Dyzartria – (niewyraźna mowa) przyczyny, rodzaje, objawy, ćwiczenia, terapia

Za afazję uznaje się całkowitą lub częściową utratę umiejętności mówienia, co jest spowodowane uszkodzeniem pewnych obszarów mózgu, znajdujących się w dominującej półkuli.

Na przestrzeni lat stworzono wiele klasyfikacji afazji, które spotyka się do dziś.

Najczęściej rodzaje afazji dzieli się pod kątem impresji oraz ekspresji mowy, a także w zależności od uszkodzeń w obszarach odpowiadających za mowę. Stąd podział na afazję:

• czuciową (pacjent słyszy mowę, ale jej nie rozumie; wyobraźmy sobie, że ktoś mówi do nas w kompletnie nieznanym języku) – ta postać afazji nazywana jest równolegle afazją Wernickego,
• ruchową (znana też jako afazja ruchowa Broca, pacjent traci zdolność do mówienia, „nie pamięta” wzorców ruchowych towarzyszących mówieniu, brakuje współpracy między wargami, językiem a krtanią; taki pacjent może wydawać dźwięki, a nawet wypowiadać niektóre słowa, ale bez odpowiedniej kolejności gramatycznej),
• mieszaną (u pacjenta zauważa się cechy afazji czuciowej i ruchowej; afazja mieszana bardzo często występuje tuż po incydencie mózgowym, a potem ulega zmianie w trakcie regeneracji mózgu, może wtedy przejść w afazję czuciową lub ruchową),
• globalną (łączy w sobie skrajne cechy afazji czuciowej i ruchowej, mowa jest całkowicie zaburzona zarówno pod względem rozumienia, jak i produkowania; z czasem, podobnie jak afazja mieszana, idzie w kierunku afazji czuciowej albo ruchowej),
• transkortykalną (cechą charakterystyczną jest umiejętność powtarzania mowy), a ponadto, biorąc pod uwagę ilość wyrazów wypowiadanych przez pacjenta:

• • afazję płynną (pacjent jest w stanie wypowiedzieć zdanie z więcej niż pięciu słów i jest to zdanie poprawne gramatycznie),
  • afazję niepłynną (pacjent nie jest w stanie stworzyć zdania z więcej niż pięciu słów z zachowaniem poprawności gramatycznej).

“Czysta” odmiana afazji występuje niezmiernie rzadko. Uszkodzenia mózgu powodują zaburzenia wielu funkcji związanych z mówieniem i nie tylko.

Jakie są przyczyny afazji?

Afazja jest zawsze wynikiem uszkodzenia struktur mózgu. Co może spowodować takie uszkodzenia?

• Zaburzenia krążenia krwi w mózgu – wylew i udar,
• wypadki samochodowe i doznane w nim obrażenia czaszkowo-mózgowe,
• procesy chorobowe – guzy mózgu, ropnie,
• procesy zapalne – wirusy, bakterie, grzyby,
• zatrucia toksynami.

Warto zaznaczyć, że afazji nie diagnozuje się u osób cierpiących na choroby neurodegeneracyjne mózgu, takie jak demencja czy Alzheimer, wśród których zaburzenia mowy są wynikiem ogólnych uszkodzeń mózgu.

Podobnie jest w sytuacjach, gdy pacjent cierpi na psychozy lub dyzartrię (zaburzona mowa jest wynikiem uszkodzonych dróg unerwiających narządy artykulacyjne) i nie można zlokalizować konkretnego miejsca uszkodzenia mózgowia.

Jak przebiega diagnoza afazji?

Badanie i określanie afazji u pacjenta po incydencie mózgowym składa się z wielu testów, dzięki którym trafnie można określić jego zaburzenia. Wśród nich znajdują się:

• badanie mowy opisowej (np. opisywanie obrazka, zdjęcia),
• badanie mowy dialogowej (rozmowa z pacjentem na temat jego samopoczucia, miejsca pracy, zawodu, zainteresowań),
• zautomatyzowane ciągi słowne (wymienianie dni tygodnia, miesięcy, liczenie od 1 do 10, recytacja wiersza),
• badanie nazywania,
• badanie powtarzania (samogłosek, spółgłosek, sylab, słów, a nawet słów pozbawionych sensu),
• badanie czytania,
• badanie pisania,
• badanie liczenia,
• badanie pamięci,
• badanie orientacji przestrzennej,
• badanie praksji (wykonywanie celowych ruchów, np. zapinanie guzików, wiązanie sznurówek, ułożenie kończyn według polecenia (np. zrobienie tak zwanej figi)).

Jakie inne zaburzenia towarzyszą afazji?

Samodzielne występowanie afazji jest bardzo rzadkie. Zazwyczaj uszkodzenie mózgu wywołuje afazję oraz szereg innych zaburzeń, które powodują niepełnosprawność. Po urazie mózgu afazji najczęściej towarzyszą:

• problemy z pamięcią,
• zaburzenia emocjonalne – pacjent rozchwiany,
• padaczka, powstająca w wyniku blizn tworzących się w miejscu uszkodzenia mózgu,
• porażenia ciała – ośrodki mowy u większości osób zlokalizowane są w lewej półkuli, która jest też dominująca, stąd osoba ta jest praworęczna. Po uszkodzeniu mózgu dominującej półkuli (w tym przypadku lewej) paraliż następuje w prawej połowie ciała i na odwrót; paraliż połowiczy dotyczy zarówno kończyn dolnych, górnych, jak i połowy twarzy,
• dysfagia – zaburzenia połykania,
• apraksja – niezdolność wykonywania celowych ruchów, takich jak zapinanie guzików czy wiązania butów. Co ciekawe niektóre czynności mogą być wykonane przez pacjenta, jeśli są one nie zaplanowane, a automatyczne, np. jeśli poprosimy chorego o zdmuchnięcie świeczki, to nie będzie w stanie tego wykonać, ponieważ jest to czynność świadoma i zaplanowana, ale nieświadomie będzie w stanie to zrobić;
• zaburzenia widzenia.

Czy u dzieci można diagnozować afazję?

Afazja jest diagnozowana u pacjentów, u których mowa została już wykształcona i w wyniku incydentu utracona w mniejszym lub większym stopniu. Nie można więc postawić diagnozy afazji u dziecka, którego mowa jest w trakcie rozwoju.

Zdarza się, że wśród diagnoz logopedycznych możemy spotkać się z pojęciem afazji rozwojowej, diagnozowanej u dzieci. Pod tą postacią kryje się alalia  (inaczej słuchoniemota), oznaczająca opóźnione przyswajanie języka, spowodowane opóźnionym wykształcaniem się struktur mózgowych.

Przyczyną takiego stanu rzeczy mogą być urazy okołoporodowe, zapalenia mózgu lub innych urazy, które miały miejsce jeszcze przed okresem rozwoju mowy, ale nie są one rezultatem wad słuchu ani niepełnosprawnością umysłową.

Afazja rozwojowa przejawia się trudnościami w rozumieniu mowy i tworzeniu wypowiedzi, niewyraźną artykulacją, a także trudnościami w doborze słów i budowie poprawnych zdań.

Wystąpienie afazji oraz towarzyszących jej innych zaburzeń jest ciężkim przeżyciem dla każdego pacjenta. Warto więc otoczyć taką osobę dużą dozą życzliwości, cierpliwości i zrozumienia. Terapia afazji jest długa i żmudna, niekiedy trwa wiele lat. Stąd też konieczne jest wsparcie rodziny i  terapeutów.

Źródła:

• Metody badania afazji, Jadwiga Szumska, wydanie I, 1980,
• Co to jest afazja?, Association Internationale Aphasie,
• Z logopedią na ty. Podręczny słownik logopedyczny, E. M. Skorek, wyd. Impuls, Kraków 2005,
• Chory po udarze – rehabilitacja ruchowa i zaburzeń mowy, w: Choroby serca i naczyń, 2007, tom 4, nr 2,Tomasz Pałka, Marlena Puchowska-Florek,
• Logopedia, Irena Styczek, PWN, 1983,
• Podstawy neurologopedii, pod red. T. Gałkowskiego, E. Szeląg i G. Jastrzębowskiej, Opole 2005.

Odpowiedzi na pytania naszych czytelników

poradnik-logopedyczny.plinterdyscyplinarny serwis logopedyczny

Zaburzenia mowy » Rozpoznanie i terapia » Anartria i dyzartria. Istota anartrii i dyzartrii u dorosłych

D y z a r t r i a (łac. dysarthria; w literaturze medycznej: dyzartria), terminem tym określa się:

• zaburzenia mowy wynikające z uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narządy mowy. Wskutek uszkodzeń – o różnym stopniu i rozległości powstają zakłócenia w napięciu mięśni biorących udział w akcie mowy, co powoduje zaburzenia kontroli i koordynacji czynności tychże mięśni. Pod pojęciem dyzartrii należy rozumieć szereg objawów, które w zależności od poziomu uszkodzenia sklasyfikowano w odrębne syndromy (Styczek, 1980);
• zespół zaburzeń oddechowo-fonacyjno-artykulacyjnych, spowodowanych uszkodzeniem ośrodków i dróg unerwiających aparat mówienia (Mitrinowicz-Modrzejewska, 1971).Choć terminem tym często określa się jedynie zaburzenia artykulacji, należy pamiętać, że dochodzi do nich również w wyniku zaburzeń fonacji (generowania dźwięków w obrębie krtani) oraz zaburzeń rezonacji (zmian brzmienia dźwięku zachodzących w nasadzie, tj. w jamie ustnej, nosowej i części jamy gardłowej).

A n a r t r i a. Terminem tym określa się brak rozwoju mowy lub utrata mowy, tj. wcześniej nabytych umiejętności wytwarzania dźwięków mowy na skutek uszkodzenia układu pozapiramidowego, ośrodków pnia mózgu i dróg nerwowych unerwiających narządy mowy (Styczek 1980).

Anartria może się utrzymywać przez kilka lat, przechodząc z czasem w dyzartrię, którą charakteryzuje bardzo zła wymowa obok stosunkowo dobrego posługiwania się formami gramatycznymi i zasobnym słownictwem (Styczek 1980).

Różnice między dyzartrią a anartrią dotyczą głównie nasilenia zaburzeń, ponieważ w dyzartrii mowa jest jeszcze zrozumiała, podczas gdy w anartrii staje się bełkotliwa i zupełnie niezrozumiała (Pruszewicz, 1992).

Generalnie można stwierdzić, że przy dyzartrii ulega zaburzeniom dźwiękowa strona języka (aspekt fonetyczny) i ekspresja mowy, nie zostaje ona jednak naruszona pod względem leksykalnym, gramatycznym i syntaktycznym.

Jest to zatem zaburzenie przejawiające się zakłóceniami w produkowaniu substancji tekstu, którego treść i forma są odpowiednio formułowane.

Objawy

Najważniejszym objawem językowym dyzartrii są zaburzenia artykulacji, co powoduje, że jest ona podobna do dyslalii (podkreślają to niektórzy autorzy, jak np.

Leon Kaczmarek, ujmujący dyzartrię w swojej klasyfikacji objawowej dyslalii), jednakże w zakresie przyczyn i innych współwystępujących z dyzartrią objawów (takich jak: zaburzenia fonacji, oddechu, zaburzenia napięcia mięśniowego, współruchy, zaburzenia płynności mowy itd.

) różnice są na tyle znaczne, że nawet dla potrzeb kategoryzacji objawowych nie należy łącznie traktować tych zaburzeń. Zaburzenia artykulacji mogą mieć różny stopień nasilenia – od zupełnej niemożności tworzenia artykułowanych dźwięków (anartria) do częściowego upośledzenia tej czynności (dyzartria).

Objawy poszczególnych rodzajów dyzartriiw zależności od poziomu uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego

Pojęcie dyzartria oznacza szereg objawów, które w zależności od poziomu uszkodzenia wykształciły się w odrębne syndromy. Przy wszystkich typach dyzartrii obserwuje się zaburzenia napięcia mięśniowego. Napięcie mięśniowe może być zbyt duże, co określane jest mianem hipertonii.

Hipertonia występuje w wyniku uszkodzenia układu piramidowego (napięcie o charakterze spastycznym] oraz w wyniku uszkodzenia układu pozapiramidowego (napięcie o charakterze plastycznym). Napięcie mięśniowe może być również zbyt małe – co nazywane jest hipotonią, obserwowaną przy uszkodzeniach móżdżku.

Dyzartria korowa

Charakteryzuje się zwiększonym napięciem mięśniowym. Występują zaburzenia artykulacji, fonacji i oddechu oraz zmiany w tempie mowy, w melodii i akcentowaniu. Pola ruchowe odpowiedzialne za pracę języka, żuchwy, gardła i krtani znajdują się w dolnej części zakrętu przedśrodkowego w obu półkulach.

Obustronne uszkodzenie tych pól powoduje porażenie odpowiedniego narządu mowy, jednostronne – nieznaczne obniżenie jego ruchliwości.

Zaburzeniom ulegają bardziej złożone struktury wypowiedzi, co oznacza, że chory nie ma większych trudności z wypowiedzeniem krótkich i prostych wyrazów; trudności występują dopiero podczas wypowiadania wyrazów bardziej skomplikowanych.

Dyzartria piramidowa (rzekomoopuszkowa)

Występuje zwiększone napięcie mięśni aparatu mowy o charakterze spastycznym, kurczowym (scyzorykowym), które maleje przy powtarzaniu ruchów. Porażenie spastyczne sprawia, że ruchy artykulacyjne są przesadne i nieskoordynowane. Mówienie jest wolne i niepłynne, a wymowa wielu głosek zniekształcona.

Widoczne są niedowłady mięśni (m.in. również narządów mowy) oraz współruchy. Zaburzenia mowy zależą od tego, w jakim stopniu i jakie grupy mięśni zostały porażone.

Występują: zmiany w tempie i melodii mówienia, zaburzenia oddechu, trudności w wytwarzaniu głosu i w artykulacji, co obserwuje się również w dyzartrii korowej i opuszkowej.

Dyzartria pozapiramidowa (podkorowa)

Występuje tu zwiększone napięcie mięśniowe. Sovak M. wyróżnił dwa jej rodzaje:

• hipertoniczną – wymowa jest usztywniona; pacjent mówi wolno i niewyraźnie, często nie kończy zdania i ma skłonność do mamrotania (objawy typowe dla choroby Parkinsona);
• hiperkinetyczną – ruchy narządów mowy są niezorganizowane i mało precyzyjne, a artykulacja niedokładna; mówienie jest powolne. Zaburzeniu ulega: wysokość głosu, melodia wypowiedzi i jej rytm oraz oddech. Objawy te występują u osób dotkniętych atetozą, polegającą na nieregularnych zmianach napięcia mięśniowego.

Według Styczek, w dyzartrii podkorowej mowa jest:

• zwolniona, gdy uszkodzona jest gałka blada (wolne, przesadne tempo mowy to bradylalia);
• przyspieszona, gdy uszkodzone jest ciało prążkowane (zbyt szybkie tempo mowy to tachylalia).

Dyzartria móżdżkowa

Charakteryzuje ją:

• obniżone napięcie mięśniowe,
• mowa skandowana – na skutek zaburzeń w koordynacji ruchów artykulacyjnych,
• nierówne tempo mowy (najczęściej zwolnione),
• duże zaburzenia równowagi i trudności w wykonywaniu ruchów celowych,
• niemożność zwolnienia przyspieszonych ruchów artykulacyjnych i niemożność szybkiej zmiany położenia języka.

Dyzartria opuszkowa

Charakteryzuje się wzmożonym napięciem mięśniowym. Często w akcie mowy obserwuje się współruchy, co sprawia, że ruchy artykulacyjne są przesadne, nieskoordynowane, nieuporządkowane. Porażenie mięśni aparatu mowy może być całkowite lub częściowe.

Przy porażeniu częściowym największe zniekształcenia występują w zakresie realizacji głosek wymagających dokładnej koordynacji i zwiększonego napięcia mięśniowego. Występują trudności w żuciu i połykaniu. Czasem pojawia się atrofia mięśni (zazwyczaj języka i mięśnia okrężnego ust). Występuje również drżenie języka.

Zaburzenia mowy polegają na (por. Sovak, Styczek, Tarkowski):

• nieprawidłowym artykułowaniu głosek,
• zmianach w tempie mowy, melodii i akcentowaniu,
• zaburzeniach oddechu i fonacji.

Najważniejszym objawem zaburzeń dyzartrycznych są zaburzenia artykulacji, przy czym samogłoski są lepiej realizowane niż spółgłoski.

W zależności od tego czy przeważa niedowład warg, czy podniebienia, na plan pierwszy wysuwają się trudności w tworzeniu albo spółgłosek wargowych (b, p, w, f), albo podniebiennych (g, k, ch).

Natomiast niedowład języka powoduje zaburzenia wymowy głosek d, t, r, s. Częste są substytucje, elizje i deformacje głosek. Mowa dyzartryczna jest więc:

• niewyraźna,
• powolna,
• zamazana,
• cicha (afoniczna),
• nosowa.

W miarę nasilania się wymienionych objawów mowa staje się coraz bardziej niezrozumiała, bełkotliwa, aż do całkowitej niemożności wydawania artykułowanych dźwięków.

Objawy zaburzeń mowy zależą więc od tego, które mięśnie i w jakim stopniu zostały porażone, co powoduje występowanie – poza zaburzeniami artykulacji – również zaburzeń w realizacji płaszczyzny suprasegmentalnej wypowiedzi (rytmu, tempa, melodii, akcentowania), a także trudności w wytwarzaniu głosu (fonacyjne) oraz trudności oddechowe, wynikające z braku regularności oddechu.

Uwzględniając objawy, a nie poziom uszkodzenia, u dorosłych (podobnie jak u dzieci) można wyróżnić trzy zasadnicze postacie dysartrii: spastyczną, atetotyczną i móżdżkową.

Dyzartria spastyczna

Charakteryzuje się występowaniem: wzmożonego napięcia mięśni fonacyjnych i oddechowych, a także zaburzeń płynności mowy.

Dyzartria spastyczna, przy której występują skurcze wywołujące przerwy w mowie przypomina jąkanie. Odróżnienie jej od jąkania jest dość trudne, możliwe dopiero po badaniu neurologicznym. Właściwie jest to jąkanie organiczne charakteryzujące się brakiem lęku przed mówieniem oraz tym, że występuje zarówno w mowie spontanicznej, jak i przy czytaniu i śpiewie;

Dyzartria atetotyczna

Charakteryzuje się:

• dużymi zaburzeniami oddychania, fonacji i artykulacji,
• mimowolnymi ruchami w obrębie narządów artykulacyjnych (i całego ciała), przez co artykulacja bywa bardzo zniekształcona,
• skurczami mięśni twarzy, gardła i krtani, które utrudniają mówienie,
• przejściowym rezonansem nosowym, pojawiającym się przy głoskach ustnych, spowodowanym atetotycznymi (powolnymi, wężowymi) ruchami podniebienia miękkiego,
• mową powolną,
• zaburzeniami wysokości głosu, melodii i rytmu mowy.

Atetoza (łac. athetosis) polega na nieregularnych zmianach napięcia mięśniowego i objawia się m.in. powolnymi, wężowymi ruchami najczęściej palców, ale mogą to być również ruchy szyi, kończyn i tułowia, wywołane skurczami mięśni.

Dyzartria móżdżkowa (ataktyczna)

Dyzartria zwana jest ataktyczną, ponieważ występują w niej objawy ataksji.

Ataksja (łac. ataxia; syn. bezład ruchowy, niezborność ruchów) – to zaburzenie zgodności ruchów różnych grup mięśniowych, objawiające się dyskoordynacją i wadliwą kolejnością ruchów, zaburzeniem mowy, brakiem płynności wymowy, mową skandowaną.

• Dyzartrię móżdżkową cechują zaburzenia równowagi i niemożność wykonywania ruchów celowych.
• Oprócz wyżej wymienionych wyodrębnia się też dyzartrię z objawami mieszanymi (Styczek 1980; Tarkowski 1993; Sovak 1978; Surowaniec 1993).
• Inne klasyfikacje dyzartrii znajdziesz w dziale: Zaburzenia mowy > Klasyfikacja
• W praktyce rzadko spotyka się czyste postacie dyzartrii (za: Lewandowski, Tarkowski 1989). Mitrynowicz-Modrzejewska (1963) uważa, że objawy dyzartrii można pogrupować następująco:

1. dyzartrie różnią się od dysglosji obwodowych wyraźną spastyczną formą i brakiem reakcji zwyrodnienia mięśniowego. Klasycznym przykładem dyzartrii piramidowej jest porażenie rzekomoopuszkowe. Porażenia atoniczne, powstające przy uszkodzeniu jąder nerwów ruchowych (czaszkowych) w rdzeniu przedłużonym (opuszce), różnią się od porażeń obwodowych (tj. porażeń nerwów unerwiających mięśnie narządów mowy) obecnością innych objawów opuszkowych;
2. pacjent nie może wykonywać wargami ruchów artykulacyjnych, ruchy języka są ograniczone, podniebienie miękkie słabo się napina, a w krtani występują zaburzenia w ruchach zwarcia i zamknięcia głośni;
3. podczas mówienia pojawiają się zaburzenia koordynacyjne, chociaż ruchy wyizolowane są prawidłowe. Ruchy docelowe, np, języka, są upośledzone;
4. wskutek uszkodzenia centralnego narządu mowy na wyższym piętrze, występują zaburzenia dyzartryczne dotyczące melodii słowa albo akcentów dynamicznego i rytmicznego;
5. mowa jest zamazana, niewyraźna, występuje jakby leniwość mięśni artykulacyjnych i mięśni oddechowych. Tempo mowy może być przyspieszone (tachylalia) albo zwolnione (bradylalia). Akcentowanie jest nieprawidłowe. Niedostateczna jest czynność zwierającego pierścienia gardłowego, co powoduje nosowe zamknięcie. Artykulacja jest zniekształcona, niewyraźna, wyjątkowo eksplozyjna, a głos zmieniony wskutek niedostatecznego zwarcia głośni i braku napięcia strun głosowych. Występuje chrypka albo bezgłos. W niektórych przypadkach – na skutek zaciskania się strun głosowych – stwierdza się objawy bezgłosu spastycznego.

Przyczyny dyzartrii u dorosłych

Dyzartria jest zaburzeniem mowy wynikającym z uszkodzenia ośrodków ruchowych kory, dróg piramidowych (korowo jądrowych), układu pozapiramidowego, móżdżku, a także obwodowego neuronu ruchowego.

Anatomicznie może być spowodowana uszkodzeniem w obrębie mózgu, pnia mózgu, móżdżku, nerwów obwodowych, złącza nerwowo-mięśniowego oraz samych mięśni. Wszelkie choroby dotyczące tych struktur mogą prowadzić do dyzartrii.

Należy tu wymienić:

• choroby naczyniowe,
• guzy mózgu i pnia mózgu,
• chorobę Parkinsona,
• choroby móżdżku,
• neuropatie,
• choroby neuronów ruchowych,
• miopatie,
• zapalenia mięśni, miastenię i inne choroby układu ruchu (za: Rosenfield).

Uszkodzenia górnego neuronu ruchowego

Do uszkodzeń górnego (centralnego) neuronu ruchowego dochodzi w wyniku obustronnego uszkodzenia dróg korowo-rdzeniowych i piramidowych), np. wskutek choroby neuronu ruchowego lub obustronnego uszkodzenia pochodzenia naczyniowego.

Uszkodzenia te prowadzą do dyzartrii rzekomoopuszkowej. W takich przypadkach mięśnie narządów artykulacyjnych wykazują osłabienie i spastyczność.

Mowa jest bełkotliwa, a szczególne trudności sprawia wymowa spółgłosek, zwłaszcza wargowych i zębowych.

Przy uszkodzeniu ciała prążkowanego dochodzi do zaburzeń artykulacji, będących przynajmniej częściowo wynikiem sztywności mięśniowej obserwowanej w parkinsonizmie.

Uszkodzenia te prowadzą do dyzartrii pozapiramidowej (podkorowej) i przejawiają się mową spowolniałą i bełkotliwą, jak również – z uwagi na zmniejszoną ruchliwość warg i języka – zmienionym brzmieniem głosu; w cięższych przypadkach mowa może być zupełnie niezrozumiała.

Przy uszkodzeniu móżdżku oraz połączeń móżdżku dochodzi do poważnych zaburzeń koordynacji pracy mięśni artykulacyjnych.

Występująca wówczas dyzartria móżdżkowa przejawia się mową skandowaną (chory sylabizuje i nienaturalnie oddziela od siebie poszczególne sylaby, kładzie nadmierny i jednolity akcent na wszystkie sylaby w słowie, co daje efekt skandowania), trudnościami w szybkim powtarzaniu słów, wymową bełkotliwą, a w cięższych przypadkach wybuchową z towarzyszącymi jej grymasami twarzy. Ten rodzaj dyzartrii – określany również jako dysartria ataktyczna – najczęściej spotykany jest w stwardnieniu rozsianym, a zdarza się również w pląsawicy i atetozie.

Uszkodzenie dolnego (obwodowego) neuronu ruchowego

Postępujące porażenie opuszkowe, będące wynikiem stwardnienia zanikowego bocznego, jest najczęstszą przyczyną tego typu zaburzeń, określanych jako dyzartria opuszkowa. Mogą one też wystąpić w opuszkowej postaci zapalenia rogów przednich rdzenia.

W początkowym okresie największą trudność sprawia pacjentom wymowa głosek wargowych. Później – w miarę postępującego osłabienia języka – występują trudności w wymowie głosek zębowych i gardłowych, którym w wyniku osłabienia podniebienia miękkiego towarzyszy nosowe zabarwienie głosu.

Może też wystąpić upośledzenie fonacji, co sprawia, że w końcu pacjent w ogóle nie jest w stanie mówić.

Często spotyka się zaburzenia mowy będące kombinacją opisanych wyżej rodzajów dyzartrii, np. w przebiegu stwardnienia rozsianego mięśnie artykulacyjne mogą być jednocześnie spastyczne i ataktyczne, a w stwardnieniu zanikowym bocznym może dojść do jednoczesnego uszkodzenia górnego i dolnego neuronu ruchowego.

M i o p a t i e (choroby mięśni), to kolejna przyczyna zaburzeń dyzartrycznych, których objawy są podobne do dyzartrii opuszkowej wynikającej z uszkodzenia dolnego motoneuronu. W takich przypadkach nadmierna męczliwość mięśni może powodować narastanie bełkotliwości podczas mówienia, aż do zupełnego bezgłosu.

Opracowanie – Marzena Mieszkowicz – neurologopeda

Literatura:

1. Bannister S. R. – Neurologia kliniczna, wyd. 7, Bielsko-Biała 1992.
2. Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych, red. F. Kokot, Warszawa 1990.
3. Diagnoza i terapia zaburzeń mowy, red. T. Gałkowski, Z. Tarkowski, T. Zaleski, Lublin 1993.
4. Dowżenko A., Jakimowicz W.- Choroby układu nerwowego, Warszawa 1982.
5. Herman E. – Diagnostyka chorób ukladu nerwowego, Warszawa 1982.
6. Jakimowicz W. – Neurologia kliniczna w zarysie. Podręcznik dla studentów medycyny, wyd. 3, Warszawa 1987.
7. Jastrzębowska G. – Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej, Opole 1998.
8. Lewandowski A., Tarkowski Z. – Dyzartria. Wybrane problemy etiologii, diagnozy i terapii, Warszawa 1989.

Dyzartria – poznaj jej przyczyny i objawy

Dyzartia to rodzaj zaburzenia mowy, który wpływa na chorego zarówno na poziomie fizycznym, jak i emocjonalnym. Każdy przypadek ma indywidualny przebieg, dlatego leczenie za każdym razem obiera nieco inny kierunek.

Dyzartria to zaburzenie aparatu wykonawczego, które skutkuje brakiem zdolności do mówienia lub przełykania. Jako że komunikacja słowna to nieodzowny element codziennego życia, dyzartria utrudnia choremu funkcjonowanie w wielu różnych sytuacjach.

Przyjrzyjmy się przyczynom i objawom tego zaburzenia oraz metodom leczenia chorych na dyzartrię.

Co to jest dyzartria?

Dyzartria to zaburzenie neurologiczne, a osoby cierpiące na dyzartrię nie są w stanie porozumiewać się za pomocą słów. W niektórych przypadkach chorzy mają również problemy z przełykaniem pokarmów i napojów. Pacjent traci bowiem kontrolę nad mięśniami języka, podniebienia, gardła i krtani, czyli całego aparatu wykonawczego.

Oto niektóre z objawów, jakie wywołuje dyzartria:

• Trudności w poruszaniu ustami, szczęką i językiem.
• Problemy z panowaniem nad tonem głosu.
• Utrudnione oddychanie.
• Trudności z wypowiadaniem słów.
• Luźne lub zesztywniałe mięśnie.
• Nadmierna produkcja śliny.
• Niewyraźna mowa.
• Powolne wypowiadanie słów.
• Napięty, nosowy lub stłumiony głos.
• Problemy z przełykaniem.

Jak widzimy, dyzartria wiąże się z bardzo wyraźnymi objawami, które mogą się negatywnie odbić na stanie psychicznym chorego. Dzieje się tak między innymi dlatego, że osoby, u których została zdiagnozowana dyzartria często wycofują się z życia społecznego i zawodowego. Co więcej, większość z nich mocno izoluje się i niejednokrotnie popada w depresję.

Dyzartria może przybierać równe formy:

• Dyzartria wiotka. Charakteryzuje się problemami z kontrolowaniem tonu głosu i mięśni układu mowy.
• Ataktyczna (móżdżkowa). Typowe dla niej objawy to mowa przerywana oraz robienie przerw pomiędzy wyrazami i sylabami. Jest to częste zaburzenie w przypadku m.in. stwardnienia rozsianego.
• Dyzartria pozapiramidowa. Wywołana uszkodzeniem mózgu, w wyniku czego pojawiają się u chorej osoby zaburzenia koordynacji ruchowej, jak np. w przypadku pląsawicy i choroby Parkinsona.
• Dyzartria spastyczna. Pojawia się często u osób cierpiących na miażdżycę naczyń mózgowych. Charakteryzuje się niską, powolną i chrapliwą mową.
• Mieszana. Jest to najbardziej skomplikowana forma dyzartrii, która łączy różne objawy z wymienionych powyżej kategorii.

Przyczyny dyzartrii

Osoby, u których występuje dyzartria najczęściej cierpią na różnego rodzaju zaburzenia lub uszkodzenia mózgu. Problemy te objawiają się brakiem zdolności do artykułowania dźwięków. Jedne z najczęstszych przyczyn tej choroby to:

• Leki (np. środki uspokajające) i narkotyki.
• Wypadki. Dyzartria może być efektem urazu głowy.
• Guz mózgu.
• Choroby neurodegeneracyjne, np. choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, stwardnienie rozsiane czy też stwardnienie zanikowe boczne, znane również jako choroba Lou Gehriga
• Zapalenie mózgu, które może wystąpić na skutek infekcji, która nieleczona obejmuje mózg.

Inne problemy, jakie mogą doprowadzić do dyzartrii to m.in. infekcje centralnego układu nerwowego, miażdżyca i zatrucie manganem. Dlatego też w wielu przypadkach przyczyna choroby pozostaje nieznana.

Dyzartria – metody leczenia

Proces leczenia dyzartrii zależy od objawów, jakie występują u danego pacjenta. Najczęściej stosowane metody leczenia to:

• Rehabilitacja zaburzeń połykania. Terapia ta polega na stymulacji języka, ust i gardła w celu zwiększenia mobilności tych obszarów. Praca z terapeutą pomaga odzyskać lepszą kontrolę nad ruchami języka i mimiką twarzy.
• Ćwiczenia i rehabilitacja układu mowy. Rodzaj ćwiczeń zależy od stanu pacjenta, jego środowiska, wymaganego rodzaju interwencji oraz od samego terapeuty. Ćwiczenia składają się z różnych technik wspomagających lepsze artykułowanie dźwięków. Terapeuta pomaga pacjentowi wykonywać zadania oraz stymuluje jego stawy, aby zwiększyć mobilność i koordynację ruchową.
• Trening postawy. Pacjent uczy się jak prawidłowo stać i poruszać się, aby móc właściwie wypowiadać głoski. Dobra postura pomaga bowiem prawidłowo mówić, oddychać i przełykać.
• Adaptacja żywieniowa. Leczenie polega na wprowadzaniu do diety chorego produktów o różnorodnej konsystencji, aby ograniczyć ryzyko zadławienia się. Mimo że wszystkie typy produktów mogą stanowić dla chorego problem, specjaliści zalecają wykonywanie prób w tym zakresie i dostosowywanie terapii do możliwości chorego.

• Ćwiczenia artykulacyjne. Jest to zbiór technik, które wzmacniają i polepszają koordynację szczęki, języka i ust. Pacjenci wykonują szereg ruchów aktywizujących mięśnie układu mowy.

Terapia interdyscyplinarna

Dyzartria jest złożoną chorobą i wymaga leczenia wielopoziomowego, prowadzonego przez lekarza, logopedę, terapeutę zajęciowego i psychologa.

Warto zaznaczyć, że prawdopodobnie najważniejszym elementem terapii jest praca chorego z logopedą ponieważ właśnie ten specjalista najbardziej przyczynia się do wzmocnienia układu mowy.

Dzięki regularnej pracy z logopedą poprawia się nawet stan mowy osób cierpiących na chorobę Parkinsona.

Podsumowując, dyzartria jest chorobą, która w dużym stopniu może wpłynąć na jakość życia pacjenta. Dlatego należy wykorzystać wszystkie dostępne środki i techniki, aby pomóc choremu odzyskać możliwość komunikowania się z otoczeniem.

• Benaiges, I.C. & Farret, C. A. (2007). Papel de la logopedia en el tratamientoo de la disartria y la disfagia en la enfermedad de Parkinson.  Neurol Supl, 3 (7), 30-33.
• González, R.A. & Bevilacqua, J.A. (2012). Las disartrias. Revista del hospital clínico universitario de Chile.
• Lami Alvarez, L. Disartria. Hospital Hermanos Ameijeiras. Recuperado de: http://www.sld.cu/galerias/pdf/sitios/rehabilitacion-logo/disartria.pdf

Niewyraźna mowa (zaburzenia o podłożu neurologicznym): przyczyny, leczenie

Do przyczyn niewyraźnej mowy w wyniku zaburzeń neurologicznych zaliczamy:

• afazje oraz dziecięce niedokształcenie mowy o typie afazji
• dyzartrie, anartrie (niemożność tworzenia artykułowanych dźwięków z powodu uszkodzenia mięśni i nerwów), w tym zaburzenia mowy w przebiegu chorób neurodegeneracyjnych

Afazja to niezdolność do mówienia i rozumienia wypowiedzi. To sytuacja, gdy chory, który wcześniej miał zwykle umiejętność mówienia i rozumienia, nagle traci te zdolności.

Możemy mieć do czynienia z afazją ruchową, gdy chory nie jest w stanie wypowiadać się, a także z afazją czuciową, polegającą na tym, że chory nie tylko nie mówi, ale i nie rozumie, co się do niego mówi.

Najczęstsza postać to afazja mieszana, ruchowo-czuciowa. Afazja dotyczy zarówno słowa mówionego, jak i pisanego.

Pojawienie się afazji najczęściej związane jest z udarem lub urazem głowy. Stopniowo narastające kłopoty z mówieniem towarzyszą zwykle rozrostowi guza mózgu, albo chorobie powodującej postępujące, trwałe uszkodzenie mózgu, a także miejscowe stany zapalne i miażdżyca tętnic mózgowych.

Afazja – objawy:

• chory wypowiada się krótkimi lub niepełnymi zdaniami
• wypowiadanie zdania nie mają sensu
• zamienia jedne słowa na inne lub wszystko określa tą samą nazwą
• wypowiada się słowami, które nie istnieją
• nie rozumie, o czym mówią inni
• pisze zdaniami, które nie mają sensu

Nasilenie afazji zależy od stopnia uszkodzenia mózgu. Afazję leczy się, po usunięciu podstawowej przyczyny zaburzenia, poprzez terapię mowy i języka. Chory musi niejako od nowa nauczyć się mówienia i pisania i innych sposobów komunikacji.

Zobacz wideo Czy dziecko powinno mieć dużo zajęć dodatkowych?

Dyzartria charakteryzuje się niewyraźną lub powolną mową, trudną do zrozumienia przez otoczenie. Dochodzi do niej, gdy mięśnie, pomocne przy mówieniu, zostają wyraźnie osłabione lub utracimy nad nimi kontrolę na skutek uszkodzenia zawiadujących nerwów.

Najczęstsze przyczyny to neurologiczne zaburzenia układu nerwowego w wyniku udaru mózgu, uszkodzenia mózgu, guzy mózgu, a także stany powodujące paraliż twarzy lub osłabienie mięśni języka i krtani. Ponadto za dyzartrię mogą być odpowiedzialne zażywane leki lub narkotyki.

Objawy to:

• bełkotliwa mowa
• powolna mowa
• niemożność głośnego mówienia
• szybka, trudna do zrozumienia mowa
• nosowy i chrapliwy lub napięty głos
• nierówny, nienormalny rytm mowy
• monotonna mowa
• nierówna głośność mowy
• trudności w poruszaniu językiem lub mięśniami twarzy

Choroby i stany, które mogą być przyczyną dyzartrii to: stwardnienie zanikowe boczne, stwardnienie rozsiane, uraz mózgu, uraz głowy, guz mózgu, porażenie mózgowe, borelioza, choroba Wilsona, choroba Parkinsona, zespół Guillaina-Barrego, pląsawica Huntingtona, dystrofia mięśni, miastenia, silne urazy, niektóre leki i środki uspokajające oraz narkotyki.

Leczenie związane jest przede wszystkim z leczeniem choroby podstawowej, chociaż czasem terapie mowy pozwalają nieco poprawić niewyraźną mowę. Przy dyzartrii wywołanej lekami lub narkotykami należy je natychmiast odstawić.

Zaburzenia mowy u dzieci – jąkanie, dyslalia, afazja, dyzartria i nerwice. Czym spowodowane są zaburzenia mowy?

Zaburzenia mowy u dziecka mogą mieć bardzo zróżnicowane podłoże – począwszy od genetycznego, przez neurologiczne, aż po psychologiczne. pixabay.com

Zaburzenia mowy są problemem nie tylko zdrowotnym i logopedycznym, ale również społecznym, ponieważ w większości przypadków skutkują obniżoną samooceną i trudnościami w nawiązywaniu kontaktów interpersonalnych.

Co ważne, przyczyny ich występowania mogą być zróżnicowane. Mogą one wynikać z błędnej anatomii aparatu mowy (np. ze zbyt krótkiego wędzidełka), a także z problemów psychicznych i neurologicznych (zaburzenia mowy często są pierwszym zwiastunem spectrum autyzmu). Jednym z najpowszechniejszych zaburzeń mowy u dzieci jest jąkanie.

Częste są także wady wymowy (dyslalie), afazje, dyzartria i nerwice mowy.

Jąkanie jest uznawane za jedno z najpowszechniejszych zaburzeń czynności mowy, które występują zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych. Charakteryzuje się ono zaburzeniami w niektórych elementach mowy, w tym: tempie mówienia, długości trwania poszczególnych głosek, rytmie mówienia i intonacji.

Jąkanie uznawane jest za zaburzenie mowy wówczas, gdy znacznie zakłóca płynność mowy, utrudnia zrozumienie i nawiązywanie kontaktów interpersonalnych.

Nie bez znaczenia przy tym jest to, że jąkanie, podobnie jak inne zaburzenia mowy, jest problemem nie tylko logopedycznym, ale również psychologicznym, ponieważ często towarzyszy mu zakłopotanie i poczucie dyskomfortu.

Według neurologopedy – Zbigniewa Tarkowskiego w 90% przypadkach jąkanie pojawia się w okresie kształtowania się mowy, zwykle w wieku przedszkolnym u dzieci z opóźnionym rozwojem mowy.

Jąkanie można porównać do mechanizmu układu radioodbiorczego. W analogii tej narząd mowy to głośnik, a ośrodek mowy w mózgu to część elektronowa, która składa się z oscylatora. Jego zadaniem jest pobudzenie napięcia.

U osób zdrowych opór w tym układzie jest tak mały, że powstały w mózgu impuls do mówienia niemal natychmiast pobudza oscylator do drgań, co przekłada się na płynną mowę. U osób jąkających się opór pomiędzy częścią elektronową a oscylatorem jest znacznie większy, przez co jest on wzbudzany z opóźnieniem.

Podczas mówienia oporność zmniejsza się, co skutkuje jąkaniem na początku wypowiedzi. Przerwy w mówieniu skutkują zwiększeniem oporu, a cały proces rozpoczyna się od nowa.

Przyczyny jąkania mogą być zróżnicowane. Neurologopedzi dużą rolę przypisują czynnikom psychofizycznym i czynnikom społecznym.

Na zaburzenia mowy u dzieci może wpływać także dziedziczność, niska sprawność językowa i niska sprawność motoryczna.

U wielu osób jąkanie jest konsekwencją silnego oddziaływania czynników psychofizycznych, w tym: urazu psychicznego, długotrwałego stresu, niepokoju, lęku i nadmiernego napięcia.

Czym jest jąkanie i jak z nim walczyć?

• Jąkanie – przyczyny, terapia, ćwiczenia

Wady wymowy (dyslalia) to jedne z najczęściej diagnozowanych zaburzeń mowy. Mogą mieć one zróżnicowane podłoże – najczęściej występują na skutek:

• Nieprawidłowej budowy aparatu mowy (w tym wad zgryzu).
• Opóźnień w rozwoju mowy.
• W przebiegu afazji (zaburzeń mowy na skutek zniekształceń struktur mózgowych).
• Mózgowych porażeń dziecięcych.
• Upośledzeń umysłowych.
• Uszkodzeń słuchu.

Biorąc pod uwagę kryteria objawowe, można wyróżnić kilka podstawowych typów dyslalii:

• Seplenienie (sygmatyzm), które charakteryzuje się nieprawidłową artykulacją niektórych głosek. Wyodrębnia się seplenienie: międzyzębowe (s, z, c, dz), boczne (s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź), wargowo-zębowe, przyzębowe i świszczące (ś, ź, ć, dź, s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż).
• Reranie (rotacyzm), które polega na nieprawidłowej wymowie głoski „r”.
• Kappacyzm, które charakteryzuje się nieprawidłową wymową głosek „k” i „ki”. Dziecko dotknięte tą wadą może wymawiać: „-tura” lub „ura” zamiast „kura”.
• Gammacyzm, który polega na nieprawidłowej wymowie głosek „g”, „gi”, „h”, „hi”. Dziecko dotknięte tą wadą zamiast „głowa” mówi „dłowa” lub „łowa”
• Lambdacyzm, który charakteryzuje się nieprawidłową wymową głoski „l”. Dziecko dotknięte tą wadą zamiast „lalka” mówi „alka” lub „jajka”.
• Betacyzm, który charakteryzuje się nieprawidłową wymową głoski „b”. Dziecko dotknięte tą wadą zamiast „bałwan” mówi „ałwan”.
• Mowa bezdźwięczna, która charakteryzuje się zaburzeniami w wymowie głosek dźwięcznych. Dziecko dotknięte tą wadą może wymawiać „fota” zamiast „woda”, „tom” zamiast „dom”, „czem” zamiast „dżem”, „ura’ zamiast „góra”.

Zaburzenia mowy u dziecka należy leczyć pod okiem logopedy, neurologa i laryngologa. pixabay.com

Zaburzenia mowy: afazja

Mianem „afazji” określa się zaburzenia mowy powstające na skutek zniekształceń struktur mózgowych. Zniekształcenia te mogą przyjmować różną formę. Wyodrębnia się:

• Afazję ekspresyjno-percepcyjną (całkowitą), która charakteryzuje się brakiem rozwoju mowy lub całkowitą jej utratą, a niekiedy również brak rozumienia mowy.
• Afazję motoryczną (częściową), która charakteryzuje się brakiem rozwoju ekspresji językowej.
• Afazję sensoryczną (akustyczną, częściową), która charakteryzuje się problemami ze zrozumieniem komunikatów przy jednoczesnym zachowaniu umiejętności mówienia.

Afazja to grupa zaburzeń mowy, która często towarzyszy upośledzeniom umysłowym, wadom słuchu i mowy, a także przebytym udarom mózgu.

Afazja u dzieci może mieć różne przyczyny, wśród których najczęściej wymienia się:

• Uwarunkowania genetyczne.
• Opóźnienia w dojrzewaniu ośrodków korowych.
• Organiczne mikrouszkodzenia mózgu.
• Spowolnienia procesu tworzenia osłonki tłuszczowej włókien nerwowych.
• Nieprawidłowy rozwój nerwów odpowiedzialnych za aparat mowy.
• Nieprawidłowości w rozwoju, do których doszło podczas życia płodowego (zazwyczaj w I trymestrze ciąży).

Afazja dziecięca zazwyczaj pojawia się w okresie wczesnego dzieciństwa. Najczęściej wówczas, gdy zaczynają kształtować się kompetencje językowe lub wtedy, gdy dziecko ma już je częściowo nabyte.

Co ważne, afazja może przyjmować różną formę, co znacznie utrudnia jej rozpoznanie. Niekiedy u dzieci może zachodzić dezintegracja mowy, a innym razem – całkowita utrata już opanowanych kompetencji językowych.

Bardzo ważne jest rozróżnienie afazji rozwojowej od nabytej.

Tabela 1Klasyfikacja afazji dziecięcej

• Afazja – skąd biorą się problemy z mową?

Dyzartria to zaburzenie mowy, które dotyka zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe. Jest ono następstwem uszkodzenia dróg nerwowych związanych z przekształcaniem impulsów mózgowych w dźwięki. Wyróżnia się sześć różnych typów dyzartrii:

• Dyzartria opuszkowa, która powstaje w wyniku uszkodzenia jąder nerwów ruchowych, zlokalizowanych w opuszce. Towarzyszą jej zniekształcenia w zakresie realizacji głosek wymagających napięcia mięśniowego. Są to spółgłoski wargowe (b, p, w, f), spółgłoski podniebienne (g, k, ch) i spółgłoski przedniojęzkowe (t, d, s, z, n). Co ważne, tego typu zaburzeniom mowy bardzo często towarzyszą zaburzenia spożywania (w życiu i połykaniu), co może skutkować problemami gastrycznymi.
• Dyzartria móżdżkowa, która jest następstwem uszkodzenia móżdżku, co zazwyczaj skutkuje problemami z koordynacją i tempem mowy. Osoba dotknięta tym zaburzeniem mowy zazwyczaj robi przerwy podczas mówienia, a jej wypowiedzi mogą przywodzić na myśl „bełkot” osoby nietrzeźwej.
• Dyzartria korowa, która jest konsekwencją uszkodzenia okolicy ruchowej kory mózgowej z obszarem mowy. Przy czym może to być uszkodzenie obustronne, które skutkuje porażeniem aparatu mowy lub jednostronne, którego następstwem jest ograniczenie jego ruchomości. Dla dyzartrii korowej właściwe są trudności w zakresie konstruowania złożonych komunikatów językowych.
• Dyzartria piramidowa, która powstaje na skutek uszkodzenia drogi piramidowej, która obejmuje drogi korowo-jądrowe i jądra opuszków nerwowych. Mowa osoby dotkniętej tym zaburzeniem jest wolna, niepłynna, zniekształcona i nosowa. Co ważne, dyzartria piramidowa bywa niekiedy mylona z jąkaniem.
• Dyzartria pozapiramidowa, która związana jest bezpośrednio z uszkodzeniem układu pozapiramidowego. Występuje ona w dwóch postaciach: hipertonicznej i hiperkinetycznej. Pierwsza z nich charakteryzuje się „usztywnioną” mową, a także skłonnością do niewyraźnego i wolnego mówienia. Z kolei dyzartria hiperkinetyczna cechuje się niedokładną artykulacją poszczególnych głosek oraz gardłowym i jękliwym głosem.
• Dyzartria mieszana, która stanowi kombinację wszystkich wymienionych wyżej form dyzartrii, a jej objawy mogą być bardzo zróżnicowane.

Nerwice mowy pojawiają się przede wszystkim w sytuacjach stresujących i są częste u dzieci z rodzin dysfunkcyjnych (przemocowych i alkoholowych). Mogą one ujawnić się również w trudnych, pod względem emocjonalnym, sytuacjach dla dziecka np. w przypadku rozwodu rodziców lub śmierci jednego z nich. Do nerwicowych zaburzeń mowy zalicza się:

1. Mutyzm, który charakteryzuje się całkowitym zanikiem lub brakiem mowy przy jednoczesnym rozumieniu komunikatów werbalnych.
2. Jąkanie, które jest zaburzeniem tempa mowy, polegającym na przeciąganiu sylab i zakłóceniem płynności mowy.
3. Chrypkę psychogenną, która charakteryzuje się zaburzeniami barwy głosu.
4. Echolalię, która polega na niekontrolowanym powtarzaniu zdań i wyrazów.

Europejski Dzień Logopedy obchodzony jest co rocznie 6 marca.

Podstawowym celem celebrowania tego dnia jest zachęcenie rodziców do tego, by nie zwlekali z konsultacją u logopedy w przypadku występujących zaburzeń mowy u dzieci.

Wcześniejsze podjęcie pracy dziecka z logopedą pozwala niemal całkowicie wyeliminować problem. Z okazji Dnia Logopedy w Polsce obowiązuje Dzień Bezpłatnej Diagnozy Logopedycznej.

Źródła:

1. Skibiska J., Afazja dziecięca: depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/7779/Afazja_dziecieca2.1.pdf?sequence=1&isAllowed=y
2. Wasilewski T.P., Dyzartria jako determinant zaburzeń procesu komunikowania się pacjentów w wybranych chorobach otępiennych mózgu. Medycyna Rodzinna. 2017; 30: 224-249.
3. Błachnio A., Przepiórka A., Jąkanie jako zaburzenie z perspektywy psychologicznej: przegląd badań. Psychologia Jakości Życia. 2012; 2: 211-222.
4. Sołtys-Chmielowicz A., Klasyfikacje wad wymowy (dyslalii). Audiofonologia 1997; 10: 111-116.