Są uciążliwe i potrafią utrudnić życie. Na zaparcia skarży cię około 30 proc. populacji. Częściej problem dotyka kobiet i osób po 65. roku życia1. Wszystko m.in. przez niezdrowy styl życia, złą dietę i brak aktywności fizycznej2.Jak sobie radzić z zaparciami?
Zaparcia to problem wstydliwy, dlatego rzadko zwierzamy się z niego nawet lekarzowi. Tymczasem dolegliwość ta nie jest niczym dziwnym, co więcej – łatwo sobie z nią poradzić dzięki specjalnym preparatom oraz zmianie stylu życia. Trzeba tylko być konsekwentnym w działaniu.
Źródło kłopotów z zaparciem
Zaparcia to problemy z wypróżnianiem, ale warto również zwrócić uwagę na objawy, takie jak uczucie pełności, bóle brzucha, gazy, czasem mdłości i brak apetytu. Osoby cierpiące na zaparcia odwiedzają toaletę rzadziej niż 2 razy w tygodniu, a jeśli już, to ich kał jest twardy i zbity, zaś jego wydalanie wiąże się z dyskomfortem. Przyczyny zaparć mogą być różne.
Te najpoważniejsze, i na szczęście najrzadsze, związane są z chorobami układu pokarmowego, nowotworami, chorobami neurologicznymi lub związanymi z tarczycą, a także z hemoroidami1. Bardzo często zaparcia są skutkiem nie tyle samego schorzenia, co leków, które przyjmujemy – tak jest np. z antydepresantami3 czy preparatami żelaza stosowanymi podczas leczenia anemii.
Najczęściej jednak pacjenci skarżą się na krótkotrwałe zaparcia, których przyczyną jest niezdrowy styl życia: zła dieta, picie zbyt małej ilości wody, pośpiech i stres1 oraz brak aktywności fizycznej.
Dieta w zaparciach to podstawa!
Nasze menu to możliwe główne źródło problemów z wypróżnianiem, ale i najlepszy sposób na tę dolegliwość. Przyjmuje się, że zaparciom sprzyja jedzenie dużych ilości cukrów prostych (słodyczy, białego pieczywa, ryżu i produktów mącznych), spożywanie fast foodów, tłustych potraw i niektórych owoców oraz warzyw, np.
bananów czy długo trawionej fasoli. Nie powinno się jeść wyrobów czekoladowych, bo kakao zdecydowanie utrudnia wypróżnianie, lepiej też zrezygnować z potraw smażonych. Wbrew pozorom jedzenie dużej ilości błonnika, przy jednoczesnym niewystarczającym spożyciu płynów, również może skończyć się zaparciami4.
Więcej na temat diety w zaparciach przeczytacie tutaj.
Dobre nawyki żywieniowe pomogą zwalczyć zaparcie
Co w takim razie jeść, aby wizyty w toalecie nie kojarzyły się źle? Wspomniany błonnik pokarmowy to niezbędny składnik naszej diety, który przyspiesza perystaltykę jelit i wspomaga przemianę materii. Instytut Żywności i Żywienia zaleca dietę bogatoresztkową5, czyli wysokobłonnikową, jako pierwszy sposób na zaparcia. Błonnik znajdziemy m.in.
w warzywach, w wyciskanych sokach, produktach pełnoziarnistych oraz otrębach. Według zaleceń specjalistów w przypadku zaparć powinniśmy dostarczać 20-30 g błonnika dziennie w kilku porcjach . Ważnym elementem zapobiegania problemom z krótkotrwałymi zaparciami jest też picie wody (najlepiej 2-3 l płynów dziennie).
Zbyt małe nawodnienie sprawia bowiem, że organizm pochłania zapasy wody z jelita – wtedy kał jest twardy i trudny do wydalenia.
Walka z zaparciami
Czasami problemy z wypróżnianiem pojawiają się mimo prowadzenia zdrowego stylu życia. Warto wówczas sięgnąć po domowe sposoby ułatwiające regularne wizyty w toalecie. Ratunkiem mogą się okazać produkty takie jak suszone śliwki, rodzynki czy siemię lniane (2 łyżeczki nasion zalewamy dwiema szklankami wody i gotujemy przez 20 minut). Te naturalne produkty stymulują jelita do pracy7.
Możliwe środki z apteki
W leczeniu sporadycznych, krótkotrwałych zaparć pomogą też preparaty o działaniu przeczyszczającym. Wyróżnia się m.in. środki masowe, osmotyczne, pobudzające lub poślizgowe. Dostępne są leki bez recepty, np. Dulcobis.
To preparat w postaci tabletek dojelitowych z zawartością substancji o nazwie bisakodyl, która uznawana jest za skuteczny preparat poprawiający częstość wypróżnień i konsystencję stolca o dobrym profilu bezpieczeństwa, w krótkotrwałym stosowaniu8,9. Dulcobis jest lekiem, który działa przewidywalnie między 6. a 12.
godziną od przyjęcia tabletki10. Co ważne, mogą go przyjmować także dzieci powyżej 4. roku życia i kobiety karmiące piersią.
- 1. Mokrowiecka A., Zaparcia czynnościowe, www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/74266,zaparcia-czynnosciowe, dostęp: [30.11.2018]
- 2. Jabłońska B., Żaworonkow D., Lesiecka M., Agafonnikov V., Pinkolsky P., Lampe P., Zaparcia – etiopatogeneza, diagnostyka i leczenie, http://www.czytelniamedyczna.pl/4042,zaparcia-etiopatogeneza-diagnostyka-i-leczenie.html , dostęp: [30.11.2018]
- 3. Zaparcie. Talar-Wojnarowska i in. Medycyna Praktyczna https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.39 dostęp: [03.12.2018]
- 4. Ehrmann-Jośko A., Muszyński J., Wałkuski Ł,. Zaparcie – problem ludzi w różnym wieku. TERAPIA. 2013; 4(2): 68-76
- 5. Redakcja IŻŻ, http://www.izz.waw.pl/pl/component/content/article/5-aktualnoci2/aktualnoci2/177-choroby-ukadu-pokarmowego, dostęp: [30.11.2018]
- 6. Zaparcie. Talar-Wojnarowska i in. Medycyna Praktyczna https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.39 dostęp: [03.12.2018]
- 7. Dieta przy zaparciach. Cichocka A. Medycyna Praktyczna. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/lista/70640,dieta-przy-zaparciach dostęp: [03.12.2018]
- 8. Waluga M., Walentek T., Najczęstsze błędy w diagnostyce i leczeniu zaparć. Medycyna po Dyplomie. 2016; https://podyplomie.pl/medycyna/22509,najczestsze-bledy-w-diagnostyce-i-leczeniu-zaparc, dostęp: [30.11.2018]
- 9. Kamm MA, Mueller-Lissner S, Wald A, Richter E, Swallow R, Gessner U: Oral bisacodyl is effective and well-tolerated in patients with chronic constipation. Clin Gastroenterol Hepatol 2011; 9 (7): 577-583
- 10. Charakterystyka Produktu Leczniczego Dulcobis; 12/2017
Zaparcia u dzieci. Co robić, gdy dziecko nie może zrobić kupki?
2020-06-22 12:14 Katarzyna Hubicz 
Autor: materiały prasowe Skąd biorą się zaparcia u dzieci i jak pomóc w razie zatwardzenia?
Nie każdy problem z wypróżnieniem oznacza zaparcie u dziecka. Ale gdy malec nie może zrobić kupki przez dłuższy czas, warto wiedzieć, skąd biorą się zaparcia i jak sobie z nimi poradzić. Przeczytaj albo posłuchaj i dowiedz się, jak pomóc dziecku w razie zatwardzenia.
Zaparcia u dzieci to problem, którego nie wolno lekceważyć. Obserwuj więc swoje niemowlę i kontroluj, czy nie doskwiera mu zatwardzenie.
Prawidłowy stolec małego dziecka ma konsystencję pasty do zębów i powinien być oddawany bez wysiłku.
Gdy jednak dziecko wypróżnia się rzadziej niż raz na trzy dni, a jego kupka jest twarda (przez co wypróżnienie wymaga sporego wysiłku i jest bolesne), mamy do czynienia z zaparciem, które inaczej określane jest jako zatwardzenie. Kiedy o nim mówimy i jak sobie z nim radzić?
Posłuchaj, co zrobić, gdy dziecko cierpi na zaparcie. To materiał z cyklu DOBRZE POSŁUCHAĆ. Podcasty z poradami
To view this video please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
Spis treści
Jak często dziecko powinno zrobić kupkę?
Liczba wypróżnień u dziecka zależy od jego wieku. Niemowlęta brudzą pieluszkę dość często, bo nawet siedem razy dziennie (jeśli są karmione piersią). Później to się zmienia, bo układ pokarmowy dojrzewa, a ilość posiłków zmniejsza się do trzech głównych i dwóch dodatkowych.
Dzieci w wieku 1-4 lat zazwyczaj oddają maksymalnie dwa stolce dziennie. Starszaki mogą wypróżniać się maksymalnie trzy razy dziennie, ale normą jest również jedna kupka na dwa, trzy dni.
Po czym poznać zaparcie u dziecka?
To, że dziecko ma zaparcie, mama może podejrzewać wówczas, kiedy dziecko rzadko chodzi do toalety „za grubszą potrzebą”. Ale dla lekarza to nie jest jeszcze powód, by postawić diagnozę. Tak zwane kryteria diagnostyczne zaparć różnią się bowiem w zależności od wieku dziecka.
I tak, w przypadku dzieci, które nie skończyły jeszcze 4 lat, zaparcie można podejrzewać, jeśli objawy lub dolegliwości utrzymują się przynajmniej miesiąc i mamy do czynienia przynajmniej z dwoma spośród wymienionych poniżej:
- w ciągu tygodnia dziecko oddaje stolec dwukrotnie bądź rzadziej
- w ciągu tygodnia dziecku świadomie kontrolującemu wypróżnienia zdarza się przynajmniej jeden epizod nietrzymania kału
- wypróżnienia są bolesne, a stolce – twarde
- stolce mają dużą średnicę i mogą zatkać toaletę
- dochodzi do tzw. retencji kału, czyli odbytnica jest wypełniona zalegającymi masami kałowymi, które wyczuwalne są w trakcie badania brzucha.
W przypadku dzieci, które skończyły 4. rok życia o zaparciach można mówić, gdy przynajmniej dwa z tych objawów występują co najmniej raz w tygodniu przez dwa miesiące (albo dłużej). Dodatkowym kryterium jest tu również świadome unikanie defekacji.
Czytaj: Zaparcia nawykowe u dzieci: przyczyny, objawy, leczenie
Zaparcia u niemowląt. Co robić, gdy dziecko ma zaparcie?
Przyczyny zaparć u dzieci
Niewielki procent dzieci mających zaparcia cierpi na nie z powodu określonej wady lub choroby. U zdecydowanej większości mają one charakter czynnościowy, to znaczy dochodzi do nich z powodu przejściowych zaburzeń pracy jelita, wywołanych określonymi przyczynami. Wśród przyczyn zaparć najczęstsze to:
- niewłaściwa dieta dziecka (zbyt mała ilość błonnika i płynów).
- świadome unikanie wypróżnienia. Dziecko nie chce robić kupki na nocnik albo korzystać z toalety, bo twardy stolec drażni śluzówkę, a wypróżnienie powoduje ból.
- pośpiech w trakcie korzystania z toalety, a co za tym idzie – niepełne wypróżnianie. Masy stolca, które nie zostały usunięte, zalegają w okrężnicy.
- zmiana w życiu – rozpoczęcie nauki, podróż, zabieg szpitalny. Wszystko zależy od wieku dziecka – zaparcia u dwulatka może wywołać np. nowa opiekunka, zaparcia u trzylatka – pójście do przedszkola. Zwłaszcza zaparcia w przedszkolu to częsty problem – w porze, kiedy dziecko robi kupkę, jest wśród innych dzieci, i trudno mu znaleźć chwilę, by spokojnie usiąść na sedesie.
- przyjmowanie niektórych leków (w tym preparatów żelaza, albo zbyt dużych dawek witaminy D3).
- niektóre choroby, w tym układu mięśniowego i nerwowego, wady i nieprawidłowości w rejonie odbytnicy.
Jak zwalczyć zaparcia u niemowląt? WIDEO
Leczenie zatwardzenia u dziecka
Drugi etap leczenia to doprowadzenie do stanu, kiedy dziecko będzie codziennie oddawało stolec. W tym celu lekarz przepisuje syrop na zaparcia. Preparaty takie działają na różnych zasadach. Niektóre, tzw. leki osmotycznie czynne, zwiększają wchłanianie wody w jelicie grubym i rozluźniają kupkę, w efekcie czego ma konsystencję pasty do zębów.
Inne działają drażniąco na błonę śluzową jelita i zwiększają w nim ilość wody, pobudzając do wypróżnienia. Jeszcze inne (tzw. leki działające poślizgowo) ułatwiają oddanie stolca powlekając go śliską warstwą.
Zwykle to lekarz zaleca, jaki to ma być preparat, i w jakiej dawce należy go podawać, by osiągnąć spodziewany efekt. Choć poprawa następuje zwykle dość szybko, pełna kuracja powinna trwać nawet kilka miesięcy (by uniknąć nawrotów, i by malec nie odczuwał bólu przy wypróżnieniu).
To ważne zwłaszcza przy nawykowym wstrzymywaniu wypróżnienia, kiedy dziecko świadomie wstrzymywało stolec w obawie przed bólem.
Sposoby na zaparcia u dzieci
Dziecko z zaparciami powinno dużo pić – najlepsza jest niegazowana woda mineralna. Trzeba również zadbać o to, by codziennie wypił szklankę soku, najlepiej warzywnego i jadł dużo surowych warzyw i owoców (z wyjątkiem bananów, gotowanej marchewki i tartych lub pieczonych jabłek, które działają zapierająco).
Przy zaparciach najlepsza jest tzw. dieta bogatoresztkowa, czyli obfitująca w błonnik. Dziecku warto podawać pełnoziarniste makarony, pieczywo, płatki z pełnych ziaren zbóż. Lepiej za to unikać słodyczy, a także białego ryżu i potraw z jasnej mąki: pieczywa, makaronu, naleśników.
Czytaj: Kupka noworodka i niemowlęcia: zapach, kolor i wygląd ma znaczenie
Jak często niemowlę robi kupkę? Ile razy na dzień noworodek powinien się wypróżniać?
Jak pomóc dziecku zrobić kupkę?
Dziecko z zaparciami powinien obejrzeć pediatra, który oceni, czy przyczyną zaparć nie są wady lub choroby wymagające specjalistycznego leczenia. Niezależnie od tego dziecku trzeba będzie pomóc usunąć to, co zalega w jelicie.
Wypróżnienie można sprowokować mechanicznie. Niegdyś wystarczyło wsunąć do odbytu czopek albo kawałek mydła, co powodowało gwałtowne – i bolesne – wypróżnienie, bo konsystencja stolca się nie zmieniała. Dlatego teraz pediatrzy zalecają wlewki z roztworu soli fizjologicznej lub fosforanów – podany w niej płyn rozmiękcza stolec, co ułatwia wypróżnienie.
Czym grożą zaparcia u dzieci?
Zatwardzenia nie wolno lekceważyć. W następstwie zalegania mas kałowych w odbytnicy dochodzi do rozciągnięcia jej ścianek i stopniowego zaniku czucia potrzeby wypróżnienia, a także do popuszczania stolca (kiedy na skutek rozluźnienia mięśni jego płynne treści wydostają się na zewnątrz).
Stolce oddawane są wówczas nawet w odstępach dwu, trzytygodniowych, a towarzyszy temu silny ból. Mający zaparcia kilkulatek cierpi na przewlekłe bóle i wzdęcia brzucha, ma nudności i wymioty, coraz mniejszy apetyt. Wolniej też rośnie i przybiera na wadze.
Rozdęta odbytnica uciska drogi moczowe, na skutek czego zmniejsza się objętość pęcherza moczowego, a więc pojawia się moczenie nocne.
Zatwardzenie odbija się też na psychice: dziecko może mieć z tego powodu zaburzenia emocjonalne, do depresji włącznie. Wydłużone odstępy pomiędzy wypróżnieniem mogą też doprowadzić do upośledzenia drożności jelita – wtedy niezbędny jest pobyt w szpitalu i wypłukanie z jelit zalegających w nim mas kałowych.
Domowe sposoby na zatwardzenie
Fotografia: shutterstock
O zatwardzeniu (inaczej nazywanym zaparciami lub obstrukcją) mówimy wtedy, kiedy wypróżnienie występuję bardzo rzadko. Ten problem gastryczny ma wiele przyczyn. Jednak w wielu przypadkach można go leczyć domowymi sposobami na zatwardzenie.
Zobacz także: Domowe sposoby na wzdęcia – sprawdź jak poradzić sobie z tą dolegliwością
Domowe sposoby na zatwardzenie – moc ziół
Zioła pomagają przy wielu schorzeniach i dolegliwościach. Polecane są także przy wielu problemach gastrycznych, między innymi zatwardzeniu. Herbatki ziołowe, napary i odwary to naturalne sposoby w walce z zatwardzeniem.
Polecane zioła:
- melisa,
- kminek,
- rumianek,
- korzeń lukrecji,
- mięta pieprzowa,
- glistnik.
Herbata rumiankowa
Herbata rumiankowa ma wiele cennych właściwości. Polecana jest jako jeden z domowych sposobów na zaparcia. Dodatkowo herbata z rumianku ma działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe.
Przygotowanie herbaty z rumianku
Do przygotowania herbaty z tego zioła potrzebujesz 6 łyżek suszonych kwiatów rumianku oraz pół litra wody. Suszone kwiaty zalej wrzątkiem i odstaw pod przykryciem na około 15 minut. Następnie przecedź wywar.
Herbatę z rumianku zaleca się spożywać 3 razy dziennie.
Domowe sposoby na zatwardzenie – siemię lniane
Siemię lniane to bogate źródło błonnika, który pomaga przy problemach z zatwardzeniem. W 100 gramach produktu, znajdziemy, aż 27 gram błonnika, czyli minimalną dawkę dziennego spożycia. Siemię lniane dba o dobry pasaż przewodu pokarmowego, oczyszcza z: soli żółciowych, toksyn oraz produktów gnilnych.
Dodatkowo ten produkt stanowi dobrą pożywkę dla mikroflory jelitowej, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego.
Napar z siemienia lnianego
Do szklanki wsyp 3 łyżki zmielonego siemienia lnianego i zalej ciepłą wodą. Odwar odstaw na 3 godziny. Jeśli nie możesz zmusić się do zjedzenia takiej formy – siemię lniane możesz dodawać do owsianki lub koktajlu.
Domowe sposoby na zatwardzenie – nabiał
Przetwory mleczne, między innymi: kefir, maślanka, jogurt naturalny to jedna z naturalnych metod przeczyszczająca jelita. Te produkty mleczne w swoim składzie zawierają zdrowe bakterie, których obecność jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego.
Dodatkowo maślanka, jogurt naturalny oraz kefir zmniejszają w organizmie wydzielanie kwasu żołądkowego.
Domowe sposoby na zatwardzenie – winogrona
Winogrona w swoim składzie zawierają pektyny, które działają przeczyszczająco. Jeśli chcesz sprawić, aby Twoje wizyty w toalecie były krótsze koniecznie sięgnij po kiść winogrona lub garść rodzynek.
Jednak pamiętaj, że tych produktów nie można zjeść w nadmiarze – może to spowodować wzdęcia.
Domowe sposoby na zatwardzenie – odpowiednie nawodnienie
Przy różnych dolegliwościach związanych z układem trawiennym bardzo ważne jest odpowiednie nawodnienie. Przy problemach z zatwardzeniem poleca się picie ciepłej wody na czczo. Warto ten zdrowy nawyk wprowadzić na stałe.
Do szklanki z ciepłą wodą możesz dodawać także cytrynę i niewielką ilość miodu.
Domowe sposoby na zatwardzenie – aktywność fizyczna
Przy problemach z wypróżnianiem się zaleca się regularną aktywność fizyczną. Wykonywane ćwiczenia wzmocnią mięśnie, ale także poruszą treść jelitową. Zaleca się wykonywanie prostych ćwiczeń tzw. brzuszków.
Jak wykonać to ćwiczenie?
Połóż się na podłodze. Dłonie podłóż pod głowę i unoś tułów do siadu. Ćwiczenia powtarzaj w uzależnieniu od swojej kondycji fizycznej.
Domowe sposoby na zatwardzenie – owoce i warzywa
Pamiętaj, żeby codziennie jeść odpowiednią ilość warzyw i owoców. Przy problemach z wypróżnianiem szczególnie zaleca się: śliwki, jagody, jabłka, brzoskwinie, morele, pomarańcze, gruszki, marchewki, groszek, kukurydzę, szpinak, brokuły, a także kalafiory i pomidory.
Aby zapobiec pojawieniu się zatwardzeniu zjedz godzinę po posiłku jabłko. Pamiętaj, że ocet jabłkowy jak i sok z jabłek to naturalne środki przeczyszczające – warto je pić regularnie.
Kolejnym naturalnym środkiem przeczyszczającym jest także rabarbar – warto więc przyrządzać potrawy z rabarbaru, np. placek z rabarbarem lub kompot.
Domowe sposoby na zatwardzenie – kiszonki
Regularne spożywanie ogórków kiszonych i kapusty kiszonej reguluje perystaltykę przewodu pokarmowego. Pamiętaj jednak, że tych produktów nie można jeść w nadmiarze gdyż mogą powodować inne dolegliwości związane z układem pokarmowym.
Pamiętaj, że zatwardzenie i ból brzucha może być objawem innego schorzenia lub poważnej choroby. Jeśli zauważysz inne niepokojące objawy lub leczenie domowe nie przynosi oczekiwanych efektów, należy zgłosić się do lekarza.
Zobacz także: Leczenie rozwolnienia w domu – sprawdź domowe sposoby na biegunkę
Pamiętaj, że powyższy artykuł nie zastąpi wizyty lekarskiej.
Zatwardzenie – przyczyny i objawy. Domowe sposoby na zaparcia
Stres oraz dieta uboga w produkty o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego, a także w płyny, natomiast obfitująca w żywność wysoko przetworzoną, sprzyjają zaparciom, które w potocznym języku określane są również jako zatwardzenia. W poniższym artykule postaram się przybliżyć, w jaki prawidłowo komponować swoje posiłki, aby problem zaparć nas nie dotyczył!
Spis treści
Mówiąc o zatwardzeniu, mamy na myśli sytuację, kiedy częstość oddawania stolca jest mniejsza niż trzy razy w ciągu siedmiu dni lub gdy obserwujemy, że stolce są twarde, zbite (odwodnione), grudkowate, a także oddawane są z wysiłkiem.
Zaparcia są zaliczane do grupy schorzeń wynikających z zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego, a elementem dotkniętym tym zaburzeniem jest jelito grube.
Zaburzeniem czynnościowym przewodu pokarmowego określamy taki stan, kiedy u pacjenta stwierdza się nieprawidłowości w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego (tutaj: trudność w defekacji), czemu nie towarzyszą żadne odchylenia w wykonanych badaniach dodatkowych, np. morfologii, USG, TK i innych.
W przypadku zaparć czynnościowych można wyróżnić 3 jednostki chorobowe: zespół jelita drażliwego, zaparcie ze zwolnionym pasażem jelitowym oraz zaburzenia wypróżnień spowodowane nieprawidłową funkcją mięśni dna miednicy i zwieracza odbytu.
Zatwardzenie – przyczyny
Zaparcie stolca samo w sobie nie jest chorobą, lecz objawem zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego o bardzo różnym podłożu.
Zaparcia mogą być wynikiem radykalnej zmiany w sposobie odżywiania, do której dochodzi najczęściej podczas wyjazdów wakacyjnych, kiedy nie mamy dostępu do typowych produktów spożywczych, z których korzystamy w domu. Inną przyczyną są tzw.
zaparcia nawykowe, czyli sytuacje, kiedy z pośpiechu, nieprzyjemnych doświadczeń życiowych, stresu lub innych przyczyn nie korzystamy z toalety, wstrzymując odruch defekacji.
Warto nadmienić, że osoby jedzące zbyt mało żywności również mogą skarżyć się na trudność w oddawaniu stolca, ponieważ do przewodu pokarmowego dostaje się zbyt mała objętość pożywienia. Jeśli korzysta się z leków, należy sprawdzić, czy skutkami ubocznymi nie są zaparcia.
Niestety najpowszechniej przewlekłe zaparcia są wynikiem prowadzenia nieodpowiedniego stylu życia.
Sprzyjają im stres, pośpiech, niska codzienna aktywność fizyczna, siedzący tryb życia, a także dieta uboga w błonnik pokarmowy, czyli taka, w której jego spożycie jest niższe niż 25–30 g na dobę.
Niewystarczające spożycie błonnika obserwuje się u osób, które jadają mało warzyw i owoców, a także opierają swoją dietę na nisko błonnikowych produktach rafinowanych (oczyszczonych), czyli wykonanych z mąki o jasnym typie.
Do produktów o niskiej zawartości błonnika zaliczamy: biały chleb i bułki, jasny makaron, biały ryż, kaszę manną i kuskus, suchary, wafle ryżowe, słodkie płatki zbożowe, słodycze, tradycyjne wypieki, drożdżówki, ciastka, pizzę, bułki do hamburgerów i hot-dogów, pszenne tortille, naleśniki, placki itp.
Zatwardzenie – objawy
Zgodnie definicją zaparcie to oddawanie twardego, zbitego i grudkowatego stolca z wysiłkiem, z częstotliwością rzadszą niż 3 razy w tygodniu.
Zaparciom bardzo często towarzyszy poczucie niepełnego wypróżnienia, a także wrażenie zapchania w dolnej części brzucha. Pacjenci często zgłaszają również chęć oddania stolca, natomiast do wypróżnienia nie dochodzi.
Ponadto dla zatwardzenia charakterystycznymi objawami dodatkowymi są: wzdęcie brzucha, ból i dyskomfort w podbrzuszu, a także uczucie ściskania.
Co jeść na zatwardzenie?
Zanim zdecydujemy się na codzienne spożywanie zastraszającej ilości otrąb lub zakup kolejnego reklamowanego preparatu na zatwardzenie, warto zastanowić się nad przyczyną problemów z wypróżnianiem. Bez ich zlikwidowania, każda kolejna metoda na zatwardzenie będzie tylko walką z wiatrakami.
Brak śniadania
Nie bez powodu śniadanie nazywane jest najważniejszym posiłkiem dnia. Oprócz solidnej dawki energii i składników odżywczych, posiłek ten jest pierwszym po około 12- godzinnej przerwie bodźcem dla przewodu pokarmowego.
Pełny żołądek jest sygnałem dla jelit, że mają pracować i przesuwać treść do końcowych odcinków przewodu pokarmowego.
Jeśli tego sygnału nie ma przez długi czas, przewód pokarmowy zwalnia swój rytm i pojawiają się problemy z wypróżnieniem.
Rozwiązanie: Postaraj się znaleźć rano czas na chociaż drobny posiłek. Jeżeli nie masz czasu jeść sytego śniadania, wystarczy, że napijesz się maślanki, zjesz jogurt naturalny i jakiś owoc. To już będzie sygnał dla żołądka, że czas rozpocząć pracę i „poruszyć” dalsze odcinki przewodu pokarmowego.
Nieregularne posiłki
Brak regularności w spożywaniu posiłków również zwalnia pracę przewodu pokarmowego. Podobnie, jak w przypadku braku śniadań, przewód pokarmowy nie ma bodźca do efektywnej pracy. Natomiast „nauczenie” swojego organizmu tego, o jakiej godzinie jemy, skutkuje lepszym wydzielaniem enzymów trawiennych. Przekłada się to na bardziej efektywne trawienie pokarmu.
Rozwiązanie: Planuj swoje posiłki. Z pewnością dasz radę znaleźć kilka chwil w ciągu dnia, kiedy możesz spokojnie zjeść. Wystarczy, że uwzględnisz w swoim planie dnia 3 główne posiłki, które będziesz jeść o w miarę stałych godzinach.
Zbyt mało picia
Nasz organizm oprócz jedzenia potrzebuje również odpowiedniej ilości płynów. Jest to częsty błąd dietetyczny osób, które zwiększają w swojej diecie ilość błonnika. Bez jednoczesnego zwiększenia ilości wypijanych płynów, spożyty błonnik będzie pochłaniał wilgoć w przewodzie pokarmowym. W ten sposób tylko zatka jelito i nasili problem, zamiast pomóc.
Zbyt mało płynów w diecie to również częsta przyczyna kłopotów u osób starszych. Z wiekiem odczuwanie pragnienia zmniejsza się, dlatego warto zadbać, aby seniorzy zawsze mieli dostęp do napoju i przypominać im o tym, że powinni się napić.
Rozwiązanie: wypijaj codziennie 1,5 litra napojów. Najlepiej wodę nisko i średnio zmineralizowaną, bądź źródlaną. Nie jest istotne czy to woda gazowana, czy nie. Wybieraj taką, jaką lubisz.
Dla urozmaicenia możesz pić ją z plastrem cytryny, ogórka lub liściem mięty. Jeśli to możliwe, noś ze sobą małą butelkę wody, kiedy gdzieś wychodzisz. Dostępne są także aplikacje mobilne, które ułatwiają zliczenie szklanek wody wypitych w ciągu dnia.
Na pewno mogą się przydać, przynajmniej na początku wyrabiania w sobie nawyku picia wody.
Mało warzyw lub owoców
Według zaleceń WHO oraz Instytutu Żywności i Żywienia, każdego dnia powinno się spożywać 5 porcji warzyw i owoców w proporcji 3:2.
Są one źródłem błonnika pokarmowego oraz cukrów fermentujących. Pobudzają pracę jelit oraz stanowią pożywkę dla naszych bakterii jelitowych, które także korzystnie wpływają na perystaltykę.
Jeśli jemy zbyt mało warzyw i owoców, pozbawiamy jelita tych zbawiennych substancji.
Rozwiązanie: spróbuj stopniowo zwiększać ilość warzyw i owoców w swojej diecie. Może to być na przykład jabłko jedzone jako przekąska zamiast batonika. Możesz do kanapki zabrać pomidory koktajlowe lub trochę pokrojonej papryki. Ważne, żeby wybierać takie produkty, które smakują nam najbardziej.
Nerwowa atmosfera i stres
Jedzenie w pośpiechu i nerwowej atmosferze to łatwy przepis na nabawienie się zaparcia. Stresujące sytuacje nie są dobrym momentem na posiłek, ponieważ wtedy organizm spodziewa się ucieczki lub walki, a nie zużywania energii na trawienie pokarmu.
W takiej sytuacji, najczęściej sięgamy po jakąś drobną przekąskę, którą z braku czasu niemal połykamy w całości. Niedokładnie przeżute kęsy są obciążeniem dla przewodu pokarmowego, który nie jest w stanie rozdrobnić ich tak, jak zęby.
Organizm zwalnia więc pracę przewodu pokarmowego, żeby jak najlepiej poradzić sobie z dodatkową pracą, jaką jest rozdrabnianie pokarmu.
Rozwiązanie: unikaj jedzenia w pośpiechu. Postaraj się znaleźć w pracy chociaż 15 minut na drobny posiłek. Wtedy spróbuj się skupić tylko na jedzeniu. W miarę możliwości unikaj w tym czasie pracy przy komputerze, ważnych rozmów telefonicznych czy obsługi sprzętu biurowego.
Taki napój wypity na czczo wypełnia żołądek, pobudzając go w ten sposób do pracy. Kwaśna cytryna i miód również stymulują perystaltykę jelit. Po zastosowaniu tego sposobu, zaparcie powinno minąć po 2–3 dniach.
Masaż brzucha
Codziennie rano po przebudzeniu masuj brzuch okrężnymi ruchami, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Sto takich kółek powinno wystarczyć, żeby zwalczyć zaparcie.
Spacery
Siedzący tryb życia to zmora naszych czasów. Przez małą aktywność fizyczną cierpi głównie układ kostny i układ krążenia, jednak ruch jest korzystny także dla przewodu pokarmowego. Poruszające się mięśnie brzucha uciskają jelita, wspomagając jego naturalne ruchy.
Wystarczy już 15 minut ruchu w ciągu dnia. Warto pamiętać, że znaczenie ma suma wszystkich podejmowanych w ciągu dnia aktywności.
Można je uzbierać na przykład wybierając schody, zamiast windy, wysiadając przystanek wcześniej lub parkując samochód nieco dalej, niż zwykle, żeby przejść dłuższy kawałek drogi.
Probiotyki
Zaparcia mogą być skutkiem niewłaściwej flory jelitowej. Szeroko stosowane antybiotyki, niewystarczająca ilość błonnika w diecie lub częste zmiany klimatu (podróże) to niektóre z czynników mogących zaburzać ilość bakterii w przewodzie pokarmowym.
Można uzupełnić je aptecznymi preparatami, choć nie jest to rutynowo stosowana metoda. Warto zapamiętać, że dobry produkt powinien mieć na opakowaniu 3-członową nazwę bakterii i ich ilość znajdującą się w kapsułce.
Warto sięgać po preparaty zawierające szczepy bakteryjne o potwierdzonym naukowo działaniu probiotycznym, na przykład Lactobacillus rhamnosus GG, B. lactis czy Saccharomyces boulardi.
Pamiętaj, że czasem na rezultaty trzeba będzie poczekać kilka dni. Dla organizmu lepsze są drobne zmiany, wprowadzane stopniowo i na stałe niż nagła rewolucja.
Nie zaczynaj więc z dnia na dzień jeść kilogramy warzyw i owoców lub wypijać litry kefiru każdego dnia, jeśli wcześniej nie było go w twoim jadłospisie.
W ten sposób zmiany na lepsze mogą wydać się nie do zrealizowania i możesz zniechęcić się po krótkim czasie.
Literatura:
- Dzierżanowski T., Rydzewska G., Zaparcie stolca – trudny problem leczniczy, Przegląd Gastroenterologiczny, 2012, 7, 5, s. 249–263,
- Neubauer K., Poniewierka E., Błonnik w wybranych chorobach układu pokarmowego, Piel. Zdr. Publ. 2013, 3, 3, 299–302,
- Bendarczuk A., Rydzewska G., Nawykowe zaparcie – czy można leczyć jednocześnie skutecznie i bezpiecznie? Przew Lek 2005; 10; 41–45,
- Ehrmann-Jóśko A., Muszyński J., Wałkulski Ł., Zaparcie – problem ludzi w różnym wieku, Terapia 2013, 4, 287, s. 68–76,
- Starczewska E., Rydzewska G., Diagnostyka i leczenie zaparć, Terapia 2015, 6, 323, s. 59–63,
- Kożuch M., Dzieniszewski J., Zaparcie – istotny problem w codziennej praktyce lekarskiej, Terapia 2006, 6, 180, s. 47–53,
- Muszyńska A., Steciwko A., Zaparcia czynnościowe – jak można pomóc pacjentom? Terapia 2008, 9, 214, s. 45–50.
- Ciborowska H., Rudnicka A., „Dietetyka żywienie człowieka zdrowego i chorego”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2014, s. 336-337
Zatwardzenie – przyczyny i objawy. Domowe sposoby na zaparcia – 4.5/5. Oddano 4 głosy.
Zatwardzenie u dziecka – objawy, leczenie, domowe sposoby, przyczyny
Zatwardzenie u dziecka może stanowić poważny problem. Jednak zatwardzenie u dziecka nie zawsze oznacza, że problem jest związany z zaparciem. Warto więc poznać dokładną przyczynę zatwardzenia u dziecka, gdy dziecko nie chce lub nie może się wypróżnić.
1. Zatwardzenie u dziecka – objawy
Zatwardzenie u dziecka nie powinno być lekceważone. Zawsze należy zwracać uwagę na to, czy dziecko oddaje stolec i czy nie ma zatwardzenia. Z zatwardzeniem u dziecka mamy do czynienia, gdy stolec pojawia się rzadziej niż raz na 3 dni. W czasie zatwardzenia u dziecka jego stolec jest też twardy i może mieć bardzo ciemną barwę.
Warto jednak pamiętać, że częstotliwość wypróżnień zależy w dużej mierze od wieku dziecka. Objawami zatwardzenia u dziecka:
- są dwukrotnie rzadsze wypróżnienia niż normalnie;
- jest sytuacja, gdy dziecku, które załatwia się już samo na nocnik, zdarzy się nietrzymanie stolca;
- można zauważyć bolesne stolce u dziecka;
- gdy oddaje bardzo twardy stolec;
- jest stolec o dużej średnicy;
- pojawia się tzw. retencja kału. Zjawisko to polega na tym, że odbyt dziecka jest wypełniony resztkami kału do tego stopnia, że mogą on być nawet wyczuwalne w badaniu palpacyjnym brzucha.
O zatwardzeniu u dziecka należy mówić, gdy występują przynajmniej dwa z wyżej wymienionych objawów.
2. Zatwardzenie u dziecka – leczenie
Zatwardzenie u dziecka powinno zostać skonsultowane z lekarzem, jeżeli problem ten utrzymuje się dłuższy czas lub się nasila. Pediatra powinien sprawdzić, czy przyczyną zatwardzenia u dziecka nie są jakieś stany chorobowe i rozpocząć leczenie.
Niezależnie od przyczyn zatwardzenia u dziecka należy mechanicznie pomóc dziecku usunąć zalegający kał. Do niedawna stosowano m.in. czopki, które powodowały niestety bolesne i natychmiastowe wypróżnienie, ponieważ stolec był nadal twardy. Dziś pediatrzy proponują wlewki do odbytu np. z soli fizjologicznej, które zmiękczają stolec.
Następnie leczenie zatwardzenia u dzieci opiera się na utrzymaniu wypróżnień za pomocą syropów, które zmieniają konsystencję stolca i ułatwiają wypróżnienia. Inną grupą leków na zatwardzenie u dzieci są leki o działaniu poślizgowym, które pomagają wydalić stolec.
3. Zatwardzenie u dzieci – domowe sposoby
Zatwardzenie u dzieci najłatwiej zlikwidować dużo pijąc. Gdy pojawia się zatwardzenie u dzieci, należy pamiętać, aby dziecko codziennie wypiło szklankę soku owocowego lub jarzynowego.
Dieta dziecka z zatwardzeniem powinna zawierać dużo surowych owoców i warzyw.
Należy jednak pamiętać, aby dziecko unikało bananów oraz gotowanej marchewki i pieczonych jabłek, które nasilają zaparcia.
Najważniejsze, aby dieta na zatwardzenie u dzieci była bogata w błonnik. Wprowadź dziecku pełnoziarniste pieczywo i makarony, czy płatki zbóż. W czasie zatwardzenia u dzieci nie warto natomiast dawać im słodyczy, białego ryżu oraz produktów z białej mąki.
4. Zatwardzenie u dziecka – przyczyny
Zatwardzenie u dziecka najczęściej to wynik złej diety. Jedynie mały odsetek przypadków zatwardzenia u dzieci to wynik choroby. Zdarza się natomiast, że dziecko świadomie nie chce się załatwić, bo unika wypróżnień na nocnik. Nie należy również pośpieszać dziecka w czasie wizyt w łazience, ponieważ stolec może zacząć zalegać w odbytnicy.
Na zatwardzenie u dzieci wpływają również zmiany w trybie życia, jak np. szkoła, przeprowadzka, czy podróż. Za zatwardzenia u dziecka mogą również odpowiadać zbyt duże dawki witaminy D oraz określone choroby i wady w układach mięśniowym i nerwowym.
Zaparcia – poradź sobie z nimi domowymi, naturalnymi sposobami
Jeśli masz problemy z zaparciami, sięgnij po naturalne produkty. Warzywa, owoce, nasiona i produkty mleczne to jedne z wielu sposobów na zatwardzenie. Sprawdź, co jeszcze powinieneś robić, aby pozbyć się problemu.
Zaparcia można wyleczyć zmieniając dietę. Jedz produkty bogate w błonnik ponieważ pobudzą one układ trawienny i pozwolą Ci pozbyć się problemu szybciej. Pomocne mogą być również regularne ćwiczenia fizyczne oraz picie dużej ilości wody.
Co jeszcze powinieneś zrobić, aby pozbyć się zaparć? Włącz do diety te produkty.
Warzywa
Warto jeść przede wszystkim warzywa bogate w błonnik. Najwięcej mają go groch, fasola czy soczewica. Niestety, dużo osób nie lubi ich, ponieważ, źle ugotowane, powodują wzdęcia i gazy. Jeśli zastosujesz się jednak do kilku wskazówek kulinarnych, możesz znacznie zmniejszyć ten efekt i przy okazji pokonać zaparcia.
Innym warzywem, które musisz jeść jest szpinak – on też pobudzi pracę jelit.
Pomocne mogą być również kiszonki, np. kapusta kiszona lub ogórki kiszone. Szczególnie skuteczna jest w tym przypadku kapusta kiszona – zawiera dużo błonnika, witamin z grupy B oraz żywych kultur bakterii, które poprawiają pracę całego układu trawiennego.
Na wszelkie dolegliwości trawienne oraz bóle brzucha powinniśmy stosować i buraki. Wiele osób potwierdza ich skuteczność w walce z zaparciami. Mogą również ulżyć w bólach jamy brzusznej.
Owoce
Warzywa to nie jedyne źródło błonnika. Znajdziemy go oczywiście również w owocach. Podczas zaparć zjedz więc trochę porzeczek (czarnych, czerwonych lub białych) albo malin.
Najpopularniejszym naturalnym remedium na zaparcia są śliwki i morele. Zarówno te suszone, jak i świeże na pewno pomogą Ci uporać się z problemem.
To jednak nie wszystko. Dietetycy polecają również jedzenie jabłek. Możesz pić naturalne soki, jeść przetwory lub po prostu zjadać je w całości.
Do swojej diety możesz włączyć również papaję. Podobno owoc ten jedzony na czczo jest w stanie skutecznie zwalczyć zaparcia.
Na dolegliwości trawienne pomocne są również winogrona – najlepiej w formie rodzynek, które działają znacznie lepiej.
Zioła
Skuteczne są również napary ziołowe. Spróbuj rumianku, kminku, melisy, mięty i ostropesty. Mają działanie przeciwzapalne oraz rozkurczające mięśnie układu trawiennego.
Produkty mleczne
Zaparcia można wyleczyć również produktami mlecznymi. Zwłaszcza tymi sfermentowanymi, np. kefirem czy zsiadłym mlekiem oraz jogurtami. Dzięki żywym kulturom bakterii, w jelitach rozpocznie się lekki proces fermentacji, dzięki któremu efektywnie pobudzi to procę jelit.
Ziarna i nasiona
Pestki i nasiona roślin to również skuteczna domowa metoda. Spróbuj np. siemienia lnianego, czyli nasion lnu. Napój z nich ma działanie lekko przeczyszczające. Łyżkę zmiażdżonych nasion zalej ciepłą wodą, odstaw na 2-3 godzin, a następnie wypij.
Można również stosować olej z nasion roślin. Wypijaj 1-2 łyżki oleju słonecznikowego, oleju sojowego, oleju rzepakowego lub oliwy z oliwek lub dodaj je do posiłku. To natłuści jelita, więc wypróżnianie się będzie łatwiejsze.
___
ZdrowoBardzo / AS
Domowe sposoby na zaparcia. Jak przyspieszyć metabolizm?
Zaparcia stwierdza się, gdy wypróżnianie występuje rzadziej niż 3 razy w tygodniu, a oddawanie stolca sprawia ból i dyskomfort. Tego typu zatwardzenia u dzieci i dorosłych mogą być spowodowane niewłaściwą dietą, stresem, a czasem również poważnymi chorobami. Nierzadko na problemy z wypróżnianiem skarżą się także kobiety w ciąży.
Domowe sposoby na zaparcia – zadbaj o właściwą dietę
Warto podkreślić, że zbilansowana dieta odgrywa bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu układu pokarmowego.
Ból jelit, wzdęty brzuch oraz zaparcia pojawiają się bardzo często po spożyciu ciężkostrawnych posiłków zawierających dużą ilość tłuszczów zwierzęcych oraz węglowodanów pochodzących z białej mąki. Tak skomponowane posiłki zalegają w jelitach, co przyczynia się do powstawania zaparć.
Dodatkowo, niska zawartość błonnika w diecie (jego źródłem są np. warzywa i płatki owsiane) sprawia, że perystaltyka jelit jest spowolniona, przez co stolec w konsekwencji staje się twardy i trudny do wydalenia.
Dodatkowo, należy zadbać o to, by dieta była zbilansowana, a posiłki regularne (4-5 posiłków dziennie) i z dużą ilością pełnoziarnistych produktów. Ponadto, układ pokarmowy będzie pracował właściwie, gdy po przebudzeniu, na czczo zostanie wypita szklanka wody z sokiem z cytryny.
Czytaj także:Rak jelita – wczesne objawy
Szybkie i domowe sposoby na zaparcia, które nie występują regularnie
Osoby, które zastanawiają się, jaki jest szybki sposób na zaparcia, powinny postawić przede wszystkim na jedzenie. Niektóre produkty zastosowane doraźnie pomagają na zatwardzenie bardziej niż inne.
Okazuje się, że niezastąpione są suszone śliwki, które można namoczyć lub rozgotować i zjeść w całości bądź w postaci kompotu. Dzięki dużej zawartości błonnika, skutecznie regulują perystaltykę jelit.
Jak się okazuje obok śliwek, świetnie sprawdzają się także daktyle, rodzynki i figi, które także pomogą rozwiązać problem z wypróżnieniem. Sprawdzą się także wszystkie sfermentowane produkty m.in. maślanka, kefir, jogurt naturalny, które również poprawiają pracę jelit.
Czasami u osób, które mają wzdęty brzuch i zaparcia skutecznym może okazać się wypijanie łyżki oleju słonecznikowego przed obiadem. Warto także wiedzieć, że sprawdzony środek na przeczyszczenie ma w składzie także siemię lniane – wystarczy zalać dwie łyżki ciepłą wodą, a następnie odstawić na kilka godzin.
Po wypiciu z pewnością wzdęcia i zaparcia ustąpią. Takie właściwości ma także kawa – jeśli wypije się ją z rana zapewne nieprzydatne okażą się leki na przeczyszczenie. Warto stosować także napary ziołowe – na zaparcia idealne będą m.in. melisa, mięta, ostropest i arcydzięgiel.
Czytaj także:Napój, który pomaga pozbyć się oponki na brzuchu podczas… snu
Co na zaparcia w ciąży?
Zaparcia w ciąży to częsty problem, gdyż związany jest z wysokim poziomem progesteronu, a także uciskiem powiększonej macicy na jelita. Ponadto, zatwardzenia w ciąży to problem, który czasami wiąże się z nieodpowiednią dietą przyszłej mamy.
Ciężarna powinna jeść produkty o dużej zawartości błonnika m.in. suszone jabłka, maliny, groszek, bób, płatki owsiane, orzechy włoskie itp. Konieczne jest także wypijanie dużej ilości płynów.
Warto także pamiętać, że domowe sposoby na zaparcia w ciąży nie sprawdzą się, gdy występują one regularnie i związane są z bólem. W takiej sytuacji konieczna jest wizyta u specjalisty. Czasem zdarza się tak, że zaparcia w ciąży są efektem np. przyjmowania preparatów z żelazem.
Warto także pamiętać, aby nie stosować samodzielnie środków przeczyszczających, gdyż będąc w ciąży mogą one wywołać przedwczesny poród.
Czytaj także:10 zasad zdrowego stylu życia dla dzieci i młodzieży
Zatwardzenie u niemowlaka
Zaparcia u niemowląt to powszechny problem, który martwi wielu, świeżo upieczonych rodziców. O zatwardzeniu można mówić, gdy dziecko nie tylko ma problem z wypróżnieniem się, ale także wtedy, gdy stolec oddawany jest rzadko oraz ma zbitą postać.
Dlatego też domowe sposoby na zaparcie u niemowlaków polegają przede wszystkim na dostarczaniu im większej ilości płynów, częstszym przystawianiu do piersi, a także podawaniu soku ze śliwek i oleju lnianego. Należy jednak pamiętać, że podawanie innych napojów niż mleko najmłodszym dzieciom, należy skonsultować ze specjalistą.
Zatwardzenie u niemowlaka można zwalczyć także poprzez masaż brzuszka z podkurczaniem i oddalaniem nóżek od klatki piersiowej. Ponadto, należy koniecznie podkreślić, że u niemowlaków nie sprawdzi się lek na przeczyszczenie, a ponadto pod żadnym pozorem nie można stosować lewatywy bądź wkładania termometru do odbytu.
I oczywiście, jeśli zaparcia u niemowlaka zdarzają się regularnie i często, konieczna jest wizyta u pediatry.
Czytaj także:Mijakoska: Już siedmioletnie dzieci zastanawiają się, czy są wystarczająco szczupłe. To często wina rodziców