika.

Błędnik – mały narząd o wielkim znaczeniu!

Błędnik, choć niewielki, pełni bardzo ważną rolę w naszym organizmie. To dzięki niemu utrzymujemy równowagę i orientujemy się w przestrzeni. Błędnik stanowi część ucha wewnętrznego i jest położony w części skalistej kości skroniowej.

Możemy go podzielić na błędnik kostny oraz znajdujący się w jego wnętrzu błędnik błoniasty.

Błędniki zawiera w sobie struktury odpowiedzialne nie tylko za utrzymanie równowagi (przedsionek i kanały półkoliste), ale również za prawidłowy odbiór bodźców słuchowych (ślimak).

Jak właściwie działa błędnik?

Poszczególne części błędnika wypełnione są płynem, który przemieszcza się pod wpływem ruchu. W ten sposób podrażnione zostają mieszczące się w błędniku komórki zmysłowe.

W momencie ich podrażnienia do mózgu zostaje wysłany impuls nerwowy, który przez mózg interpretowany jest jako ruch.

I to właśnie dzięki ścisłej współpracy błędnika z ośrodkowym układem nerwowym potrafimy utrzymać równowagę, a nasze ruchy są skoordynowane.

Zaburzenia równowagi i zawroty głowy – objawy chorób błędnika

Pierwszym objawem świadczącym o kłopotach z błędnikiem są przeważnie dość intensywne, ale szybko ustępujące zawroty głowy. Chory ma wrażenie, że przestrzeń wokół niego wiruje albo że ziemia zapada mu się pod nogami.

Takie nagłe zawroty głowy mogą pojawić się w zasadzie w każdej pozycji ciała – leżącej, stojącej, jak i podczas siedzenia. Ponadto występują przy zamkniętych jak i przy otwartych oczach.

Zawroty głowy nie są jednak jedynym objawem problemów z błędnikiem.

Wskazywać na nie będą również szumy oraz dzwonienie w uszach, częściowy niedosłuch, oczopląs, czyli mimowolny ruch gałek ocznych, nudności i wymioty. W jakich chorobach błędnika możemy spodziewać się tego typu dolegliwości?

Choroba Méniére’a

Choroba Méniére’a jest chyba jedną z najbardziej uciążliwych chorób błędnika, jakie znamy. W jej przebiegu występują napadowe zawroty głowy i zaburzenia równowagi, połączone z nudnościami i wymiotami oraz szumy uszne.

Z każdym kolejnym atakiem dochodzi również do stopniowej utraty słuchu i w końcu do głuchoty. Pojedynczy napad trwa od kilku minut do nawet kilku godzin, zwykle nie przekracza jednak doby. Choroba dotyczy w takim samym stopniu kobiet i mężczyzn, a przeciętny wiek chorych to 40-60 lat.

W ok. 10-20% przypadków schorzenie występuje rodzinnie.

Do tej pory nie udało się do końca ustalić, co jest przyczyną choroby Méniére’a. Przypuszcza się jednak, że ma ona związek z wodniakiem błędnika, czyli poszerzeniem przestrzeni endolimfatyczych, na skutek gromadzącego się w nich płynu (endolimfy). No dobrze, a skąd właściwie bierze się wodniak błędnika?

Przyczyny choroby Méniére’a – istnieje na ten temat kilka teorii…

Jedna mówi o zaburzeniach mechanicznych. Na skutek pęknięcie jednej z błon oddzielających przestrzeń endolimfatyczną od perilimfatycznej dochodzi do wymieszania różnych pod względem składu jonowego płynów, które je wypełniają.

Druga teoria mówi natomiast o zaburzeniach czynnościowych. Na skutek skurczu naczyń w prążku naczyniowym dochodzi do niedotlenienia. W endolimfie wzrasta natomiast stężenie toksycznych metabolitów oraz zwiększa się przepuszczalność naczyń włosowatych. U ok.

6-30% pacjentów choroba Méniére’a ma podłoże autoimmunologiczne.

Chorobę Méniére’a wykrywa się przy pomocy kilku badań

Chorobę Méniére’a rozpoznaje się na podstawie wywiadu lekarskiego, wyników badań audiologicznych (stwierdzających niedosłuch typu odbiorczego) oraz wyników badań przedsionkowych (stwierdzających oczopląs). W celach diagnostycznych pacjentom podaje się również preparaty odwadniające.

Leczenie choroby Méniére’a nie jest łatwe…

…i opiera się głównie na farmakoterapii. W czasie napadu chory przyjmuje neuroleptyki, cholinolityki, anksjolityki oraz leki przeciwhistaminowe. Między napadami chory powinien natomiast stosować dietę niskosodową oraz przyjmować leki rozszerzające naczynia centralnego układu nerwowego. Jeśli farmakoterapia nie przynosi rezultatu, rozważa się leczenie chirurgiczne.

Zapalenie błędnika

Zapalenie błędnika może być efektem powikłań po zapaleniu ucha środkowego. Istnieje również cały szereg patogenów mogących je wywołać: wirusy odry, świnki, różyczki, cytomegalii oraz bakterie Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis, Haemophilus influenzae czy pasożyty takie jak toksoplazmoza oraz grzyby.

Pierwsze objawy zapalenia błędnika są przeważnie dość gwałtowne. Pojawiają się zawroty głowy, kłopoty z utrzymaniem równowagi, oczopląs, nudności i wymioty.

Jeśli wystąpi gorączka, to można podejrzewać, że zapalenie objęło już jamę czaszki. Zapalenie błędnika wymaga szybkiej interwencji medycznej, dlatego ww. objawów nie wolno bagatelizować.

W przeciwny razie może dojść do bardzo poważnych powikłań – głuchoty, zapalenia opon mózgowych czy ropnia mózgu.

Podejrzenie zapalenia błędnika wymaga konsultacji otolaryngologicznej…

Zapalenie błędnika diagnozowane jest na podstawie wywiadu z pacjentem, badania otolaryngologicznego, neurologicznego oraz badania słuchu (próby stroikowe). W razie potrzeby wykonuje się również rezonans magnetyczny.

Zapalenie błędnika leczy się w warunkach szpitalnych

Sposób leczenia zależy od czynnika, który je wywołał. Jeśli ma ono podłoże bakteryjne, choremu podawane są antybiotyki. Bywa, że lekarze decydują się oczyścić ucho środkowe z ziarniny zapalnej drogą chirurgiczną.

Zaburzenia błędnika związane z wiekiem

Zaburzenia równowagi, zawroty głowy, niepewny chód, a co za tym idzie liczne upadki, są częstym problemem osób starszych. W efekcie senior narażony jest nie tylko na groźne złamania, ale również trudniej funkcjonować mu w życiu codziennym.

Z wiekiem cały układ równowagi, w tym błędnik, narząd wzroku i czucie głębokie, zaczynają szwankować. Jest to proces naturalny, którego tak naprawdę nie da się zatrzymać.

Na pogarszającą się równowagę seniora dodatkowo mogą wpłynąć choroby współwystępujące (niedociśnienie, neuropatia, odwodnienie, osteoporoza, zwyrodnienie stawów, stan poudarowy, demencja) oraz zażywane leki.

Leczenie zaburzeń równowagi u osób starszych polega głównie na wykonywaniu odpowiednich ćwiczeń. W cięższych przypadkach stosuje się leczenie farmakologiczne, które ma usprawnić metabolizm komórkowy.

Tomografia głowy i VSG – ważne badania w diagnostyce schorzeń błędnika

W diagnostyce chorób błędnika bardzo pomocnym badaniem obrazowym jest tomografia komputerowa głowy (TK). Wykorzystywane w niej promienie rentgenowskie pozwalają dokładnie przyjrzeć się wszystkim strukturom organizmu.

Po tomografię komputerową najczęściej sięga się przy zaburzeniach ośrodkowego układu nerwowego oraz głowy, w tym chorobach uszu i zatok. Dzięki temu badaniu możemy dowiedzieć się, czy przyczyną zawrotów głowy są patologie w obrębie błędnika czy może np.

w obrębie móżdżku lub nerwów przedsionkowych.

Badanie videonystagmograficzne (VNG) jest odmianą badania elektonystagmograficznego (ENG). Za jego pomocą możliwe jest zbadanie oczopląsu spowodowanego właśnie uszkodzeniem błędnika. Ruch gałek ocznych oceniany jest za pomocą specjalnej kamerki zamocowanej na głowie pacjenta.

Dokuczają Ci zawroty głowy? Koniecznie skonsultuj się z neurologiem

Częste zawroty głowy nie zawsze mają swoje źródło w chorobach błędnika. Mogą mieć też podłoże neurologiczne w związku z czym, gdy występują, warto udać się na konsultację neurologiczną. Przyczyną tzw.

ośrodkowych zawrotów głowy, bo to nimi najczęściej zajmują się właśnie lekarze neurolodzy, mogą być m.in.

przebyte urazy (wstrząśnienie mózgu, uraz kręgosłupa w odcinku szyjnym), guzy mózgu, stwardnienie rozsiane, migrena czy epilepsja.

Masz zawroty głowy?Skorzystaj  z pomocy specjalistów holsäMED

Zadzwoń: 32 506 50 85Napisz: [email protected]

Konsultacja merytoryczna

lek. med. Jakub Kwiatkowski otolaryngologZawodowo związany z Centrum Medycznym holsäMED, gdzie  prowadzi konsultacje laryngologiczne dzieci i dorosłych. Zajmuje się diagnostyką  oraz leczeniem schorzeń górnych dróg oddechowych, narządu słuchu oraz równowagi.

Zapalenie błędnika – czym się objawia i jak się je leczy?

Fotografia: Shutterstock

Zapalenie błędnika najczęściej jest powikłaniem przewlekłego zapalenia ucha środkowego. Jakie są jego objawy?

Zapalenie błędnika to bardzo groźna choroba, która zazwyczaj jest powikłaniem po infekcji ucha środkowego. Nieleczony stan zapalny może prowadzić do poważnych powikłań takich jak głuchota czy ropień mózgu. Jak objawia się zapalenie błędnika? Koniecznie sprawdź.

Zobacz także: Śmiertelnie niebezpieczny grzyb atakuje! Jest oporny na istniejące leki

Zapalenie błędnika – co to?

Zapalenie błędnika, inaczej nazywane ostrym zapaleniem ucha wewnętrznego, to poważna choroba, w której stan zapalny obejmuje wszystkie trzy części ucha wewnętrznego (przedsionek, ślimaka i trzy kanały półkoliste). Objawy tego schorzenia podobne są do tych, które towarzyszą chorobie lokomocyjnej. Jak rozpoznać tę chorobę?

Zapalenie błędnika – przyczyny

Aby stwierdzić u chorego zapalenie ucha środkowego, konieczna jest dokładna diagnostyka. Zapalenie to zazwyczaj spowodowane jest obecnością bakterii, które najczęściej pochodzą z ucha środkowego.

Innym podłożem zapalenia błędnika może być także toksoplazmoza czy choroby autoimmunologiczne bądź układowe. Zdarza się także, że zapalenie błędnika jest skutkiem zapalenia opon mózgowych.

Zapalenie ucha wewnętrznego może wystąpić także w przypadku zakażenia wirusem:

• odry
• ospy
• grypy
• świnki
• różyczki
• HIV

Zapalenie błędnika – objawy

Objawami błędnika są:

W momencie, kiedy pojawia się ból ucha i gorączka, konieczna jest jak najszybsza konsultacja ze specjalistą, aby nie dopuścić do niepotrzebnych powikłań. Stan chorego może się bowiem szybko pogorszyć.

Zobacz także: Powiększone węzły chłonne – na jaką chorobę mogą wskazywać?

Zapalenie błędnika – diagnostyka i leczenie

W przypadku wystąpienia powyższych objawów, konieczna może okazać się wizyta u specjalisty, którym w tym przypadku będzie otolaryngolog. Wykona on badania konieczne do zdiagnozowania choroby oraz stwierdzi, jaką część ucha objął stan zapalny.

Aby prawidłowo zdiagnozować chorobę, należy wykonać RTG kości skroniowej. Potrzebne może okazać się także wykonanie tomografii komputerowej głowy. Pacjentom cierpiącym na zapalenie błędnika zazwyczaj zaleca się hospitalizację. Aby zniwelować stan zapalny, chorym dożylnie podaje się antybiotyki.

Niestety, w zaawansowanych przypadkach konieczna może okazać się interwencja chirurga bądź drenaż ucha środkowego, który będzie miał na celu umożliwienie odpływu zainfekowanej wydzieliny.

Zapalenie błędnika – powikłania

Wczesne rozpoznanie choroby zazwyczaj gwarantuje pełne wyleczenie.

Ważne jest to, aby nie ignorować objawów. W innym razie mogą wystąpić poważne powikłanie takie jak:

• głuchota
• porażenie nerwu twarzowego
• zapalenie opon mózgowych
• ropień móżdżku

Zobacz także: Kiedy człowiek przestaje swobodnie mówić. Czym jest afazja?

Zaburzenia błędnika – objawy, przyczyny i leczenie

Zaburzenia błędnika mogą mieć wiele przyczyn, a objawy są mniej lub bardziej dokuczliwe. U niektórych chorych schorzenie całkowicie uniemożliwia codzienne funkcjonowanie.

Najczęściej pojawiają się szumy w uszach, zawroty głowy i problemy z utrzymaniem równowagi. To jednak nie wszystkie objawy chorego błędnika. W przypadku wystąpienia problemów należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.

Jakie są dokładne objawy, przyczyny i jak przebiega leczenie zaburzeń błędnika?

Zaburzenia błędnika spowodowane chorobami

Zaburzenia błędnika mogą być spowodowane wieloma innymi chorobami. Najczęściej należą do nich:

• zapalenie błędnika
• choroba lokomocyjna
• otoskleroza
• zapalenie nerwu przedsionkowo-ślimakowego
• choroba Meniere’a

Zaburzenia błędnika mają wiele przyczyn, ale występujące objawy są podobne. W przypadku ich wystąpienia należy jak najszybciej udać się do lekarza, aby nie dopuścić do poważnych powikłań zdrowotnych, np. głuchoty lub trwałych zaburzeń równowagi.

Zaburzenia błędnika spowodowane stanem zapalnym

Ten rodzaj zapalenia błędnika najczęściej spowodowany jest zapaleniem bakteryjnym ucha środkowego. Nieleczona przypadłość może się rozprzestrzenić i tym samym zainfekować pozostałe narządy w głowie. Dlatego ważne jest szybkie podjęcie leczenia. Schorzenie najczęściej objawia się:

• bólem ucha
• gorączką
• wymiotami
• problemami z równowagą
• szumem w uszach
• oczopląsem w zaawansowanym stadium
• osłabionym słuchem

Leczenie zapalenia błędnika odbywa się w warunkach szpitalnych, ze względu na duże ryzyko powikłań. Pacjent przyjmuje antybiotyki w formie zastrzyków. Najczęściej dolegliwości ustępują po 2 tygodniach, ale w przypadku powikłań leczenie zostaje przedłużone. Pacjent po pewnym czasie powinien udać się na wizytę kontrolną, w celu sprawdzenia, czy stan zapalny nie powrócił.

Zaburzenia błędnika spowodowane chorobą lokomocyjną

Najczęściej ten rodzaj zaburzeń pojawia się u dzieci podczas podróży, ale może też dotknąć dorosłych. Spowodowany jest błędnymi sygnałami, podczas siedzącej pozycji w trakcje jazdy. Oczy wysyłają sygnał, że chory jest w ruchu, podczas gdy błędnik generuje sprzeczne sygnały, że chory znajduje się w bezruchu, ponieważ siedzi. W ten sposób dochodzi do zaburzeń, którym towarzyszą:

• mdłości i wymioty
• zawroty i lekki ból głowy
• osłabienie
• chwilowa utrata przytomności w zaawansowanym stadium

Osoby cierpiące na tę przypadłość powinny zaopatrzyć się przed każdą podróżą w środki, które zapobiegają dokuczliwym objawom.

Otoskleroza, czyli kolejna przyczyna zaburzeń błędnika

Zaburzenia błędnika spowodowane otosklerozą najczęściej nie dają silnych objawów, przez co chorzy nie zdają sobie sprawy z tego schorzenia. Najczęściej pojawiają się:

• problemy ze słuchem
• przewlekłe szumy w uszach
• lepsza słyszalność mowy w hałasie niż w ciszy
• zawroty głowy
• problemy z utrzymaniem równowagi w zaawansowanym stadium

Objawów nie wolno lekceważyć, ponieważ mogą doprowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. Zaburzenia błędnika spowodowane otosklerozą najczęściej mają podłoże genetyczne. Dlatego w szczególności na objawy powinny zwracać uwagę osoby, których bliscy również cierpieli na tę przypadłość.

Zaburzenia błędnika spowodowane zapaleniem nerwu przedsionkowo-ślimakowego

Ten rodzaj zaburzeń błędnika najczęściej spowodowany jest przez wirusy: opryszczki, odry, grypy, ospy wietrznej lub półpaśca. Chorzy odczuwają następujące objawy:

• poważne osłabienie słuchu, a z czasem głuchota
• zawroty głowy i problemy z utrzymaniem równowagi
• oczopląs
• mdłości i wymioty

Leczenie odbywa się za pomocą leków antyhistaminowych i przeciwwymiotnych. Niektórzy pacjenci przyjmują także leki uspokajające.

Zaburzenia błędnika spowodowane chorobą Meniere’a

Przyczyną zaburzeń jest zbyt duże stężenie endollimfy, przez co w błędniku tworzy się wodniak, który powoduje wzrost ciśnienia. Chory odczuwa szereg uciążliwych objawów, do których należą:

• silne zawroty głowy i problemy z utrzymaniem równowagi
• mdłości i wymioty
• uczucie nabrzmienia ucha
• znaczne pogorszenie słuchu
• oczopląs
• zaburzeniami równowagi

W leczeniu stosowane są leki antyhistaminowe oraz kortykosteroid, wstrzykiwany do jamy bębenkowej. W zaawansowanym stadium, gdy farmakologiczne metody leczenia nie przynoszą efektów, przeprowadzany jest zabieg chirurgiczny. Lekarz nacina nerw przedsionkowy w celu zlikwidowania wodniaka. U niektórych pacjentów nerw zostaje całkowicie usunięty.

Nie wolno lekceważyć żadnych zaburzeń błędnika, aby nie doszło do trwałego uszczerbku na zdrowiu. Bagatelizowanie objawów grozi zaburzeniami równowagi i problemami z poruszaniem do końca życia. Może także dojść do całkowitej głuchoty.

Zapalenie błędnika

labyrinthitisICD-10H83.0

Zapalenie błędnika (łac. labyrinthitis) – proces zapalny obejmujący ucho wewnętrzne. Najczęściej jest wywoływane przez wirusy, rzadziej przez bakterie. Zwykle jest powikłaniem przewlekłego zapalenia ucha środkowego.

Obecnie z powodu stosowania antybiotyków występuje rzadziej niż kiedyś. Stanowi około 5% usznopochodnych powikłań wewnątrzskroniowych.

Do przenikania dochodzi najczęściej przez naturalne, błoniaste połączenia ucha środkowego z wewnętrznym: w obrębie okienka okrągłego lub owalnego lub także przez przetokę, która powstaje w ścianie błędnikowej (przyśrodkowej) jamy bębenkowej, w wyniku zniszczenia masywu kostnego błędnika przez ziarninę zapalną lub perlak.

Przyczyny zapaleń błędnika

• infekcyjne
  • bakteryjne – najczęściej pochodzą one z ucha środkowego (jako przejście procesu zapalnego)
    • Neisseria meningitidis
    • Haemophilus influenzae
    • Streptococcus pneumoniae
    • gruźlicze zapalenie błędnika
    • kiłowe zapalenie błędnika
  • wirusowe- mogą być wrodzone lub nabyte
    • różyczka
    • odra
    • świnka
    • cytomegalia
    • zakażenia wirusem HSV, VZV, HIV
  • grzybicze (bardzo rzadko)
  • pierwotniakowe
    • toksoplazmoza
• nieinfekcyjne
  • pourazowe
  • autoimmunologiczne
  • w przebiegu chorób układowych
  • jatrogenne

Patofizjologia

Do zapalenia błędnika dochodzić może 3 drogami. Ze względu na patomechanizm jego powstawania wyróżnia się następujące typy zapaleń błędnika:

• tympanogenne – najczęstsza droga zakażenia błędnika. Dochodzi do niego na skutek przejścia procesu zapalnego z jamy bębenkowej na skutek toczącego się zapalenia ucha środkowego, najczęściej przewlekłego perlakowego. Do błędnika mogą przenikać bezpośrednio same patogeny lub tylko endotoksyny bakteryjne lub mediatory stanu zapalnego z jamy bębenkowej. Przechodzenie zakażenia następuje przez ścianę błędnikową (przyśrodkową) jamy bębenkowej poprzez naturalne połączenia jamy bębenkowej z uchem wewnętrznym (okienko okrągłe lub okienko owalne), lub poprzez przetokę, która powstaje w wyniku niszczenia masywu kostnego błędnika z powodu resorpcji tkanki kostnej na skutek działania enzymów osteoklastycznych zawartych w ziarninie zapalnej lub perlaku[1]. Przetoki zapalne powstają najczęściej w obrębie kanału półkolistego bocznego a także górnego, okolicy okołostrzemiączkowej[2].
• meningogenne (zstępujące) – występuje rzadko. Związane z przejściem procesu zapalnego z opon mózgowo-rdzeniowych. Dochodzić do niego może dwoma drogami: przez wodociąg ślimaka lub przez przewód słuchowy wewnętrzny[3].
• krwiopochodne – na skutek zakażenia błędnika drogą naczyń krwionośnych. W tym przypadku bakterie (np. krętki) lub wirusy (świnki, odry lub CMV) dostają się bezpośrednio do błędnika wraz z krwią.

Patomorfologia

Zapalenia błędnika pod względem patomorfologicznym są zróżnicowane. Według Schuknechta wyróżnia się:

• surowicze (toksyczne) zapalenie błędnika (łac. labyrinthitis serosa) – jest reakcją odczynową błędnika na wniknięcie toksyn do przestrzeni przychłonkowej. Jest to najlżejszy stopień zapalenia błędnika. Rzadko występuje jako postać izolowana. Często jest formą przejściową do innych, cięższych postaci zapaleń błędnika lub może im towarzyszyć. Jako postać izolowana (rzadko) może występować w płonicy, gruźlicy lub błonicy. Surowicze zapalenie błędnika ma zmienny, ograniczający się przebieg, a jego objawy mogą ulegać samoistnej regresji. Związane jest to z bogatym unaczynieniem błędnika, dzięki któremu odczynowa reakcja zapalna w przestrzeniach ucha wewnętrznego może prowadzić do ograniczenia procesu zapalnego i hamować jego rozprzestrzenianie. Z tego względu w przebiegu surowiczego zapalenia błędnika rozróżnia się postać rozlaną i ograniczoną. Histopatologicznie obraz surowiczego zapalenia błędnika cechuje obrzęk jego struktur błoniastych oraz elementów zmysłowych (narząd Cortiego, plamki statyczne i grzebienie bańkowe) oraz nacieki zapalne okołonaczyniowe i obecność strątów włóknikowych głównie w przestrzeni przychłonkowej.
• ropne zapalenie błędnika (łac. labyrinthitis purulenta) – związane jest z wniknięciem patogenów do przestrzeni ucha wewnętrznego. Powoduje to nasilony odczyn zapalny z obecnością leukocytów oraz masywnych strątów włóknikowych w przestrzeni przychłonkowej, a po jej przerwaniu także i śródchłonkowej błędnika. Nasilona reakcja toczy się także w ściankach struktur błoniastych błędnika. Zapalenie to często rozprzestrzenia się na cały błędnik i może doprowadzić do wytworzenia ropniaka błędnika[4]. Komórki nabłonkowe budujące ściany błędnika oraz szczególnie komórki zmysłowe ulegają obrzękowi i nierzadko martwicy. Martwica może także dotyczyć masywu kostnego błędnika. Zejściem zapalenia ropnego błędnika są procesy wytwórcze polegające na włóknieniu oraz tworzenia tkanki kostnej w jego przestrzeniach błoniastych, która w konsekwencji może całkowicie wypełnić błędnik błoniasty[5]. Ponadto niekiedy ropne zapalenie błędnika mimo obecności ropy w uchu wewnętrznym może przejść w postać skrytą z nieznacznymi tylko objawami klinicznymi (łac. labyrinthitis purulenta latens).
• przewlekłe (wytwórcze) zapalenie błędnika (łac. labyrinthitis chronica lub labyrinthitis latens) – polega na wnikaniu do błędnika zapalnych mas tkankowych (perlaka lub ziarniny). Mogą one wnikać do błędnika poprzez przetokę wytworzoną przez osteoklastyczne działanie enzymów i mediatorów zapalnych zawartych w masach tkankowych. Wnikanie tych mas następuje głównie do przestrzeni przychłonkowej. Masy tkankowe powodują także ucisk na błędnik błoniasty. W konsekwencji powoduje to zaburzenie krążenia płynów ucha wewnętrznego wskutek mechanicznej blokady. Nierzadko otwarcie przestrzeni ucha wewnętrznego stanowi wrota ekspansji perlaka do tych struktur. Zmiany histopatologiczne są podobne jak w ropnym zapaleniu błędnika.

Poza powyższymi wyróżnić można jeszcze inne typy zapaleń błędnika, które nie są związane z jego tympanogennym zakażeniem:

• kostniejące zapalenie błędnika (łac. labyrinthitis ossificans) – często jest zejściem ropnego zapalenia błędnika. Kostnienie błędnika powoduje jego całkowitą dysfunkcję i jest procesem nieodwracalnym. Najczęstszymi elementami błędnika podlegającymi procesowy ossyfikacji jest zakręt podstawny ślimaka i schody bębenka[6]. Innymi przyczynami kostniejącego zapalenia błędnika mogą być zabiegi otochirurgiczne lub też zakażenie meningogenne, szczególnie pochodzenia pneumokokowego[7].
• krwotoczne zapalenie błędnika (łac. labyrinthitis haemorrhagica) – związane jest z najczęściej z infekcją wirusową w przypadku obniżonej odporności chorego. Oprócz nacieków zapalnych, ziarniny i mas włóknikowych w przestrzeniach błędnika występują także wylewy krwawe oraz krwotoki do tkanek błędnika. Zapalenie krwotoczne jest także pierwszą fazą pourazowego zapalenia błędnika. Dochodzi do niego najczęściej w przypadku poprzecznego złamania piramidy kości skroniowej. Zmiażdżone tkanki i przestrzenie błędnika wypełnione są krwią. Do zapalenia krwotocznego dochodzić może także wskutek urazu jatrogennego podczas operacji otochirurgicznych.
• martwicze zapalenie błędnika (łac. labyrinthitis necroticans) – związane jest z uszkodzeniem błędnika błoniastego, a także w niektórych przypadkach kostnego toksynami bakteryjnymi. Może do niego dochodzić także w przypadku niedokrwienia błędnika powstającego na skutek obrzęku jego tkanek i ucisku na naczynia, uszkodzeniu naczyń błędnika (w błonicy lub w przypadku zaburzeń w krążeniu w naczyniach błędnikowych. Martwica może dotyczyć całego błędnika lub tylko pewnych jego obszarów, stąd też może być ono ograniczone lub rozlane.
• autoimmunologiczna choroba ucha wewnętrznego (ang. autoimmune inner ear disease lub immune-mediated inner ear disease) – mianem tym określa się autoimmunologiczne zapalenie błędnika. Występuje ono w przebiegu chorób autoimmunologicznych lub też jako izolowane autoimmunologiczne zapalenie błędnika bez związku z chorobami autoimmunologicznymi. Reakcja zapalna błędnika jak w każdym przypadku chorób z autoagresji jest spaczoną odpowiedzią błędnika na własne antygeny tkankowe. Do podstawowych antygenów ucha wewnętrznego należą białko szoku termicznego hsp 70 oraz kolagen typu II[8]. Zapalenia błędnika na tle autoimmunologicznym dotyczą zwykle ślimaka, dużo rzadziej obejmują cześć błędnika obejmującą zmysł równowagi[9]. Reakcja autoimmunologiczna w ślimaku związana jest z odkładaniem się kompleksów immunologicznych w ścianie naczyń włosowatych ślimaka (głównie w prążku naczyniowym) i ich uszkodzenie na skutek reakcji zapalnej. Może także dochodzić do produkcji swoistych antygenowo przeciwciał na składniki tkankowe ucha wewnętrznego. W konsekwencji reakcja zapalna może spowodować uszkodzenie ucha wewnętrznego i jego komórek zmysłowych.
• gruźlicze zapalenie błędnika (łac. labyrinthitis tuberculosa) – związane jest z przechodzeniem gruźliczego procesu zapalnego z ucha środkowego na skutek uszkodzenia kości przez swoistą ziarninę gruźliczą. Na początku rozwija się zapalenie surowicze, które następnie przechodzi w zapalenie wytwórcze z tworzeniem gruzełków w uchu wewnętrznym a później niszczeniem błędnika na skutek rozwijającej się tam martwicy serowatej.

Ponadto powyższe niektóre zapalenia błędnika można podzielić jeszcze ze względu na czas ich trwania:

• ostre (łac. labyrinthitis acuta)
• przewlekłe (łac. labyrinthitis chronica)

lub w zależności od stopnia zajęcia błędnika:

• ograniczone (łac. labyrinthitis circumscripta)
• rozlane (łac. labyrinthitis diffusa)

Diagnostyka

Diagnostyka zapaleń błędnika obejmuje badanie neurologiczne próba Romberga, próby stroikowe np. próba Webera. Pomocna może być także diagnostyka obrazowa MRI.

Objawy

Tympanogenne zapalenia błędnika są zwykle jednostronne i występują w uchu, w którym toczy się przewlekłe zapalenie w jamie bębenkowej. W przypadku innych mechanizmów zakażenia (np. meningogenne) zapalenia błędnika są obustronne.

Objawy zapalenia błędnika są bardzo zróżnicowane w zależności od czynników etologicznych wywołujących zapalenie oraz od różnorodności jego typów histopatologicznych. Wspólną jednak cechą zapaleń błędnika jest:

• brak podwyższenia temperatury ciała – pojawienie się gorączki w zapaleniu błędnika świadczyć może o przejściu zapalenia do jamy czaszki i o rozwoju powikłań wewnątrzczaszkowych

Ponadto do objawów zapaleń błędnika należą:

• pogorszenie stanu ogólnego, które jest związane z nieprzyjemnymi objawami związanymi z podrażnieniem obwodowego narządu równowagi
• zaburzenia równowagi (związane z objęciem procesem zapalnym części przedsionkowej błędnika). W przypadku ograniczonego zapalenia błędnika mogą być one nieznacznie nasilone i wyzwalane jedynie w przypadku zmian położenia głowy, przy schylaniu. W ropnym zapaleniu błędnika objawy są bardzo nasilone. Należą do nich:
  • zawroty głowy
  • oczopląs – jest to oczopląs obwodowy (poziomy) z fazą szybką skierowaną do ucha chorego (podrażnienie błędnika, oczopląs podrażnieniowy). Zmiana kierunku oczopląsu, (oczopląs do ucha zdrowego, oczopląs porażeniowy) występująca czasami w zapaleniach błędnika jest złym rokowniczo objawem, gdyż świadczy o nieodwracalnym uszkodzeniu błędnika przez proces zapalny czyli ‘wypadnięciu błędnika’ (porażenie błędnika)
  • poczucie niestabilności podczas chodzenia (ograniczone zapalenie błędnika), niekiedy brak możliwości chodzenia ze względu na silne zawroty głowy i uporczywe nudności i wymioty (ropne zapalenie błędnika)
  • nudności i/lub wymioty
• niedosłuch typu odbiorczego, szczególnie w zapaleniu błędnika na tle autoimmunologicznym. W przypadku wypadnięcia błędnika (zapalenie martwicze lub ropne) następuje głuchota

W burzliwie narastających objawach szczególnie w ropnym i martwiczym zapaleniu błędnika u chorych występuje:

• światłowstręt
• nadwrażliwość słuchowa (łac. hyperacusis)

Ponadto w przypadku obecności przetoki pomiędzy uchem środkowym i wewnętrznym, która jest wynikiem osteolizy przez proces ziarninowy lub perlakowy stwierdza się:

• objaw przetokowy oraz efekt Tullio

Leczenie

Leczenie zapaleń błędnika jest wskazaniem do hospitalizacji na oddziale otolaryngologicznym i zależy od przyczyny wywołującej.

Leczenie farmakologiczne w przypadku zakażenia błędnika drogą tympanogenną i meningogenną polega na podawaniu antybiotyków o szerokim spektrum działania (cefalosporyny III generacji z metronidazolem) oraz leków objawowych leki przeciwwymiotne).

Ponadto w przypadku autoimmunologicznego zapalenia błędnika podaje się kortykosterydy.

Leczenie operacyjne zawsze powinno dotyczyć przypadków zapalenia tympanogennego oraz każdego ropnego oraz martwiczego i polega na otwarciu i oczyszczeniu z ziarniny zapalnej ucha środkowego objętego procesem zapalnym (operacja radykalna ucha lub operacja radykalna zmodyfikowana). Ponadto wykonuje się także labiryntektomię sposobem Jansena, Naumanna lub Hinsberga.

Powikłania i rokowanie

Powikłania zapaleń błędnika dotyczą najczęściej zapaleń tympanogennych. Pojawiają się one w przypadku braku zastosowania prawidłowego leczenia lub także w przypadku nieprawidłowego leczenia (lekceważenie wskazań do operacyjnego otwarcia przestrzeni ucha środkowego i wewnętrznego).

W przypadku zmian ropnych w uchu wewnętrznym dochodzić może do jego dalszego rozprzestrzeniania do wnętrza jamy czaszki głównie poprzez wodociąg ślimaka. Dochodzić wtedy może do usznopochodnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz usznopochodnych ropni mózgu, szczególnie płata skroniowego oraz usznopochodnego ropnia móżdżku.

Innymi powikłaniami zapalenia błędnika jest głuchota i całkowite uszkodzenie błędnika ze wszystkimi jego konsekwencjami. Rokowanie w przypadku zapaleń błędnika, jeżeli jest ono ograniczone i surowicze, jest pomyślne.

W przypadku ropnego zapalenia błędnika rokowanie jest zawsze poważne, gdyż może ono zagrażać powikłaniami wewnątrzczaszkowymi oraz zniszczeniem błędnika przez proces zapalny.

Linki zewnętrzne

1. Obraz mikroskopowy surowiczego zapalenia błędnika + krótki artykuł w języku angielskim
2. Obrazy mikroskopowe ropnego zapalenia błędnika

Piśmiennictwo

1. Otolaryngologia kliniczna. red. A. Zakrzewski. PZWL. Warszawa 1981. ​ISBN 83-200-0326-1​
2. Otorynolaryngologia praktyczna – podręcznik dla studentów i lekarzy. Tom I. red. G. Janczewki. wyd. Via Medica. Gdańsk 2005. ​ISBN 83-89861-31-3​

Przypisy

1. ↑ Durko T, Latkowski B, Gryczyński M. Przetoki błędnikowe- postępowanie i leczenie Otolaryng Pol 1999; 53(30): 403
2. ↑ Gersdorff MC, Nouwen J, Decat M i wsp. Labyrinthine fistula after cholesteatomatous chronic otitis media Am J Otol 2000; 21(1):32
3. ↑ Perlman HB, Lindsay JR.

   Relation of the internal ear spaces to the meninges Arch Otolaryngol 1939; 29: 12-23

4. ↑ Paparella MM, Sugiura S. The pathology of suppurative labyrinthitis Ann Otol 1967; 76: 554-586
5. ↑ Suigura S, Paparella MM.

   The pathology of labyrinthine ossification Laryngoscope 1967; 77: 1974

6. ↑ Green JD, Marion MS, Hinojosa R. Labyrinthitis ossificans: histopathologic consideration for cochlear implantation Otolaryngol Head Neck Surg 1991;104:320-326
7. ↑ Eisenberg LS, Luxford WM, Becker TS, House WF.

   Electrical stimulation of the auditory system in children deafened by meningitis Otolaryngol Head Neck Surg 1984; 92: 700-705

8. ↑ Orozco C, Niparko J, Richardson B i wsp. Experimental model of immune-mediated hearing loss using cross-species immunization Laryngoscope 1990; 100: 941-947
9. ↑ Śliwińska-Kowalska M.

   Choroby ucha wewnętrznego o podłożu immunologicznym Alergia Astma Immunologia 1996; 1(2): 89-96

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zapalenie_błędnika&oldid=51761312”

Zaburzenia w funkcjonowaniu błędnika: przyczyny, leczenie

Uszkodzony błędnik o tyle łatwo rozpoznać, że zwykle przy każdym rodzaju schorzenia widoczne są takie same objawy:

Oprócz ucha problemy dotykają wtedy i oczu, dlatego pojawia się oczopląs i trudności ze skupieniem wzroku na jednym punkcie. Jeśli błędnik zostaje uszkodzony, to bardzo możliwe, że pojawią się także problemy ze słuchem. Wszystkie te objawy są bardzo nieprzyjemne. Ponieważ to ucho, a dokładni błędnik, odpowiada za utrzymanie równowagi.

Utrata zmysłu równowagi jest bardzo dokuczliwa. Objawia się poczuciem wirowania i niemożnością złapania kontaktu z podłożem.Szczególnie dokuczliwe staje się to w momencie pochylania, ponieważ powoduje zupełną dezorientację.

Szybka diagnoza postawiona przez lekarza pozwala stwierdzić, co jest przyczyną zaburzenia i powziąć odpowiednie leczenie.

Przykładem choroby błędnika jest kinetoza, zwana popularnie chorobą lokomocyjną. Tak naprawdę nie jest to choroba.

Polega na tym, że podczas jazdy oczy przesyłają do mózgu informacje o widzianym i zmieniającym się krajobrazie, a mózg rozumie je jako ruch.

Natomiast błędnik nie wyczuwa, by położenie ciała się zmieniało, dlatego z jego strony do mózgu wysyłane są inne informacje. Taka rozbieżność powoduje zawroty głowy, nudności i inne podobne objawy.

Innym przykładem jest zapalenie nerwu przedsionkowo-ślimakowego. W wyniku tej choroby pojawia się niedosłuch albo nawet głuchota, wirowanie i zaburzenia równowagi. Aby leczyć tę chorobę, potrzebne jest stosowanie leków przeciwhistaminowych.

Uszkodzony błędnik, przyczyny. Bardzo częstą przyczyną w zaburzeniu funkcjonowania błędnika jest zapalenie Pojawiają się wtedy charakterystyczne bóle głowy, bóle ucha oraz oczywiście problemy ze słuchem. Kiedy choroba nieco się rozwinie, pojawiają się także nudności, oczopląs i szumy w uszach.

Przyczyną zapalenia ucha są bakterię, dlatego można się spodziewać poważnych komplikacji, jeśli nie dojdzie do całkowitego wyleczenia tego schorzenia. Struktury ucha wewnętrznego mogą zostać zniszczone, a problem może dotknąć nawet struktur czaszki. Bakterie odpowiedzialne za zapalenie pochodzą zwykle z ucha środkowego.

Zdarza się, że bezpośrednią przyczyną jest także wcześniejsze zarażenie różyczką, świnką, odrą czy grypą. Niewykluczone, że pojawia się to też w wyniku toksoplazmozy.

Chory błędnik, jak leczyć? Często leczenie zapalenia błędnika musi się odbyć w szpitalu, gdzie dożylne aplikuje się antybiotyki. Może się okazać konieczny także drenaż ucha, a w niektórych przypadkach interweniuje chirurg.