Dysforia – co to jest, jakie są przyczyny i objawy, jak wygląda leczenie?

Dysfagia to inaczej zaburzenia w przełykaniu pokarmów stałych oraz płynów. Wśród przyczyn problemów z połykaniem wymienia się nieprawidłowości w funkcjonowaniu przełyku oraz mięśni gardła. Dysfagia może też występować na tle psychicznym, a także w przebiegu niektórych schorzeń neurologicznych. Jak wygląda diagnostyka i leczenie dysfagii? 

Dysfagia to termin określający ogólnie objawy wywołane problemami z przełykaniem. Zaburzenia te występują w różnym wieku, ale najczęściej dotyczą osób starszych. Dysfagia towarzyszy nie tylko chorobom przełyku, ale również niektórym zaburzeniom neurologicznym.

Dysfagia – co to takiego?

Dysfagia to termin wywodzący się z łaciny, oznaczający problemy z przełykaniem. Dysfagia może dotyczyć zarówno pokarmów stałych, jak i płynów. Przełykanie może być utrudnione, a w najcięższych przypadkach – niemożliwe.

Zaburzenia połykania mogą powstawać w różnych mechanizmach. Ich przyczyną może być mechaniczna przeszkoda w obrębie przewodu pokarmowego (np. guz), jak również zaburzenia funkcji przełyku oraz mięśni gardła odpowiedzialnych za połykanie.

Dysfagia u niemowląt i dzieci

Dysfagia u dzieci również jest powodowana różnymi czynnikami. W przypadku noworodków i niemowląt często mówi się o regurgitacji niemowlęcej. Termin ten oznacza cofanie się niedawno połkniętego pokarmu. Główną przyczyną regurgitacji jest niedojrzałość przewodu pokarmowego, a częściowo też nieprawidłowa technika karmienia.

Problemy z karmieniem mogą także wystąpić u niemowląt z obniżonym napięciem mięśniowym. Zaburzenia połykania występują u dzieci z wadami wrodzonymi przewodu pokarmowego takimi jak niewykształcenie przełyku, przetoki przełykowo-tchawicze, wrodzone zwężenia przełyku i inne.

Rodzaje dysfagii

Rodzaje dysfagii można podzielić według miejsca występowania przeszkody utrudniającej połykanie. Wyróżnia się przyczyny związane z przełykiem oraz ustno-gardłowe.

Do pierwszej grupy można zaliczyć patologie takie jak achalazja przełyku, rozlany kurcz przełyku, obecność ciała obcego, guzy przełyku, chorobę refluksową i inne stany zapalne przełyku, a także włóknienie przełyku – np. w przebiegu twardziny układowej lub po radioterapii.

Przyczyny ustno-gardłowe zaburzeń połykania obejmują: •    zaburzenia neurologiczne – np. stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, mózgowe porażenie dziecięce; •    uszkodzenia układu nerwowego – np. w przebiegu udaru mózgu lub urazu; •    obecność uchyłka Zenkera – tworzącego się na granicy gardła i przełyku; •    nowotwory jamy ustnej;

•    proces zapalny – np. w przebiegu anginy.

Trudności w połykaniu w przebiegu chorób neurologicznych noszą nazwę dysfagii neurogennych. Problemy z przełykaniem są częstsze u osób starszych – głównie ze względu na rosnące z wiekiem ryzyko chorób neurologicznych i naczyniowych, takich jak udary niedokrwienne.

Dysfagia może występować również na tle psychicznym. Osoby cierpiące z powodu nerwicy czasami skarżą się na uczucie przeszkody w gardle utrudniającej połykanie. Jeśli w przebiegu diagnostyki wykluczy się obecność przeszkody mechanicznej, można mówić o tzw. kulce histerii – guli w gardle (łac. globus histericus).

Jest to jeden z rodzajów dysfagii czynnościowej.

Objawy dysfagii

Dysfagii towarzyszą charakterystyczne objawy. Należą do nich:

• utrudnione połykanie fragmentów pokarmu lub płynu,
• zgaga i kwaśne odbijanie,
• chrypka,
• suchy kaszel,
• częste krztuszenie się,
• zarzucanie treści pokarmowej do gardła i jamy ustnej,
• uczucie zalegania pokarmu w gardle lub w klatce piersiowej.

Dysfagii może towarzyszyć też ból przy przełykaniu, czyli odynofagia.

Leczenie zaburzeń połykania

Leczenie utrudnionego przełykania zależy od rodzaju zaburzenia. Inaczej leczy się dysfagię przełykową, a inaczej przedprzełykową. Logopedzi często są kojarzeni z leczeniem dyzartrii, czyli zaburzeń mowy.

Jeśli problem z połykaniem dotyczy mięśni gardła, pomoc logopedy może okazać się konieczna także i w tym przypadku. Gdy problem dotyczy mięśni gardła odpowiedzialnych za połykanie, często konieczna jest rehabilitacja logopedyczna.

W niektórych schorzeniach zaburzenia mowy mogą występować razem z dysfagią. Logopedzi posiadają odpowiednią wiedzę i narzędzia, by określić stopień dysfagii i jej rodzaj oraz zaproponować terapię.

Przykładowo, w przypadku udaru mózgu stosuje się test wodny Danielsa, który sprawdza występowanie dysfagii przy połykaniu niewielkiej ilości wody.

W przypadku zaburzeń połykania u noworodków i niemowląt bardzo korzystna może być wizyta fizjoterapeuty dziecięcego lub doradczyni laktacyjnej.

Diagnostyka i leczenie dysfagii czynnościowych są trudne. Często konieczne jest zasięgnięcie porady u różnych specjalistów, w tym u psychiatry lub psychoterapeuty. Dysfagia towarzysząca chorobom wywołanym przez drobnoustroje, takim jak angina lub grzybica przełyku, wymaga odpowiednio leczenia antybiotykami lub lekami przeciwgrzybiczymi. 

Jeśli w przełyku istnieje przeszkoda mechaniczna utrudniająca przemieszczanie się pokarmu, można podjąć próbę usunięcia jej. Tymi przeszkodami mogą być różnego rodzaju zwężenia, achalazja przełyku, guzy nowotworowe, ciała obce i inne.

W tym celu wykorzystuje się różnego rodzaju metody endoskopwe, laparoskopowe lub klasyczne leczenie chirurgiczne. Leczenie zabiegowe można czasami wspomóc lekami, takimi jak diazotan izosorbidu.

Ponieważ dysfagii mogą towarzyszyć objawy takie jak zgaga, pewne zastosowanie mogą mieć leki stosowane w chorobie refluksowej, takie jak esomeprazol, pantoprazol, omeprazol i inne.

Jeśli źródłem dysfagii jest zaawansowany proces nowotworowy lub stan po oparzeniu przełyku, może być wykonanie tzw. gastrostomii odżywczej.

Jest to rodzaj połączenia wnętrza żołądka ze środowiskiem zewnętrznym. Służy ono do odżywiania osób, które nie są w stanie przyjmować pokarmów doustnie.

Gastrostomię wyprowadza się stosując różne metody (zarówno endoskopowe, jak i chirurgiczne).

Zalecenia dla pacjenta z dysfagią

Pacjenci w trakcie diagnostyki lub oczekujący na leczenie dysfagii powinni, mimo problemów z połykaniem, starać się spożywać adekwatną ilość pożywienia. Jeśli to konieczne, powinno się nawet włączyć dietę płynną lub półpłynną dostosowaną do problemów z przełykaniem.

Chorzy, u których w ramach leczenia paliatywnego wykonano gastrostomię odżywczą, powinni zgłosić się do odpowiedniej poradni żywieniowej.

Uzyskają tam zalecenia dotyczące tego jak powinien wyglądać jadłospis,  przygotowywać posiłki podawane do sondy oraz jak zadbać o higienę gastrostomii.

Choroba afektywna dwubiegunowa

• Czym jest ChAD?
• Tajemniczy skrót ChAD pochodzi od wyrażenia choroba afektywna dwubiegunowa, zwanej inaczej chorobą maniakalno-depresyjną. Jest to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się występowaniem naprzemiennych zaburzeń nastroju:
• jego obniżenia – depresja
• jego podwyższenia – mania

Stany te są jak dwa przeciwległe bieguny – chory znajduje się albo na jednym, albo na drugim z nich. Może się również zdarzyć tak, że stany depresji oraz manii występują jednocześnie.

Choroba dwubiegunowa zwykle powraca – często charakteryzuje się uporządkowanym, powtarzającym się rytmem nawracania. Jest to niekiedy związane z porą roku – zwłaszcza zimą (tzw. depresja zimowa) oraz wiosną i jesienią. Przebieg choroby wykazuje duże różnice.

Czasem u chorych pojawiają się jeden lub dwa nawroty w życiu, czasem jednak choroba przybiera złośliwy charakter, wtedy liczba nawrotów jest duża, epizody chorobowe bardzo długie, a okresy bez objawów (remisje) bardzo krótkie lub niewystępujące.

Przyczyny choroby nie są w pełni poznane, ale wiadomo, że u podłoża ChAD leżą:

• czynniki biologiczne (m.in. zakłócone działanie neuroprzekaźników, takich jak serotonina),
• czynniki genetyczne,
• przebyte choroby, urazy,
• sytuacje stresowe (np. wypadek, utrata pracy, żałoba itp.),
• cechy osobowości (np. ekstrawersja).

1. Główne objawy ChAD
2. Depresja
3. Depresja jest chorobą, której istotą jest zaburzenie życia emocjonalnego, reakcji emocjonalnych oraz nastroju.
4. Główne objawy depresji to:

• obniżenie nastroju, jego wahania w ciągu dnia – zazwyczaj chorzy czują się najgorzej rano, a wieczorem samopoczucie nieznacznie się poprawia;
• przeżywanie subiektywnego smutku, pustki, przygnębienia;
• nieumiejętność odczuwania szczęścia oraz satysfakcji, częsta płaczliwość oraz całkowita lub częściowa utrata zainteresowań;
• zmniejszona zdolność myślenia, skupienia uwagi oraz osłabienie pamięci;
• spowolnienie ruchów, co czasem może prowadzić do całkowitego zahamowania ruchowego (np. leżenie w łóżku przez cały dzień);
• zaburzenie dobowego rytmu snu i czuwania: znaczne skrócenie snu w ciągu nocy, częste budzenie się oraz wstawanie o wczesnych godzinach porannych; może również występować zwiększona konieczność snu w nocy oraz wzmożona senność w ciągu dnia;
• poczucie bezwartościowości oraz wyraźna utrata zadowolenia z życia;
• występowanie dolegliwości somatycznych, takich jak: napięciowe bóle głowy, wysychanie błon śluzowych, bóle karku oraz potylicy, zaparcia, utrata apetytu, spadek wagi oraz ciągłe uczucie zmęczenia;
• zniecierpliwienie, rozdrażnienie, gniewny nastrój, czasem autoagresja;
• negatywna ocena samego siebie, pesymistyczne wizje teraźniejszości i przyszłości, myśli samobójcze oraz podejmowanie prób samobójczych;
• uczucie lęku oraz nieuzasadnione poczucie winy.

• Mania
• Mania (zespół maniakalny) znajduje się na przeciwległym biegunie depresji.
• Podstawowe objawy to:

• zaburzenie nastroju, czyli występowanie nastroju maniakalnego. Objawia się to bardzo dobrym samopoczuciem – chory nieustannie odczuwa radość, uczucie szczęścia, zadowolenia. Bardzo charakterystycznym objawem jest poczucie beztroski, jak również skłonność do żartów oraz nadmierna, nieadekwatna wesołkowatość. Przy bardzo nasilonym epizodzie maniakalnym dobry nastrój zamienia się w gniewliwy nastrój (dysforia). Chory jest bardzo wybuchowy – gniewem i agresją reaguje na uniemożliwienie realizacji zamierzonych celów i działań. Powoduje to liczne konflikty z otoczeniem;
• zaburzenie myślenia, które jest w znaczący sposób przyspieszone. Chory bardzo szybko kojarzy fakty, co w efekcie daje ogromny natłok myśli oraz porozrywanie związków myślowych. Wypowiedzi są chaotyczne, bardzo szybkie, często bez logiki i sensu. Charakterystyczna jest również duża odwracalność uwagi – wszystko to, co dzieje się dookoła, budzi chwilowe zainteresowanie i ciekawość, która w błyskawiczny sposób wędruje w inne miejsce. Wynikiem tego wszystkiego jest duże tempo wypowiedzie, duży słowotok oraz mówienie non stop;
• wzmożona aktywność ruchowa, której zawsze towarzyszy uczucie niespożytej energii, brak poczucia zmęczenia, bycie w ciągłym ruchu;
• pamięć zazwyczaj funkcjonuje bardzo dobrze, a nawet poprawia się. Podobnie jest z umiejętnością uczenia się, które staje się bardzo szybkie i łatwe. Niemniej jednak duża odwracalność uwagi, szybkie myślenie i jeszcze szybsze działanie prowadzą do poczucia chaosu oraz braku korzyści z lepszej pamięci i szybszego uczenia się;
• zaburzony zostaje całodobowy rytm snu i czuwania. W efekcie daje to znaczne skrócenie snu nocnego oraz wczesne budzenie się rano. Objawy ogólnego pobudzenia oraz wzmożonej energii wahają się w ciągu dnia – najsilniejsze są one wieczorami oraz wcześnie rano.

Oprócz głównych objawów manii wymienionych powyżej bardzo charakterystyczne są również takie objawy, jak:

• bezkrytyczna oraz zawyżona ocena własnych możliwości;
• brak krytycyzmu wobec własnych działań, zachowań, wyborów;
• nieumiejętność dostrzegania przeszkód oraz ryzyka w działaniu;
• urojenia wielkościowe objawiające się zawyżoną samooceną – silnym przekonaniem o bardzo dużych uzdolnieniach, możliwościach, co przekłada się na np. rezygnację z dotychczasowej pracy i zakładanie własnej firmy w obszarze zupełnie dotąd nieznanym;
• podejmowanie licznych i różnych inicjatyw, pochopnych działań i decyzji, które zazwyczaj są tylko chwilowe i szybko zostają porzucone;
• częste zakupy rzeczy zbędnych, drogich, przypadkowych, przypadkowe podróże;
• bardzo charakterystyczną cechą jest wzmożony popęd płciowy, a co za tym idzie – liczne, przypadkowe kontakty seksualne;
• nieregularne odżywanie się, niedbanie o higienę;
• nadużywanie alkoholu, narkotyków, podejmowanie licznych zachowań ryzykownych, np. bardzoszybka jazda samochodem;
• nieprzestrzeganie reguł, prawa, zasad dobregozachowania.

Postaci zespołu maniakalnego

Łagodny stan hipomaniakalny

• tu wszystkie objawy nie są bardzo nasilone, występują w sposób dyskretny, trudno zauważalny przez otoczenie. Hipomania może wyglądać jak wzrost energii i lepsza sprawność działania. Zmiany te mogą dostrzec tylko osoby z najbliższego otoczenia.

1. Hipomania może nie zaburzać w znaczny sposób życia chorego.
2. Często jednak jest tak, że osoby te podejmują szereg różnych działań oraz inicjatyw, których następnie w ogóle nie realizują.
3. Ostry stan maniakalny

• nazywany inaczej „manią gwałtowną” lub „szałem maniakalnym”. Stan ten charakteryzuje się przede wszystkim gwałtownym oraz bezwładnym podnieceniem ruchowym. Ponadto następuje zupełne porozrywanie związków myślowych – totalny chaos wypowiedzi, gonitwa myśli, niemożność skupienia na niczym uwagi.

Osoba w szale maniakalnym może zachowywać się agresywnie oraz może dojść nawet do zaburzenia świadomości – majaczenie, przymglenie świadomości z częściową bądź całkowitą utratą kontaktu z otoczeniem i dezorientacją.

Przebieg zespołu maniakalnego

Początek choroby może być nagły i gwałtowny. Objawy mogą pojawić się w ciągu kilku godzin i być bardzo nasilone. U chorych z nagłym początkiem często jest tak, że następuje również nagły koniec. Jest to bardzo charakterystyczne głównie dla osób z częstymi nawrotami oraz naprzemiennymi epizodami manii i depresji.

Bardzo ważne jest, aby nie lekceważyć objawów zespołu maniakalnego i za każdym razem skorzystać z pomocy lekarza psychiatry.

Diagnoza i leczenie

Diagnoza lekarska polega przede wszystkim na poznaniu zachowań chorego i opiera się głównie na rozmowie/wywiadzie z chorym, z jego najbliższymi oraz na obserwacji chorego (ambulatoryjnej bądź też szpitalnej).

Prawidłową diagnozę może postawić jedynie lekarz psychiatra.

On też monitoruje cały proces leczenia, przepisuje odpowiednie leki, ich dawki i w razie konieczności zmieni je bądź też kieruje chorego na leczenie szpitalne.

Bez konsultacji z lekarzem psychiatrą nie jest możliwe zdiagnozowanie choroby afektywnej dwubiegunowej.

Pułapka diagnozy

Główną trudnością w prawidłowym zdiagnozowaniu ChAD jest to, że chory zazwyczaj zwraca się do lekarza, będąc w fazie depresji. Faza maniakalna jest stanem, w którym chory nie odbiera swoich objawów jako uciążliwych dla niego samego.

Zespół hipomanii nie przynosi subiektywnego cierpienia, wręcz przeciwnie – chory czuje się szczęśliwy, zadowolony z życia, pełen energii i ciekawych pomysłów. Takie samopoczucie na pewno nie skłania do wizyty u psychiatry. Dlatego tak ważna jest czujność najbliższych. To oni mogą zauważyć, że dzieje się coś niepokojącego.

 Ważne jest, aby to właśnie ktoś z bliskich, po zauważeniu pierwszych, niepokojących objawów sam udał się do lekarza psychiatry po poradę, co dalej robić.

Nie czekaj, aż objawy maniakalne wymkną się spod kontroli – może to być bardzo niebezpieczne dla samego chorego oraz dla jego bliskich.

Farmakoterapia

Główną metodą leczenia choroby afektywnej dwubiegunowej jest farmakoterapia. Polega ona na podawaniu odpowiednich leków w zależności od tego, czy chory znajduje się w fazie depresji czy też manii. Głównym sposobem leczenia depresji jest stosowanie leków przeciwdepresyjnych.

Należy pamiętać o tym, że pierwsze efekty stosowania tych leków są widoczne dopiero po 2–3 tyg. ich regularnego stosowania. Ponadto przy leczeniu depresji dużą rolę odgrywa psychoterapia. Według badań jedną z najskuteczniejszych form jest terapia poznawczo-behawioralna.

 W przypadku depresji bardzo nasilonej, połączonej z silnymi tendencjami samobójczymi niezbędna jest hospitalizacja. W momencie gdy chory jest w fazie maniakalnej, stosuje się leki z grupy neuroleptyków lub stabilizujących nastrój (np. węglan litu).

Często zdarza się, że chorzy zapominają o zażywaniu tabletek lub wręcz celowo ich nie biorą – podczas epizodu manii subiektywnie czują się świetnie i nie widzą potrzeby leczenia.

Dlatego należy być bardzo czujnym oraz pilnować chorego, aby regularnie brał leki – bez nich objawy nie ustąpią. Podobnie jak w depresji – bardzo nasilone stany maniakalne wymagają hospitalizcji.

Psychoterapia

Łączenie farmakoterapii z psychoterapią zdecydowanie poprawia wyniki leczenia. Skuteczność psychoterapii wynika z potrzeby rozmowy, okazania zrozumienia, ciepła, zaufania, porady.

Zazwyczaj jednak jest tak, że chory, będąc w epizodzie maniakalnym, odrzuca pomoc terapeuty lub korzysta z niej w bardzo nieregularny sposób.

Psychoterapia nie leczy przyczyn oraz istoty ChAD, pomaga natomiast zrozumieć ją oraz pomaga w radzeniu sobie z różnymi potencjalnymi problemami w życiu codziennym. Istnieją różne formy psychoterapii – indywidualna, grupowa, terapia rodzinna lub małżeńska.

Jedną z najważniejszych cech psychoterapii jest psychoedukacja. Bardzo ważne jest to, aby specjalista (psychiatra, terapeuta) uzbroił chorego w umiejętności rozpoznawania zwiastunów kolejnych nawrotów oraz zgłaszania się do specjalisty najwcześniej, jak to możliwe.

Kompleksowa pomoc dla osoby z ChAD to:

• farmakoterapia
• psychoterapia
• wsparcie najbliższych

Jak sobie radzić z chorobą?

Bliscy mogą pomóc.

Nie ma żadnych wątpliwości, że w procesie leczenia choroby dwubiegunowej niezbędne jest wsparcie i zaangażowanie ze strony rodziny oraz bliskich. Otoczenie musi wiedzieć, na czym polega istota choroby, oraz wiedzieć, jakie są jej objawy. Ważne jest, by nie winić osoby cierpiącej na ChAD za jej zachowanie. Jest ono objawem choroby i nie wynika ze złej woli chorego.

Prawdą jest jednak, że codzienne obcowanie z osobą przeżywającą epizod maniakalny wymaga niezmiernie dużych pokładów cierpliwości oraz wyrozumiałości. Należy dać choremu czas na poradzenie sobie samemu z jego chorobą. Należy również dać sobie samemu przyzwolenie na szukanie pomocy.

Jeśli masz poczucie, że „już nie dajesz rady”, zgłoś się do specjalisty, np. psychologa. Nie wstydź się tego – masz prawo nie wiedzieć, jak pomagać osobie z zaburzeniami afektywnymi.

Garść przydatnych porad, gdy twój bliski choruje na depresję:

• Nie mów: „Weź się w garść” – nie ma możliwości, żeby chory pomógł sobie sam i z dnia na dzień wyzdrowiał. Zwroty tego typu mogą jedynie zwiększyć poczucie winy oraz bezradności.
• Nie rób nic na siłę. Nie zmuszaj chorego do podejmowania aktywności, jeśli on protestuje. Pamiętaj, że nawet najmniejsza aktywność może być dla niego ogromnym wysiłkiem.
• Daj czas oraz przestrzeń do tego, aby samodzielnie oraz w swoim własnym tempie powoli wracał do codziennych obowiązków
• Nie wyręczaj we wszystkim chorego. W momencie, gdy pozbawisz go samodzielności oraz decyzyjności, może to w znacznym stopniu zakłócić proces zdrowienia.
• Bądź wytrwały – leczenie depresji jest powolne oraz długotrwałe. 
• Nie pocieszaj na siłę – komentarze „Wszystko będzie dobrze” na pewno nie pomagają, a powodują poczucie niezrozumienia oraz osamotnienia. Jeśli nie wiesz, co powiedzieć, po prostu bądź blisko chorego. 
• Jeśli chory mówi Ci, że myśli o samobójstwie, nie bagatelizuj tego. Koniecznie poinformuj o tym lekarza prowadzącego, nawet jeśli jesteś zapewniany, że chory nic sobie nie zrobi. Nie trzymaj tej informacji w tajemnicy. Twoja dyskrecja może być katastrofalna w skutkach. 

Garść przydatnych porad, gdy twój bliski choruje na manię: 

• Chorzy bardzo rzadko chcę rozmawiać o swojej chorobie. Zazwyczaj mija dużo czasu, zanim chory uzna swoje zachowanie za objaw choroby. Wykorzystaj moment, kiedy osoba chora będzie chciała rozmawiać – okaż wtedy cierpliwość, wyrozumiałość oraz serdeczność.
• Jeśli chory jest gotów na wizytę u lekarza oraz rozpoczęcie leczenia, reaguj natychmiastowo. Im szybciej zostanie podjęte leczenie, tym lepsze rokowania.
• Pamiętaj, że Twój wpływ na zachowanie chorego jest bardzo ograniczony. Wszelkie próby udzielenia mu pomocy oraz rad jest odbierane jako przeszkadzanie w realizacji jego „świetnych” pomysłów. Rodzi to awantury, kłótnie, agresję.
• W momencie gdy objawy są już bardzo nasilone, możesz zadbać o zablokowanie konta w banku, kart płatniczych itp. Jest to środek ostrożności, aby chory nie wydał swoich wszystkich oszczędności, nie zaciągnął dużych kredytów. Nieodpowiedzialne decyzje finansowe są niestety dośc charakterystycznym objawem.
• Skonsultuj się z lekarzem prowadzącym w kwestii aktywności zawodowej chorego. Często jest tak, że chory nie powinien prowadzić pojazdów, obsługiwać maszyn i urządzeń, aby nie stwarzać zagrożenia dla siebie oraz otoczenia.
• Zwracaj uwagę na stosowanie używek przez chorego. Poprzez jego lekkomyślność oraz beztroskę zapalony papieros może skończyć się np. pożarem, a picie alkoholu czy branie narkotyków może w znacznym stopniu potęgować objawy i stwarzać dodatkowe zagrożenie.   
• Porozmawiaj z lekarzem na temat objawów oraz nawrotów choroby, po to abyś w przyszłości łatwiej je rozpoznał oraz szybciej zareagował. 

Przy skrajnie nasilonych objawach maniakalnych możesz wnioskować o przymusową hospitalizację. 

Jeśli masz jakiekolwiek pytania, skontaktuj się z lekarzem psychiatrą. Nie bagatelizuj nawet najmniejszej swojej wątpliwości! Chorzy w epizodzie maniakalnym potrafią być nieprzewidywalni i bardzo niebezpieczni – szczególnie dla samych siebie.

Pamiętaj!

• To nie jest Twoja wina, że chorujesz.
• Zaangażuj się w leczenie oraz terapię – pozwól sobie pomóc!
• Nie wstydź się swojej choroby – może ona dotknąć każdego.
• Nie odrzucaj pomocy bliskich – ich pomoc jest nieoceniona.
• Choroba to nie wyrok – może być lepiej, niż myślisz!

Wczesne objawy nawrotu depresji. Zachowaj czujność, zanim będzie za późno

Wiele osób z depresją może doświadczyć nawrotu. Według naukowców zwykle dzieje się to w ciągu 5 lat, ale może to nastąpić wiele tygodni, miesięcy, a nawet lat po pierwszym epizodzie. Około połowa osób, które po raz pierwszy doświadczają epizodu depresji, pozostanie zdrowa.

W drugiej połowie depresja może powrócić raz lub kilka razy w ciągu całego życia. W przypadku osób, które doświadczają powtarzających się epizodów depresji, znaki ostrzegawcze mogą być za każdym razem inne.

Jednak naukowcy nie wiedzą, dlaczego jedni ludzie doświadczają nawrotu choroby, a inni nie.

Czytaj także:Jesienna depresja – czyli, dlaczego właśnie teraz możesz czuć się gorzej psychicznie

Czym jest nawrót depresji?

Wiele osób odczuwa smutek lub spadek zainteresowania codziennymi czynnościami, co może wynikać z różnych przyczyn, takich jak utrata ukochanej osoby lub przepracowanie. Jednak jeśli ktoś odczuwa te uczucia prawie codziennie przez ponad 2 tygodnie, a zaczynają wpływać na pracę lub życie towarzyskie, może doświadczać depresji.

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne podaje, że depresja może powrócić na dwa sposoby po pierwszym epizodzie depresji. Nawrót depresji występuje, gdy objawy zaczynają się ponownie pojawiać lub pogarszać podczas powrotu do zdrowia po wcześniejszym epizodzie. Nawrót może nastąpić w ciągu 2 miesięcy od zaprzestania leczenia poprzedniego epizodu.

Nawrót najczęściej występuje w ciągu pierwszych 6 miesięcy od zakończenia terapii. Około 20 procent osób doświadcza nawrotu, ale jego efekty mogą być nawet gorsze, gdy depresja jest poważna.

Po zakończeniu pierwszego epizodu depresji nawet 50-85 procent osób będzie miało co najmniej jeszcze jeden epizod depresji w ciągu swojego życia.

Po dwóch lub trzech wcześniejszych epizodach szanse na powrót depresji są znacznie wyższe.

Ponadto niektóre zaburzenia podobne do depresji często powracają. Obejmują one sezonowe zaburzenie afektywne, które występują często w miesiącach zimowych oraz… przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne będące zaostrzoną postacią zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

Czytaj także:Męska depresja – czy objawia się inaczej?

12 wczesnych objawów nawrotu depresji

Często przy nawrotach występują te same podstawowe objawy ostrzegające przed depresją, których dana osoba doświadczyła w poprzednich epizodach, ale czasami mogą się różnić. Kluczowe objawy ostrzegawcze obejmują:

• Przygnębienie: uczucie smutku lub niepokoju
• Utrata zainteresowania swoimi zajęciami: czerpanie mniejszej przyjemności z hobby, relacji interpersonalnych i innych czynności, które lubisz
• Wycofanie się z życia towarzyskiego: unikanie sytuacji towarzyskich i utrata kontaktu z przyjaciółmi
• Zmęczenie: codzienne zadania, takie jak mycie i ubieranie się mogą sprawiać trudności i trwać dłużej
• Uczucie pobudzenia: przyspieszenie tętna, brak potrzeby odpoczynku
• Zmiany we wzorcach snu: bezsenność lub nadmierna senność
• Wahania apetytu: mogą prowadzić do przyrostu lub utraty masy ciała
• Zwiększona drażliwość: denerwujesz się łatwiej niż zwykle
• Uczucie bezwartościowości i poczucia winy: przemyślanie przeszłych wydarzeń
• Problemy z koncentracją i pamięcią: myśli i mowa mogą wydawać się wolniejsze
• Bóle fizyczne: niewyjaśnione bóle głowy, brzucha lub mięśni
• Myśli samobójcze lub próby samobójcze: może to oznaczać epizod ciężkiej depresji.

Jak zapobiegać nawrotom?

• Dokładnie przestrzegaj zaleceń lekarskich. Zakończenie pełnego cyklu przepisanego leku może znacznie zmniejszyć ryzyko nawrotu, szczególnie w krytycznych 6 miesiącach po rozpoczęciu leczenia
• Korzystaj z terapii opartych na uważności. To może pomóc ci zrozumieć wszelkie negatywne wzorce myślowe i znaleźć sposoby radzenia sobie z nimi. Jedno z badań pokazuje, że praktykowanie uważności trzy razy w tygodniu może zmniejszyć ryzyko nawrotu depresji nawet o 50 procent w ciągu roku
• Edukuj przyjaciół i rodzinę. Poinformowanie znajomych i rodziny, na jakie znaki ostrzegawcze należy zwrócić uwagę, może pomóc wcześnie wykryć epizod i znaleźć środki zaradcze
• Przygotuj się na nawrót. Może w tym pomóc sporządzenie planu, abyś w przypadku pojawienia się znaków ostrzegawczych mógł szybko na nie zareagować. Nieoceniona może być tutaj pomoc lekarska.

Jeżeli nawrót nastąpi, niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem. Spróbuj także wprowadzić zmiany w codziennym życiu. Warto wiedzieć, że aktywność fizyczna może działać jak naturalny lek przeciwdepresyjny. Uwalnia endorfiny, które mogą poprawić nastrój.

Przegląd badań z 2015 r. sugerował, że ćwiczenia fizyczne mogą być równie skuteczne jak leki przeciwdepresyjne lub psychoterapie w łagodnej do umiarkowanej depresji.

Czytaj także:Innowacje w leczeniu depresji. Koniec ze źle dobranymi lekami?

Psychoza

To także niemożność analizowania rzeczywistości, czemu towarzyszą omamy, urojenia oraz inne zaburzenia myślenia

Psychotyk to osoba cierpiąca na psychozę, wykazująca symptomy choroby psychicznej, to chory psychicznie.

Chociaż choroby psychiczne w swej patogenezie mają składnik fizyczny, są także umysłowe.

Dotyczą umysłu, jakkolwiek już dzisiaj wiadomo, że wiele z nich wiąże się z dysfunkcją lub organicznym uszkodzeniem mózgu.

Ograniczają większość ludzkich zdolności do zapamiętywania, myślenia, odczuwania, interpretowania informacji, odczytywania sytuacji społecznych, uciekania od napięcia lub poczucia odtrącenia.

Do lat 50. ubiegłego wieku choroby psychiczne najczęściej rozpatrywano w aspektach psychologicznych, stosując proste podziały nozologiczne. W latach 50.

, po wprowadzeniu do leczenia takich leków, jak chloropromazyna i haloperidol, ich skuteczność jasno pokazała, że objawy psychopatologiczne mają podłoże fizjologiczne. W latach 60. i 70.

skupiono się na roli dysfunkcji neurotransmiterów, szczególnie dopaminy, w chorobach psychicznych, a lata 80. przyniosły nowe informacje na temat roli poszczególnych receptorów.

Rozwój technik neuroobrazowania pozwolił odkryć zmiany neurochemiczne oraz zmiany przepływu krwi w pewnych okolicach mózgu, co wiąże się zmianą funkcji tych okolic. W ostatnich latach rozwijają się badania nad poszukiwaniem przyczyn chorób psychicznych w zmianach genetycznych.

Ciągle pojawiają się nowe nadzieje na rozwiązanie odwiecznej zagadki, dlaczego u jednych osób występuje choroba psychiczna, a u innych nie. Może już wkrótce dostaniemy do rąk lek, który pozwoli naszym chorym na normalne życie.

Objawy choroby psychicznej zawsze powinny być rozpoznawane i leczone w kontekście warunków osobistych, emocjonalnych, intelektualnych, społecznych i ekonomicznych.

Wiele obserwacji klinicznych wskazuje, że istnieje ścisły związek między funkcjonowaniem mózgu a czynnościami psychicznymi. Sądzi się, że percepcje i wyobrażenia określonej modalności czuciowej są związane z pracą najwyższych pięter korowych odpowiednich analizatorów.

Drażnienie tych okolic słabym prądem elektrycznym wywołuje zjawiska psychiczne, a usunięcie tych okolic – defekty percepcyjne. Kształtowanie się pojęć jest prawdopodobnie związane z działaniem tzw.

asocjacyjnych pól korowych, zwłaszcza leżących na styku płatów: ciemieniowego, skroniowego i potylicznego.

Ciekawych dowodów na istnienie związku objawów psychopatologicznych ze strukturą mózgu i jego funkcją dostarczył Spence, który zastosował metody neuroobrazowania do badania chorych z urojeniami sterowania.

Ich urojenia dotyczyły niemożności kierowania ich czynnościami, twierdzili, że kierują nimi „obcy”. Podobne odczucia niemożności kierowania swoimi ruchami stwierdzane są u chorych z organicznym uszkodzeniem okolicy ciemieniowej kory mózgowej, jednak nie dochodzi u nich do urojeniowej interpretacji.

Spence porównał czynność mózgu u chorych z organicznym uszkodzeniem z czynnością mózgu chorych na schizofrenię w czasie przeżywania przez nich urojeń i po ich ustąpieniu.

Okazało się, że do zaburzeń czynności w dolnej okolicy prawego płata ciemieniowego dochodziło w obu tych grupach, ale u chorych na schizofrenię ustępowały one w miarę zanikania urojeń.

Okolica ta odpowiada za percepcję rozpoczynania ruchów, zatem zaburzenie jej funkcji powoduje, że pacjent nie ma poczucia, że on sam inicjuje ruch kończyny czy innej części ciała, ale spostrzega ten ruch, co doprowadza do interpretacji urojeniowej, że ruch ten wykonuje ktoś inny, niewidzialny, być może przybysz z kosmosu lub jakaś inna nieznana siła.

Istnieje koncepcja teoretyczna przepływu informacji między mózgiem a umysłem.

Według niej są dwie sfery nieodłącznie związane z funkcjonowaniem człowieka: zewnętrzna – obejmująca materię, energię, biologię z mózgiem łącznie, i wewnętrzna, którą tworzy całość przeżyć świadomych, takich jak myśli, uczucia, wspomnienia, wyobrażenia, zamiary.

Te dwie sfery łączy tzw. „mózg sprzęgający“, czyli specjalne pola nowej kory: pole mowy i pola przedczołowe. Treści sfery wewnętrznej zostają uświadomione dzięki aktywności „mózgu sprzęgającego”.

Prawdopodobnie każda taka treść zostaje wyprowadzona ze swoistych przestrzenno-czasowych wzorców wyładowań impulsów w mózgu sprzęgającym. Umysł percypujący bez przerwy „obmacuje” duże obszary mózgu sprzęgającego, aby zestawić w formie obrazów to, co w danej chwili odczytuje.

Zaburzenia psychiczne mogą występować jako odosobnione, pojedyncze zjawiska, czyli objawy, ale częściej łączą się ze sobą, a obejmując różne funkcje psychiczne, tworzą tzw. zespoły objawów psychopatologicznych.

Można je stwierdzić w badaniu psychiatrycznym, a niekiedy odtworzyć na podstawie wywiadu zebranego od osób, w obecności których były demonstrowane. Zespoły objawów składają się z objawów stałych, typowych tylko dla nich, oraz z objawów dodatkowych.

Objawy i ich zespoły tworzą obraz chorób i zaburzeń psychicznych.

Spotyka się różne podziały zespołów objawów psychopatologicznych. Jako kryterium ich podziału można przyjąć dziedzinę psychiki, której w chwili badania lub obserwacji zaburzenia najbardziej dotyczą.

Stosując umowny podział psychiki na sferę świadomości, życia uczuciowego, intelektu w rozumieniu myślenia oraz dziedzinę zachowania i postępowania, można podzielić zespoły objawów psychopatologicznych na:

1. Zaburzenia świadomości, które zazwyczaj dzieli się na dwie grupy:
2. Proste, czyli zaburzenia ilościowe, do których należą takie zespoły, jak: somnolencja, sopor i coma, czyli senność, zasypianie i śpiączka;
3. Złożone, czyli zaburzenia jakościowe, takie jak: zespół oneiroidalny (snopodobny), majaczeniowy, zamroczeniowy i splątaniowy;
4. Zaburzenia uczuciowości czy emocji, do których zalicza się zespół depresyjny, maniakalny, lękowy, dysforyczny, euforyczny;
5. Zaburzenia sfery intelektualnej, czyli myślenia, które tworzą takie zespoły, jak np.: ksobny, czyli odnoszący, paranoidalny, paranoiczny, automatyzmu psychicznego oraz cała grupa zespołów psychoorganicznych, które manifestują się różnym stopniem otępienia;
6. Zaburzenia zachowania i postępowania, które często są wypadkową zaburzeń w innych dziedzinach. Taki podział zespołów objawów psychopatologicznych jest znacznym uproszczeniem, bowiem rzadko zdarza się, że występują one w sposób ostro od siebie odgraniczony. Pozwala on jedynie na systematyzację myślenia diagnostycznego. Takie rozpatrywanie kolejno poszczególnych dziedzin psychiki może ustrzec, szczególnie początkujących psychiatrów, przed pominięciem w badaniu jakiegoś aspektu psychiki badanego pacjenta.

Zaburzenia świadomości mogą być ilościowe lub jakościowe. Ilościowe nie są psychozami, bowiem należy do nich senność, sopor i śpiączka. Senność może być stanem fizjologicznym, kiedy człowiek przez dłuższy czas jest pozbawiony snu, w stanach chorób somatycznych lub przed zaśnięciem.

Głębszym zaburzeniem świadomości jest tzw. sopor, czyli patologiczny sen głęboki, kiedy pacjent reaguje jedynie na bardzo silne bodźce. Śpiączka, czyli coma, jest to stan wyłączenia świadomości i brak reakcji na wszelkie bodźce zewnętrzne.

Taki stan jest niebezpieczny dla życia pacjenta, wymaga kontrolowania i podtrzymywania funkcji życiowych jego organizmu.

Ilościowe zaburzenia świadomości występują najczęściej u osób chorych somatycznie lub w stanach zatruć substancjami chemicznymi, dostającymi się do organizmu przypadkowo lub wprowadzanymi celowo. W psychiatrii częściej spotykamy się z jakościowymi zaburzeniami świadomości, które najczęściej przejawiają się w postaci przymglenia prostego, majaczenia, zamroczenia i splątania.

Spotyka się pogląd, że emocje i uczucia są pojęciami jednoznacznymi i oznaczają stosunek podmiotu do ludzi, zjawisk, siebie, swojego organizmu lub własnego działania. Termin „uczucie” bywa częściej używany w znaczeniu „emocji wyższych“, tj.

właściwych człowiekowi i związanych z potrzebami społecznymi. Emocje są wiązane raczej z potrzebami biologicznymi, są wyrażane w przypadku ich zaspokojenia lub braku zaspokojenia. Jeżeli jakiś stan emocjonalny jest skrajnie nasilony i trwa długo, to dominuje nad innymi składowymi psychiki, tzn.

staje się zaburzeniem psychicznym.

Każde przeżycie człowieka jest kompleksem składającym się z emocji i myśli, nierozerwalnie ze sobą połączonych. Jeżeli przeżycie zostanie opisane słowami, wówczas jego komponent emocjonalny już ulega represji, ponieważ wypowiadanie słów i budowanie zdań należy do sfery poznawczej, zależnej od intelektu.

Nierozłączność emocji i procesów poznawczych jest dla psychiatry oczywista, bo obserwowana każdego dnia. Pacjenci z głębokimi zaburzeniami takich funkcji poznawczych, jak percepcja, sądzenie, myślenie, najczęściej głęboko przeżywają też cierpienie, przerażenie, smutek, lęk, co wiąże się często z występowaniem urojeń i omamów.

Z drugiej strony, kiedy u pacjentów na pierwszym planie jest zaburzenie afektywne, obserwuje się również zaburzenia sfery poznawczej, przejawiające się myśleniem życzeniowym, egocentrycznym, nadmiernie uogólniającym, a także spostrzeganiem bodźców obojętnych jako zagrażających.

Zaburzenia życia emocjonalnego polegają na występowaniu emocji niedostosowanych do sytuacji, w jakiej człowiek się znajduje.

• Emocje mogą być wywoływane przez:
• 1) bodźce pierwotne – pochodzące od narządów zmysłowych lub wewnętrznych, związane z zaspokajaniem potrzeb lub z zaburzeniami psychicznymi,
• 2) bodźce wtórne – takie, które nabywane są drogą doświadczenia w kontaktach z innymi ludźmi,

3) bodźce kinestetyczne – te, które związane są z wykonywanymi czynnościami (np. nadmierna aktywność, długotrwała bezczynność). Silne emocje wywołują pewne zmiany funkcjonowania organizmu, takie jak wzrost napięcia mięśniowego, intensyfikację lub obniżenie procesów umysłowych, pobudzenie układu autonomicznego, co prowadzi do zmiany czynności narządów wewnętrznych.

Lęk jest prawdopodobnie emocją najczęściej występującą zarówno u osób zdrowych, jak i chorych. Lęk u ludzi zdrowych może mieć znaczenie pozytywne, kiedy stanowi sygnał motywujący do uniknięcia zagrożenia.

Jeżeli jednak trwa po przeminięciu zagrożenia, może powodować trudności adaptacyjne i wówczas odgrywa rolę negatywną. Zaburzenia lękowe są grupą stanów psychicznych, które mają wspólną cechę.

Pod wpływem lęku reakcja, która kiedy indziej powinna być normalna i dostosowująca, przemienia się w siłę, której nie potrafimy opanować. Pojawiają się objawy, takie jak napięcie i strach, które są niechciane, nadmierne i nieodpowiednie dla sytuacji, w której jesteśmy.

Ten patologiczny lęk pojawia się i atakuje akurat wtedy, gdy go nie chcemy lub gdy jest to zupełnie pozbawione logiki. Może zaatakować nas, gdy dokonujemy ważnej prezentacji, może obudzić nas w środku nocy bez żadnego powodu.

Lęk i strach są reakcjami emocjonalnymi, które są zaprojektowane w naszym mózgu, abyśmy mogli przeżyć. Włączają się w odpowiedniej chwili, aby ukierunkować uwagę na napływające zagrożenia lub mobilizować do działania. Zarówno stany, kiedy lęku jest za dużo, jak i za mało, są niekorzystne.

Najbardziej pożądany jest tzw. optymalny poziom lęku (indywidualny dla każdego), który mobilizuje do działania, a nie dezorganizuje.

Zaburzenia lękowe pojawiają się, gdy nasz regulator niepokoju ustawia się od początku na zbyt wysoki poziom i wtedy doświadczamy raczej patologicznego lęku niż dostosowującego niepokoju.

Autonomiczny system nerwowy jest podzielony na dwie części: układ współczulny i przywspółczulny, które współpracują w celu zachowania równowagi naszych podstawowych napędów życiowych. Adrenalina i noradrenalina, znane bardziej pod nazwą ogólną „adrenalina”, są głównymi przekaźnikami we współczulnym układzie nerwowym.

Innym rodzajem zaburzeń emocji jest depresja, która ma różne stopnie nasilenia. Mogą występować krótkotrwały smutek, żal lub przygnębienie z niewielkim upośledzeniem normalnego funkcjonowania.

Może ona być reakcją na dotykające człowieka wydarzenia, takie jak śmierć bliskiej osoby, niepowodzenia w nauce lub problemy finansowe. Taka depresja może minąć bez leczenia po upływie pewnego czasu.

Depresja o umiarkowanym nasileniu może zakłócać normalne funkcjonowanie przez zaburzenie koncentracji, myślenia czy spowolnienie ruchowe. Najgłębsze nasilenie depresji występuje w psychozach.

Źródło: Grzywa A.: Oblicza psychozy. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2005, ss. 16-17, 40-41, 44-45, 49-51.