Gestageny – czym są, działanie i zastosowanie – antykoncepcja i menopauza

Zazwyczaj menopauza występuje około 50. roku życia, aczkolwiek pierwsze objawy mogą pojawić się kilka lat wcześniej i utrzymywać się jeszcze kilka lat po zaprzestaniu miesiączkowania.

Jeśli przekwitanie rozpoczyna się w wieku 40-45 lat mówimy o wczesnej menopauzie.

Menopauza objawy

Okres premenopauzalny to czas, kiedy kobieta zaczyna zauważać pierwsze zaburzenia miesiączkowania związane z wchodzeniem w okres klimakterium.

Miesiączki stają się nieregularne – cykle raz się wydłużają innym razem skracają. Coraz częściej kobieta zauważa objawy menopauzy związane ze zmianami hormonalnymi w jej organizmie.

Objawy te spowodowane są spadkiem stężenia estrogenów i progesteronu. Oczywiście nie wszystkie i nie u każdej kobiety wystąpią.

Są kobiety, które łagodnie przechodzą ten czas i gdyby nie zaburzenia miesiączkowania, nie zauważyłyby, że wchodzą w okres menopauzy.

Objawy menopauzy jak długo trwają?

Najczęściej kobiety zgłaszają występowanie uderzeń gorąca, zlewnych potów oraz zauważają wzrost wagi i spadek libido. Czas trwania i nasilenie objawów jest różne – mogą one występować ok 5 lat przed i po menopauzie.

Spadek libido często związany jest z tym, że u kobiet w okresie menopauzy występuje zmniejszone nawilżenie w pochwie przez co współżycie jest bolesne, a w konsekwencji kobieta zaczyna unikać zbliżeń z partnerem.

Dodatkowo u części kobiet w wyniku spadku stężenia estrogenów dochodzi do atrofii pochwy.

Dość uciążliwymi objawami menopauzy, z którymi boryka się duża część kobiet są uderzenia gorąca i zlewne poty. Szczególnie dokuczliwe są takie sytuacje nocą. Przychodząca nagle fala gorąca skutecznie wybudza kobietę, która po takim incydencie długo nie może zasnąć.

Jeśli takie sytuacje powtarzają się często – w konsekwencji prowadzą do zaburzeń snu.

Menopauza etapy

Okres menopauzy  dzieli się na 3 etapy:

• etap premenopauzalny,
• etap okołomenopauzalny,
• etap postmenopauzalny. 

Menopauza a ostatnia miesiączka

Okres okołomenopauzalny to czas kiedy występuje ostatnia miesiączka w życiu kobiety. Bardzo ważne jest, aby zanotować kiedy to nastąpiło, gdyż po niej – kobieta nie powinna już krwawić z pochwy.

Jeśli minął rok od ostatniego krwawienia, a nagle pojawia się krwista wydzielina z dróg rodnych – należy pilnie skonsultować się z lekarzem, którzy zaleci dodatkowe badania. Każdorazowo jest to sytuacja, którą trzeba dokładnie sprawdzić, aby mieć pewność, że nic niepokojącego nie dzieje się w obrębie macicy.

W okresie postmenopauzalnym mogą również występować objawy klimakterium. Nawet 5 lat po ostatniej miesiączce, możliwe jest pojawienie się wyżej wymienionych symptomów. Kobieta już nie miesiączkuje, ale uderzenia gorąca, rozdrażnienie czy zmęczenie, niestety mogą nadal nieco utrudniać jej życie.

Menopauza a depresja

W ostatnim czasie coraz więcej mówi się o depresji, która dotyka kobiety w okresie okołomenopauzalnym. Szczególnie są na nią narażone osoby, które wcześniej leczyły się z powodu depresji, zwłaszcza jeśli wymagała ona podawania leków.

Nie tylko zaburzenia hormonalne przyczyniają się do spadku nastroju. Jest to okres w życiu kobiety, kiedy następują też zmiany w życiu rodzinnym i zawodowym.

Wzrost masy ciała, spadek libido, częste uczucie zmęczenia – to wszystko powoduje, że kobieta jest w znacznie gorszej kondycji psychicznej. Depresja w tym okresie życia szczególnie mocno wpływa na jakość życia kobiety oraz jej funkcjonowanie.

Należy zwrócić uwagę na to, że leczenie depresji w okresie okołomenopauzalnym może wymagać zastosowania nieco innego protokołu leków.

Menopauza jak walczyć z objawami?

Jeśli objawy przekwitania są niezbyt mocno dokuczliwe – można zaproponować kobiecie zastosowanie farmakologicznych metod ich łagodzenia.

Na rynku dostępne są preparaty z fitoestrogenami, które łagodzą nie tylko objawy fizyczne, ale także poprawiają stan psychiczny kobiety. Niestety wykazują one słabe działanie i zazwyczaj pomagają kobietom przy mało wyrażonych dolegliwościach.

Menopauza a hormonalna terapia zastępcza (HTZ)

Natomiast przy bardzo nasilonych objawach można rozważyć (wraz z lekarzem), zastosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ).

Hormonalna terapia zastępcza polega na uzupełnianiu niedoborów hormonów, głównie estrogenów, aby utrzymywać je na stałym poziomie.

Drogi podawania hormonów przy HTZ są bardzo różne:

• dopochwowa (żele aplikowane na śluzówkę pochwy),
• przezskórna (plastry),
• podskórna (implanty),
• domięśniowa (iniekcje),
• doustna (tabletki).

Wybierając drogę podawania HTZ należy uwzględnić wszelkie przeciwwskazania ze strony innych układów np. do podawania preparatów drogą doustną.

Wśród głównych przeciwwskazań zastosowania HTZ wymienia się:

• Uważa się, że HTZ powinien być stosowany w przypadku średnio i mocno nasilonych objawów ogólnych, spadku libido, zmian atroficznych sromu i pochwy oraz zaburzeń snu.
• Hormonalna terapia zastępcza jest jedyną skuteczną formą niwelowania negatywnych skutków pokwitania.
• Wiadomo, że HTZ nie jest obojętna dla organizmu, jednak jeśli kobieta ma bardzo częste i silne uderzenia gorąca czy znaczną atrofię pochwy to warto rozważyć zastosowanie HTZ, aby podnieść komfort życia takiej osobie.

HTZ w menopauzie a ryzyko zachorowania na nowotwór

Mimo wszystko w Polsce niewiele Pań decyduje się na HTZ. Główną przyczyną rezygnacji z terapii jest obawa przed wystąpieniem choroby nowotworowej, jako konsekwencji zażywania hormonów.

W tej chwili prowadzone badania nie wykazują, aby HTZ znacząco podnosił ryzyko zachorowania na nowotwory.

Wykazuje się natomiast pozytywne działanie HTZ:

• ochrona przed osteoporozą,
• narządy płciowe nie ulegają atrofii – śluzówka prawidłowo nawilżona,
• zmniejszone ryzyko występowania choroby wieńcowej,
• korzystny wpływ na skórę,
• korzystny wpływ na OUN – mniejsze ryzyko wystąpienia depresji.

W okresie przekwitania ważne, aby kobieta miała wsparcie w rodzinie, dzieciach, partnerze, którzy pozwolą jej zaakceptować zmieniające się ciało oraz będą wspierać w trudnych momentach.

Często taka pomoc pozwala uniknąć stosowania leków, jeśli objawy klimakterium nie są bardzo nasilone.

Menopauza zalecane postępowanie

• Zanotuj datę ostatniej miesiączki, po jej wystąpieniu nie powinnaś już więcej krwawić z dróg rodnych. Jeśli występuje krwawienie po roku od ostatniej miesiączki należy skonsultować się z lekarzem.
• Jeśli odczuwasz spadek nastroju, objawy depresji związane z okresem menopauzy rozważ konieczność konsultacji ze specjalistą – psychologiem.
• Podczas odczuwania mało nasilonych objawów menopauzy ulgę mogą przynieść preparaty z fitoestorgenami.
• Przy mocno nasilonych objawach, uniemożliwiających bądź znacznie utrudniających normalne funkcjonowanie rozważ w porozumieniu ze swoim lekarzem hormonalną terapię zastępczą.
• Dbaj o prawidłową masę ciała. Dieta powinna obfitować w warzywa, owoce, chudy nabiał i produkty pełnoziarniste.
• Ruszaj się! Jazda na rowerze, spacery, nordic-walking czy zorganizowane zajęcia dla osób dojrzałych (joga, pilates, fitness) pomogą Ci zachować dobry nastrój i prawidłową masę ciała. Wybór aktywności fizycznej powinien być podyktowany Twoimi możliwościami fizycznymi i nie może zagrażać Twojemu zdrowiu. Jeśli masz wątpliwości co do formy bezpiecznej dla siebie aktywności skonsultuj się z lekarzem.
• Nie rezygnuj z pracy zawodowej ani kontaktów towarzyskich.
• Jeśli czujesz niepokój, lęk, objawy osłabienia nastroju wsparcia możesz szukać w grupach, fundacjach, stowarzyszeniach kobiet czy na forach internetowych.

Dowiedz się więcej:

Menopauza a problemy seksualne kobiet

http://www.medical-technologies.eu/upload/menopauza_a_problemy_seksualne_kobiet_-_stec.pdf

Ocena jakości życia kobiet w okresie pomenopauzalnym

https://journals.viamedica.pl/problemy_pielegniarstwa/article/view/36732/28344

Zaburzenia depresyjne i lękowe w okresie klimakterium

https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/viewFile/29150/23915

Tabletki antykoncepcyjne jedno- i dwuskładnikowe – czym się różnią?

Tabletki antykoncepcyjne to najpopularniejsze rozwiązanie, jeśli chodzi o sposób zapobiegania ciąży. Przy właściwym stosowaniu utrzymują w organizmie określoną dawkę hormonów, która hamuje owulację. Ponieważ kobiety różnie reagują na lek, dostępne są tabletki jedno- i dwuskładnikowe.

Tabletki antykoncepcyjne jedno- i dwuskładnikowe mają ten sam mechanizm działania, ale różnią się składem. Podczas gdy jedne zawierają tylko progesteron, drugie łączą działanie tego hormonu z estrogenem. Obie substancje są syntetyczne – oznacza to, że powstały w laboratorium jako odpowiedniki żeńskich hormonów.

Czytaj również: Jak wybrać najlepsze tabletki antykoncepcyjne? Skuteczność, skutki uboczne pigułek

Dla kogo tabletki jednoskładnikowe?

Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe zawierają tylko jeden hormon – progesteron w niskim stężeniu. Dzięki temu są bezpieczniejsze dla zdrowia i powodują mniej skutków ubocznych.

Progesteron zagęszcza śluz z pochwy, przez co zmniejsza ryzyko zapłodnienia – plemniki nie mogą się przedostać przez gęstą barierę, a kwaśne pH powoduje ich szybsze obumieranie.

W niektórych sytuacjach przyjmowany środek zupełnie hamuje jajeczkowanie – menstruacja może występować nieregularnie lub zupełnie zaniknąć.

Jednoskładnikowa tabletka antykoncepcyjna określana jest potocznie minipigułką. Uważana jest za formę terapii nowej generacji.

Pojawiła się na rynku w odpowiedzi na specyficzne potrzeby kobiet, których organizm źle toleruje tabletki dwuskładnikowe  oraz matek karmiących, w przypadku których tradycyjne tabletki zaburzają laktację.

To także znacznie bezpieczniejsze rozwiązanie dla pań zagrożonych zakrzepicą, zbliżających się do menopauzy lub nałogowo palących.

Mimo że w badaniach laboratoryjnych tabletki jednoskładnikowe mają podobną skuteczność co ich dwuskładnikowy odpowiednik, to jednak w praktyce nie zawsze się sprawdzają. Działanie tylko jednego hormonu jest zdecydowanie słabsze niż kombinacja dwóch, stąd też kobiety, które w przeszłości nie miały problemu z zajściem w ciążę, powinny wybrać preparat dwuskładnikowy.

>> Antykoncepcja hormonalna – czym różnią się tabletki i plastry od krążków antykoncepcyjnych?

Badania laboratoryjne dowiodły, że połączenie progesteronu z estrogenem zwiększa skuteczność kuracji hormonalnej. Podczas gdy progesteron powoduje zagęszczenie śluzu, estrogen dodatkowo hamuje owulację i wywołuje zmiany w błonie śluzowej wnętrza macicy, uniemożliwiając zagnieżdżenie się jajeczka.

Przy właściwym stosowaniu jest to w zasadzie niezawodna metoda antykoncepcji z niewielkim ryzykiem zapłodnienia. Stosowanie jest bardzo proste. Pigułkę trzeba połykać przez 21 dni, a następnie zrobić 7 dni przerwy i w tym czasie występuje krwawienie. Ważne, aby kolejne opakowanie rozpocząć dokładnie w 8.

dniu, niezależnie, czy menstruacja się zakończyła czy nie.

Nowoczesne pigułki dwuskładnikowe mają tę zaletę, że poza działaniem antykoncepcyjnym regulują miesiączki i zmniejszają ich dokuczliwe objawy (ból, wrażliwość piersi itp.

), a także eliminują zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS).

Dodatkowo syntetyczne hormony mogą pozytywnie działać na cerę (zwłaszcza ze skłonnościami do trądziku) oraz włosy, a także, co niezmiernie ważne, zmniejszają ryzyko wystąpienia nowotworu jajnika i trzonu macicy.

Sprawdź także: Antykoncepcja hormonalna – w jaki sposób zabezpiecza przed niechcianą ciążą?

Tabletki jedno- i dwufazowe – na czym polega różnica?

Pigułka jednoskładnikowa i tabletki jednofazowe odnoszą się do dwóch odmiennych terminów. Jednofazowa forma antykoncepcji może zawierać zarówno dwa hormony, jak i jeden hormon.

Tabletki są bardzo łatwe w stosowaniu, ponieważ nie trzeba dzielić cyklu na fazy, aby pamiętać o kolejności ich przyjmowania. Każda pigułka, która jest w opakowaniu, ma dokładnie ten sam skład i kolor. Jeśli pomylony zostanie dzień tygodnia i np.

we wtorek została połknięta tabletka przypisana na środę, nie będzie to miało żadnego znaczenia dla organizmu – skuteczność pozostanie taka sama.

Tabletki dwufazowe wymagają zwiększonej uwagi i skrupulatności podczas stosowania – należy ściśle przestrzegać kolejności ich brania, ponieważ są przypisane konkretnym fazom. W ten sposób naśladują naturalny cykl kobiety, przez co są łatwiej przyswajane przez organizm i nie powodują wielu skutków ubocznych.

Przykładowo opakowanie pigułek dwufazowych składa się z 21 tabletek, z których 11 oznaczonych jest kolorem białym a 10 – różowym. Wszystkie zawierają taką samą dawkę estrogenu, ale różnią się stężeniem progesteronu (białe mają mniejsze stężenie, różowe – wyższe).

Jeśli zaburzona zostanie kolejność łykania pigułek, zachodzi ryzyko wywołania owulacji.

Czytaj więcej: Tabletki antykoncepcyjne – jakie powodują skutki uboczne?

Metody antykoncepcji hormonalnej – wady, zalety i skutki uboczne

• Tabletki mogą zawierać jeden lub dwa składniki. Preparaty dwuskładnikowe, zwane złożonymi, zawierają etynyloestardiol oraz gestageny. Ten pierwszy hamuje dojrzewanie pęcherzyków Graffa, a co za tym idzie komórek jajowych. Natomiast gestageny wstrzymują  proces owulacji, czyli uwolnienia komórki jajowej, oraz zmieniają konsystencję śluzu szyjki macicy, co niekorzystnie wpływa na potencjalną obecność plemników. Dzięki temu nie dochodzi do zapłodnienia.

Preparaty jednoskładnikowe, czyli minipigułki, zawierają jeden hormon – progestagen.

Jego działanie polega na zmianie konsystencji śluzu i utrudnianiu wnikania plemników do kobiecych dróg rodnych. Hormon ten może również hamować owulację.

• Plastry antykoncepcyjnie, podobnie jak tabletki dwuskładnikowe, zawierają syntetyczne pochodne estrogenów i progesteronu. Są to najczęściej etynyloestradiol i norelgestromin. Ich działanie jest zatem podobne do dwuskładnikowej pigułki.
• Implanty to dość innowacyjna metoda antykoncepcji. Polega na wszczepieniu pod skórę niewielkiego pręcika, który może zapobiegać ciąży nawet do 5 lat. W sposób stały uwalnia on progestagen, a jego działanie jest takie samo jak minipigułki.
• Wkładki domaciczne są wykonane z elastycznych tworzyw w wielu kształtach i często przybierają formę litery „T”. Mogą zawierać elementy miedziane, cynkowe lub srebrne. Wkładki stopniowo uwalniają progesteron zagęszczający śluz w drogach rodnych kobiety, co zapobiega zapłodnieniu. Te z hormonem mogą działać do około roku, zaś te z metalami nawet do 5 lat.
• Krążki dopochwowe są wykonane z elastycznego tworzywa w kształcie pierścienia, w którym zawarte są odpowiednie dawki hormonów. Skład hormonów nie różni się od tego, który jest zawarty w pigułce dwuskładnikowej. Pierścień przepuszcza hormony, które przenikają przez cienki nabłonek pochwy do krwiobiegu i zapobiegają ciąży.
• Ostatnią z metod antykoncepcji hormonalnej są zastrzyki, w których podaje się domięśniowo hormony – pochodne gestagenów – na okres do 3 miesięcy lub pochodne estrogenów  uwalniające hormon nawet do 3 lat.

Inne zastosowanie terapii hormonalnej

Nie zapominajmy, że celem terapii hormonalnej jest nie tylko zapobieganie ciąży. Można użyć jej również w leczeniu takich dolegliwości, jak.:

• hipoplazja macicy i jej skutki (np. zaburzenia miesiączkowania),
• klimakterium i okres pomenopauzalny,
• niewydolność jajników lub ich usunięcie,
• brak miesiączki,
• bolesne miesiączki,
• PMS,
• trądzik,
• endometrioza,
• zespół policystycznych jajników,
• hamowanie bądź zmniejszanie laktacji.

Skutki uboczne i przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji hormonalnej

Stosowanie antykoncepcyjnych hormonów płciowych niesie ze sobą wiele skutków ubocznych, z którymi należy zapoznać się przed rozpoczęciem terapii hormonalnej. Każdy z nich zależy od indywidualnych predyspozycji organizmu i warto je dokładniej omówić z ginekologiem. Do działań niepożądanych, które mogą wystąpić, należą:

• zaburzenia samopoczucia (niskie libido, nerwowość, płaczliwość, nudności, wymioty),
• zakrzepica,
• nadciśnienie, powikłania sercowo-naczyniowe, choroba niedokrwienna serca,
• trądzik, przybieranie na wadze,
• zaburzenia cyklu: dodatkowe krwawienia lub skąpe miesiączki,
• nowotwory piersi,
• endometrium.

Nie wszystkie metody antykoncepcji hormonalnej charakteryzują się tymi samymi skutkami ubocznymi. Dla uproszczenia ogólne informacje zebrano w tabeli:

Stosowanie antykoncepcji hormonalnej niesie ze sobą wiele działań niepożądanych. W związku z tym istnieją liczne przeciwwskazania do jej stosowania:

• zakrzepica, choroby zapalne i zwyrodnieniowe naczyń,
• zaburzenia czynności wątroby, żółtaczka, podwyższony poziom bilirubiny,
• nadciśnienie, zaburzenia sercowo-naczyniowe (szczególnie u kobiet palących),
• karmienie piersią,
• nowotwory zależne od estrogenów.

Aby stosować antykoncepcję hormonalną, należy rozważyć wszystkie za i przeciw. Stosowanie krążków, wkładek, implantów, zastrzyków czy plastrów jest dość wygodne.

Wystarczy zaaplikować je raz na określony czas i można o nich zapomnieć aż do kolejnego użycia.

Z kolei stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych wiąże się z codziennym przyjmowaniem tabletek o stałej porze, co może być niekiedy problematyczne.

Podsumowując, metod antykoncepcji hormonalnej jest naprawdę wiele. Każda z nich niesie za sobą możliwe skutki uboczne i pewne przeciwwskazania. Warto więc dobrze zastanowić się, która metoda zapobiegania ciąży będzie dla nas najkorzystniejsza.

Odpowiedzi na pytania naszych czytelników

Tak powinno być czy konieczna jest zmiana? Objawy źle dobranych tabletek antykoncepcyjnych

Wiedza na temat antykoncepcji nadal jest niewystarczająca, a jednym z powszechnie funkcjonujących mitów na temat tabletek antykoncepcyjnych jest to, że muszą one powodować pewne sutki uboczne i wpływać na nasze samopoczucie. Nie jest to prawdą – dobrze dobrana tabletka antykoncepcyjna nie tylko efektywnie chroni przed niechcianą ciążą, ale także nie wpływa w negatywny sposób na kobiece samopoczucie i stan zdrowia.

Jak dobrać tabletki antykoncepcyjne?

Doustne preparaty antykoncepcyjne różnią się między sobą składem. Wyróżniamy tutaj jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, często nazywane minipigułkami, które zawierają progesteron, a także tabletki dwuskładnikowe zawierające zarówno progesteron, jak i estrogeny.

Wbrew pozorom, tabletki antykoncepcyjne nie służą jedynie w celu zapobiegania ciąży i stosuje się je także jako środek wspomagający leczenie różnych chorób i dolegliwości.

Najczęściej stosowane są w leczeniu bolesnych i obfitych miesiączek, uciążliwego zespołu napięcia przedmiesiączkowego PMS, a także trądziku oraz hirsutyzmu, czyli nadmiernego owłosienia u kobiet.

Jakie tabletki antykoncepcyjne?

Dobór odpowiednich tabletek hormonalnych nie jest łatwy.

Niezbędny jest tutaj wnikliwy wywiad lekarski oraz przeprowadzenie odpowiednich badań – tylko wówczas tabletki antykoncepcyjne będą skuteczne oraz bezpieczne dla zdrowia.

Właściwy wybór rodzaju antykoncepcji hormonalnej w ogromnej mierze wpływa także na samopoczucie stosujących ją kobiet i niweluje ewentualne skutki uboczne, które może ona powodować.

Czytaj także:Jak poprawić satysfakcję seksualną po porodzie?

Jakie są objawy źle dobranych tabletek antykoncepcyjnych?

Pigułki antykoncepcyjne mogą powodować różne dolegliwości, w wielu z nich można uniknąć, stosując pigułkę dobraną do indywidualnych potrzeb.

Bardzo ważne jest tutaj, aby na etapie konsultacji lekarskiej szczerze odpowiadać na zadawane przez lekarza pytania, bo zarówno nasz stan zdrowia, stosowane leki, codzienne nawyki, jak i obciążenia genetyczne w ogromnej mierze decydują o tym, jaką tabletkę możemy stosować oraz czy w ogóle powinnyśmy decydować się na ten rodzaj antykoncepcji.

Przede wszystkim czynnikiem ryzyka podczas stosowania doustnej antykoncepcji jest nałogowe palenie papierosów, otyłość, choroby układu krążenia, nadciśnienie oraz podwyższony poziom cholesterolu.

Przed wizytą u lekarza warto przygotować się na pytania dotyczące występowania przypadków zakrzepicy w rodzinie oraz innych chorób, do których skłonność możemy dziedziczyć.

Niezbędne przed doborem pigułek antykoncepcyjnych może być także wykonanie badań krwi, cytologii, a także USG narządów rodnych.

Wywiad chorobowy i rodzinny oraz badania lekarskie pozwalają dobrać pigułkę antykoncepcyjną, która nie będzie negatywnie wpływała na samopoczucie oraz stan zdrowia. Objawy, które mogą świadczyć o tym, że tabletki antykoncepcyjne są źle dobrane to m.in.:

• spadek libido,
• wahania nastroju,
• mdłości,
• zawroty głowy,
• nadmierny apetyt,
• bóle brzucha,
• ból i obrzmienie piersi,
• zatrzymanie wody w organizmie,
• bóle głowy i migreny.

W czasie stosowania antykoncepcji hormonalnej, która nie jest dobrze dobrana do potrzeb naszego organizmu, mogą wystąpić także dolegliwości typowe dla zespołu napięcia przedmiesiączkowego np.

płaczliwość, problemy z zasypianiem, przewlekłe zmęczenie, kołatanie serca i nerwowość.

Tak naprawdę każdy nietypowy objaw, który pojawia się po zastosowaniu pigułek antykoncepcyjnych, wymaga konsultacji lekarskiej.

Podsumowując, dobrze dobrane tabletki antykoncepcyjne nie powinny w negatywny sposób wpływać na nasz stan zdrowia. Jeżeli powodują trudne do zniesienia dolegliwości somatyczne lub pogarszają samopoczucie, należy zmienić preparat na taki, który zawiera inną substancję czynną lub inną dawkę hormonów.

Czytaj także:Przedwczesna menopauza – kiedy może wystąpić i jak się objawia?

Menopauza – jak zmniejszyć dolegliwości?

• Zmiany zachodzące w organizmie kobiety w ciągu całego jej życia są w istotnym stopniu zależne od układu hormonalnego.
• Hormony są odpowiedzialne za liczne procesy biologiczne w ludzkim organizmie.
• Niezwykle ważną rolę w ustroju kobiety pełnią hormony płciowe, wytwarzane przez jajniki, czyli estrogeny i progesteron.
• Estrogeny, zwane też hormonami młodości odpowiadają za:

• rozwój cech płciowych,
• wzrost błony śluzowej macicy i pochwy,
• pobudzenie tworzenia kości i ich ochronę przed odwapnieniem, czyli osteoporozą,
• jędrność i elastyczność skóry,
• zwiększenie poziomu tak zwanego dobrego cholesterolu HDL.

Rolą progesteronu jest przede wszystkim przygotowanie błony śluzowej macicy do przyjęcia zarodka oraz utrzymanie ciąży.

Kiedy następuje menopauza?

Około 40 roku życia w wyniku zmian hormonalnych maleje zdolność rozrodcza kobiety. Następuje stopniowe wygasanie funkcji jajników.

W okresie menopauzy gwałtownie spada stężenie progesteronu we krwi, znacznie zmniejsza się też ilość estrogenów. Zostaje w ten sposób zaburzona równowaga hormonalna między ilością estrogenów a poziomem progesteronu. To właśnie jest przyczyną wielu nieprzyjemnych i często bardzo kłopotliwych dolegliwości występujących w okresie klimakterium. Doświadcza ich ok. 70% przekwitających kobiet.

Pojawienie się pierwszych symptomów menopauzy jest sprawą indywidualną u każdej kobiety i zależy od bardzo wielu czynników.

Na wcześniejsze wystąpienie menopauzy mają wpływ:

• wiek dojrzewania – kobiety, które w okres dojrzewania weszły później niż ich rówieśnice, okres przekwitania rozpoczynają wcześniej,
• sposób odżywiania – dieta wegetariańska,
• używki – palenie papierosów,
• czynniki endokrynologiczne (zależne od stężenia hormonów), np. usunięcie jajników,
• cukrzyca,
• leki obniżające poziom estrogenów, np. doustna antykoncepcja,
• czynniki genetyczne i dziedziczne.

Wystąpienie menopauzy opóźniają natomiast takie czynniki, jak:

• otyłość,
• liczne ciąże i porody.

Zwykle początek okresu przekwitania przypada na 47-55 rok życia, ale nie jest to regułą. U każdej kobiety objawy klimakterium mogą wystąpić w różnym czasie.

Zdarza się też tzw. wczesna menopauza, która może pojawić się nawet u kobiet młodych. Jest najczęściej spowodowana przebytymi chorobami nowotworowymi i związaną z ich leczeniem radio- i chemioterapią lub operacyjnym usunięciem macicy i jajników.

Objawy menopauzy

Do najważniejszych objawów menopauzy należą tzw. objawy wypadowe, opisane poniżej.

Zaburzenia miesiączkowania

Najbardziej charakterystycznym zwiastunem przekwitania jest rozregulowanie cyklu miesiączkowego. Cykle stają się zbyt długie lub zbyt krótkie, a krwawienie bardzo skąpe lub zbyt obfite.

Uderzenia gorąca lub zlewne poty

Do objawów kłopotliwych i w niektórych przypadkach wręcz utrudniających życie należą nagłe wahania temperatury, które pojawiają się bez konkretnej przyczyny, często pod wpływem stresu lub diety.

Bezsenność

Niektóre panie w nienaturalny wręcz sposób pocą się w nocy, co jest bardzo niekomfortowe, zakłóca też sen i niezbędny każdemu nocny wypoczynek.

Wahania nastroju, rozdrażnienie

Menopauzie często towarzyszą zmiany nastroju, które trudno kontrolować.

Tycie

Zmiana poziomu hormonów w okresie klimakterium powoduje także zmiany metaboliczne, które u niektórych osób mogą powodować wzrost wagi.

Duszność

Obok uderzeń gorąca, duszność to kolejny objaw zaburzenia termoregulacji ciała.

Chroniczne zmęczenie

1. Może być objawem menopauzy, ale nie wolno go bagatelizować, gdyż przyczyny zmęczenia mogą być oznaką innych poważnych dolegliwości.

2. Warto pamiętać o tym, że nie u wszystkich kobiet wystąpią wszystkie wymienione objawy i nie u wszystkich z jednakowym nasileniem.

3. We współczesnym świecie mamy coraz większy dostęp do informacji, także tych związanych z naszym zdrowiem, jednak tempo życia i nasze zabieganie powoduje, że często nie zauważamy lub bagatelizujemy pierwsze symptomy zmian zachodzących w naszym organizmie.

Polki a menopauza

Niestety wiele Polek nie jest świadomych występowania menopauzy oraz nie rozpoznaje objawów towarzyszących.

Żyjąc w świecie, w którym siła, piękno i młodość są obecnie największymi atutami, kobiety wypierają ze swej świadomości fakt, że wchodzą w okres przekwitania.

Wiele z nich nie radzi sobie z objawami klimakterium, nie akceptuje siebie na tym etapie życia i traktuje menopauzę jako koniec kobiecości.

Tymczasem wiele z objawów przekwitania można złagodzić zarówno metodami niefarmakologicznymi, jak też przy pomocy odpowiednio dobranych leków.

Jakie badania należy wykonać na początku menopauzy?

Jeżeli jesteś w wieku ok. 40-45 lat i zauważysz u siebie zaburzenia miesiączkowania lub inne niepokojące objawy, po wykluczeniu ciąży testem ciążowym, zrób badanie w kierunku menopauzy.

Można w tym celu wykorzystać dostępny w aptece domowy test na menopauzę (np. Climea test menopauzalny). Wykonuje się go z pierwszego porannego moczu, tak jak test ciążowy.

Test menopauzalny wykrywa podwyższony poziom hormonu folikulotropowego (FSH) w moczu, skuteczność testu określana jest na ok. 98%.

Hormon folikulotropowy jest produkowany przez przysadkę i pobudza jajniki do wytwarzania estrogenów w I fazie cyklu miesiączkowego. Wygasanie czynności jajników i związana z tym zmniejszona produkcja estrogenów są sygnałem dla przysadki mózgowej do zwiększonego wytwarzania FSH, dlatego hormon ten jest stosowany jako wskaźnik okresu menopauzy.

Niezbędna jest również wizyta u lekarza ginekologa lub endokrynologa i oznaczenie poziomu progesteronu i estradiolu we krwi. Lekarz może zlecić także oznaczenie we krwi stężenia FSH.

W związku z tym, że menopauzie towarzyszą często zmiany metaboliczne, warto zbadać również poziom cholesterolu i trójglicerydów oraz oznaczyć stężenie glukozy we krwi. Ginekolodzy i endokrynolodzy zalecają w okresie klimakterium zbadanie poziomu hormonów tarczycy.

Jakie leki łagodzą objawy menopauzy?

W złagodzeniu objawów przekwitania pomocne mogą być preparaty ziołowe. Zawierają one naturalne hormony pochodzenia roślinnego tzw. fitoestrogeny, które w połączeniu z receptorami estrogenowymi pełnią funkcję podobną do naturalnych estrogenów produkowanych przez organizm kobiety.

Terapię fitoestrogenową zaleca się już po 35 roku życia.

Najlepiej przebadaną grupą fitoestrogenów są izoflawony sojowe, które:

• łagodzą objawy klimakterium, np. uderzenia gorąca, poty, zmęczenie,
• wpływają korzystnie na poprawę nastroju,
• hamują utratę tkanki kostnej,
• wpływają na metabolizm witaminy D3,

Antykoncepcja hormonalna – działanie, rodzaje i skutki uboczne antykoncepcji

Antykoncepcja hormonalna należy do najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży. Przy prawidłowym stosowaniu zaledwie 1 na 1000 kobiet rocznie zajdzie w ciążę. Warto zapoznać się z działaniem hormonów, rodzajami dostępnej antykoncepcji hormonalnej oraz jej możliwymi skutkami ubocznymi.

Jak działa antykoncepcja hormonalna?

Antykoncepcja hormonalna swoją wysoką skuteczność zawdzięcza kilku mechanizmom działania:

• blokuje owulację,
• utrudnia przedostanie się plemników do komórki jajowej,
• zakłóca implantację zarodka.

Takie środki antykoncepcyjne dostępna jest w kilku postaciach.

Największą popularnością cieszą się jednakdoustne dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, zawierające połączenie hormonów: estrogenu i progesteronu.

Oprócz nich dostępne są jeszcze tabletki hormonalne z samym progesteronem, plastry antykoncepcyjne i pierścienie dopochwowe. 

Wady i zalety antykoncepcji hormonalnej

Stosowanie hormonalnej antykoncepcji przynosi wiele korzyści zdrowotnych. Takie środki:

• regulują cykl miesiączkowy,
• zmniejszają bóle menstruacyjne,
• zwiększają gęstość mineralną kości,
• zapobiegają anemii.

Dodatkowo wykazano, że długotrwałe zażywanie hormonów obniża ryzyko zachorowania na raka endometrium, jajnika oraz jelita grubego.

Trzeba jednak pamiętać, że ta metoda antykoncepcji posiada również wady i może powodować skutki uboczne. Przyjmowanie hormonów ma wpływ na funkcjonowanie naszego organizmu.

Stąd tak ważne w przypadku przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej jest dobranie odpowiedniego preparatu hormonalnego na tradycyjnej wizycie w gabinecie lekarza. Po wykonaniu szczegółowych badań lekarz będzie mógł przepisać lub odmówić wypisania recepty, kiedy zauważy jakiekolwiek przeciwwskazania.

Jeśli natomiast przedłużamy receptę na antykoncepcję, można skorzystać z usług przychodni medycznej online.

Organizm każdej kobiety reaguje odmiennie na dostarczaną dawkę hormonów, dlatego ważna jest profilaktyka i stała kontrola organizmu podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów zawsze trzeba zgłaszać je swojemu lekarzowi prowadzącemu. 

Jak działają tabletki antykoncepcyjne?

Typowy preparat antykoncepcyjny zawiera połączenie małych dawek żeńskich hormonów płciowych: estrogenu i progesteronu. Głównym punktem ich działania jest przysadka mózgowa – narząd kierujący równowagą hormonalną organizmu.

Przysadka wydziela dwa hormony regulujące przebieg cyklu miesiączkowego: LH i FSH. Nagły wzrost produkcji LH w środku cyklu powoduje pęknięcie pęcherzyka jajnikowego i wydalenie komórki jajowej (czyli owulację).

Hormony zawarte w preparatach antykoncepcyjnych tłumią skok LH i w związku z tym skutecznie zapobiegają jajeczkowaniu.

Dowiedziono, że stosowanie środków antykoncepcyjnych utrudnia przedostawanie się plemników przez śluz szyjki macicy.

Działanie to wynika z obecności progesteronu i jest wystarczająco skuteczne, aby umożliwić wykorzystanie jednoskładnikowych preparatów u kobiet nietolerujących estrogenów.

Hormony blokują również dojrzewanie błony śluzowej macicy, uniemożliwiając zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej. 

Różne typy preparatów hormonalnych w różnym stopniu wykorzystują wymienione powyżej mechanizmy działania. Ogólnie można powiedzieć, że zażywanie środka antykoncepcyjnego wprowadza jajniki (oraz cały układ rozrodczy) w stan uśpienia. To oznacza, że:

• pęcherzyki jajnikowe nie rozwijają się,
• nie dochodzi do owulacji,
• błona śluzowa macicy staje się niezdolna do przyjęcia zarodka,
• śluz uniemożliwia penetrację plemników.

Doustne środki antykoncepcyjne cieszą się największą popularnością ze względu na prostotę i komfort stosowania.

Większość preparatów dostępnych w Polsce stosuje metodę jednofazową, czyli podawanie przez 21-24 dni stałego połączenia hormonów, po których następuje kilkudniowa przerwa.

Niekiedy używane są także metody dwu- lub trójfazowe, w których stężenia hormonów ulegają zmianie w zależności od dnia cyklu.  Po odstawieniu pigułek w przeciągu 2-4 dni dochodzi do krwawienia.

Antykoncepcja hormonalna – skład 

Niemal wszystkie preparaty hormonalne dostępne w aptece zawierają ten sam składnik estrogenny – etynyloestradiol, różnią się natomiast składnikiem progestagennym. Wybór konkretnego preparatu uzależniony jest zatem głównie od tego komponentu.

Progesterony pierwszej generacji, czyli lewonorgestrel i noretysteron są uznawane za najbezpieczniejsze dla układu krążenia; najrzadziej powodują występowanie powikłań zakrzepowych. Za to dla kobiet z problemami z cerą (np. łojotok lub trądzik) najlepsze będą preparaty niewykazujące działania androgennego m.in. octan cyproteronu i drospirenon.

Ten ostatni ze względu na dodatkowe działania antyhormonalne może także zapobiegać występowaniu obrzęków, które nierzadko towarzyszą stosowaniu antykoncepcji. 

Progesteron w tabletkach

Progestageny nowszych generacji np.

gestoden i dezogestrel, mimo większej ilości powikłań naczyniowych, mogą być chętniej wybierane przez kobiety, chcące uniknąć obfitych krwawień w trakcie przerwy między kolejnymi cyklami.

Ciekawą opcją jest też preparat o wydłużonym schemacie dawkowania – Seasonique. Stosuje się go w sposób ciągły przez 84 dni i dopiero po tym czasie następuje przerwa, w której należy spodziewać się krwawienia.

Hormonalne metody antykoncepcji powinny być stosowane z dużą ostrożnością u kobiet narażonych na wystąpienie chorób sercowo-naczyniowych (palących, z nadwagą, chorujących na nadciśnienie). W takich przypadkach najbardziej odpowiednią opcją jest tzw. minipigułka, zawierająca wyłącznie progesteron w małych dawkach.

Wszystkie doustne preparaty cechuje duża ekspozycja całego organizmu na działanie hormonów. Gdy ze względu na indywidualne preferencje lub stan zdrowia jest to niewskazane, można zastosować:

• systemy transdermalne,
• krążki dopochwowe,
• inne preparaty zewnętrzne. 

Plastry antykoncepcyjne

Systemy transdermalne uwalniają hormony w sposób ciągły – po przejściu przez skórę, bezpośrednio dostają się do krążenia ogólnego. Metoda ta ogranicza negatywny wpływ preparatów antykoncepcyjnych na narządy takie jak wątroba.

W Polsce największą popularnością cieszą się plastry Evra zawierające etynyloestradiol i norelgestromin. Plastry te zmienia się co tydzień, a po 21 dniach następuje przerwa, podobnie jak ma to miejsce w przypadku preparatów doustnych.

Wadą tego typu antykoncepcji jest fakt, że u niektórych kobiet (5-15%) mogą wystąpić podrażnienia skóry.

Krążki dopochwowe

Dostępne są pod nazwą handlową NuvaRing. Zakłada się je przed piątym dniem cyklu i pozostawia w pochwie przez kolejne 21 dni. Uwalniane miejscowo hormony zwiększają lepkość śluzu szyjkowego i zmieniają strukturę endometrium, skutecznie zapobiegając ciąży. Oprócz wyżej wymienionych form antykoncepcji hormonalnej, dostępne są jeszcze:

• spirale wewnątrzmaciczne (zakładane raz na kilka lat),
• implanty podskórne,
• zastrzyki trzymiesięczne.

Skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych

Hormony obecne w antykoncepcji wywierają duży wypływ na cały organizm, nie tylko na układ rozrodczy. Stąd, w szczególności w pierwszych tygodniach ich stosowania, mogą wystąpić następujące działania niepożądane:

• powiększenie gruczołów piersiowych, któremu często towarzyszy tkliwość i bolesność piersi,
• nudności i wymioty oraz inne zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Te skutki uboczne zależą od dawki hormonów (estrogenu) i najczęściej ustępują po paru tygodniach użytkowania,
• krwawienia z pochwy – nie są one obfite, ale niestety mogą występować nieregularnie,
• zmiany w zachowaniu i nastroju. Receptory dla estrogenu i progesteronu występują w ośrodkowym układzie nerwowym. Wykazano, że estrogeny pobudzają aktywność mózgu, a progesterony zaś ją tłumią. U niektórych kobiet przyjmujących antykoncepcję hormonalną obserwuje się nerwowość, huśtawki nastrojów, epizody depresyjne i rozkojarzenie. Rzadziej efekty są całkiem odwrotne i pacjentki opisują euforię czy pobudzenie zarówno fizyczne, jak i umysłowe.
• przyrost masy ciała – występuje rzadko, ale w niektórych przypadkach może być znaczący, 
• trądzik, łojotok i wysypki skórne – mogą wystąpić, gdy stosuje się starsze preparaty o działaniu androgennym. W przypadku nowszych progesteronów występuje efekt ochronny  i często te preparaty stosuje się w leczeniu dolegliwości skórnych,
• migreny – u użytkowniczek antykoncepcji hormonalnej mogą pojawić się migrenowe bóle głowy. Efekt ten występuje częściej przy stosowaniu minipigułek z progesteronem.

Mimo, że efekty uboczne tabletek antykoncepcyjnych są dość liczne, to występują tylko u niewielkiej liczby kobiet. Dolegliwości są zazwyczaj łagodne i przemijające, choć u niektórych pacjentek mogą doprowadzić do całkowitej rezygnacji z tej formy antykoncepcji.

W przypadku wystąpienia skutków ubocznych, warto zastanowić się nad zmianą preparatu. Różne typy hormonów mogą mieć bowiem całkowicie odmienne działanie.

Przykładowo, zmiana preparatu androgennego (lewonorgestrelu) na preparat o działaniu antyandrogennym (drospirenon) może zlikwidować problemy z trądzikiem czy przyrostem masy ciała.

W celu ochrony organizmu przed negatywnym wpływem antykoncepcji hormonalnej można zastosować specjalne suplementy diety zawierające witaminy z grupy B, kwas foliowy, cynk (hormony obniżają ich wchłanianie) i zioła wspomagające usuwanie nadmiaru płynów.

Od dawna wiadomo, że antykoncepcja hormonalna około trzykrotnie zwiększa ryzyko chorób zakrzepowych. Najbardziej zagrożone są kobiety palące, powyżej 35. roku życia obciążone dodatkowymi czynnikami ryzyka m.in.

otyłością, nadciśnieniem czy hipercholesterolemią. Ryzyko wzrasta wraz ze zwiększeniem dawki estrogenu. Dostępne obecnie preparaty są jednak całkiem bezpieczne dla zdrowych kobiet w wieku poniżej 35 lat.

Mniej niż 1 na 1000 użytkowniczek doświadczy tego działania niepożądanego w przeciągu roku stosowania.

Wiele uwagi poświęcono zwiększonej zapadalności na raka piersi i szyjki macicy wśród kobiet długotrwale przyjmujących preparaty hormonalne.

Ryzyko to faktycznie jest delikatnie zwiększone w trakcie stosowania antykoncepcji, ale na szczęście kompletnie znika po jej odstawieniu. Nie można też zapominać o korzystnym działaniu hormonów na niektóre nowotwory (m.in. endometrium, jajnika i jelita grubego).

Liczne badania epidemiologiczne potwierdziły, że stosowanie antykoncepcji nie zwiększa ogólnego ryzyka choroby nowotworowej, ani śmiertelności.

Pigułki antykoncepcyjne – kiedy zaczynają działać?

Dla prawidłowego użytkowania antykoncepcji hormonalnej ważne jest zrozumienie jakie efekty wywołuje ona w organizmie. Stosowanie niskich dawek estrogenu i progesteronu powoduje „uśpienie” jajników.

Normalny cykl miesiączkowy zostaje całkowicie zniesiony, pęcherzyki jajnikowe nie rozwijają się i nie dochodzi do owulacji. Wprowadzenie układu rozrodczego w ten stan wymaga co najmniej 7 dni codziennego przyjmowania hormonów.

Pominięcie więcej niż jednej z początkowych siedmiu dawek niesie ze sobą zagrożenie wystąpienia owulacji i utraty skuteczności antykoncepcji. Dlatego, gdy coś takiego się zdarzy, należy bezwzględnie przez następny tydzień stosować dodatkowe zabezpieczenie.

Często kobiety błędnie postrzegają sposób działania tabletek hormonalnych i uważają, że odpowiednie dawkowanie jest najważniejsze w momencie spodziewanego jajeczkowania. W rzeczywistości pominięcie środkowej dawki nie ma większego znaczenia, ponieważ jajniki zostały już „uśpione” poprzednimi tabletkami. 

Zwiększenie przerwy między kolejnymi cyklami jest drugą ważną przyczyną niepowodzenia metody. W przypadku pominięcia 2-4 ostatnich aktywnych tabletek (15.-21. dzień) zaleca się nie zażywać już tabletek placebo i od razu rozpocząć następny cykl bez robienia jakiejkolwiek przerwy. W ten sposób eliminujemy ryzyko reaktywacji jajników.

Pominięcie tabletki antykoncepcyjnej

Generalnie, zasada przy pominięciu którejkolwiek z dawek jest następująca: należy jak najszybciej przyjąć zaległą dawkę, a później następną o zwykłej porze. 

Niekiedy hormony mogą wywoływać nudności i wymioty, przez które ich wchłanianie ulega zaburzeniu. Gdy wymioty wystąpią w przeciągu dwóch godzin od połknięcia tabletki, trzeba spróbować przyjąć następną. W przypadku długotrwale utrzymujących się wymiotów ryzyko niepowodzenia metody jest zbyt duże i trzeba pomyśleć o dodatkowym zabezpieczeniu.

Hormonalne metody antykoncepcji a inne leki

Niektóre leki mogą w znaczący sposób wpływać na skuteczność antykoncepcji hormonalnej. Należą do nich:

• antybiotyki (szczególnie tetracykliny) –  ponieważ hamują ponowne wchłanianie hormonów z przewodu pokarmowego,
• leki przeciwpadaczkowe (fenytoina, karbamazepina) – ponieważ zwiększają metabolizm hormonów.

Wynikiem tych interakcji jest zmniejszenie stężenia hormonów, co może skutkować niepowodzeniem metody i niepożądaną ciąża. 

Przestrzeganie reguł stosowania antykoncepcji gwarantuje niemal stuprocentową skuteczność metody. Aby jeszcze lepiej uchronić się przed „wpadką” warto bliżej zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania, gdzie można otrzymać szczegółowe informacje odnośnie specyfiki danego preparatu.

Zalety antykoncepcji

Póki co skupiliśmy się na skutkach ubocznych antykoncepcji. Jednak regularne stosowanie hormonów ma również wiele zalet. Należą do nich:

• uregulowanie cyklu menstruacyjnego,
• zmniejszenie bólu miesiączkowego,
• redukcja napięcia przedmiesiączkowego,
• obniżenie ryzyka licznych chorób ginekologicznych (cyst jajnika, łagodnych chorób piersi),
• zmniejszenie nadmiernego krwawienia między cyklami i związana z tym redukcja ryzyka anemii,
• zwiększenie gęstości mineralnej kości,
• zmniejszenie ryzyka ciąży ektopowej.

Ponadto hormonalne metody antykoncepcji zmniejszą występowanie nowotworów jajnika, endometrium i jelita grubego.

To ochronne działanie powoduje, że przy krótkotrwałym stosowaniu hormonów (poniżej 10 lat) ogólna częstość zapadania na nowotwory prawdopodobnie nie jest zwiększona.

Dodatkowo udowodniono, że preparaty zawierające progesterony o działaniu antyandrogennym (drospirenon, octan cyproteronu i inne) przynoszą korzyści w leczeniu trądziku, łojotokowego zapalenia skóry i innych schorzeń dermatologicznych.

Przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji

Antykoncepcja hormonalna nie jest dla wszystkich. Nie powinny jej stosować kobiety, które:

• mają powyżej 35. lat i czynniki ryzyka zachorowania na choroby układu krążenia (szczególnie palenie, otyłość i nadciśnienie),
• cierpią na źle kontrolowane nadciśnienie,
• chorowały bądź ktoś w rodzinie chorował na nowotwory piersi lub macicy,
• mają chorobę zakrzepową lub są genetycznie predysponowane do jej wystąpienia,
• mają niewyjaśnione krwawienia z macicy,
• chorują na niewydolność wątroby bądź cierpią na schorzenia dróg żółciowych.

Przy stosowaniu antykoncepcji, ważna jest regularna kontrola stanu zdrowia, aby w jak największym stopniu maksymalizować jej korzyści, a redukować do minimum działania uboczne.

Zobacz także: