Marskość wątroby to przewlekły stan, w którym dochodzi do zwłóknienia wątroby i zmiany jej budowy – zamiast prawidłowych zrazików wątrobowych pojawiają się guzki regeneracyjne, czyli różnej wielkości skupiska komórek wątrobowych otoczonych gęstymi pasmami tkanki łącznej.
Prowadzi to do martwicy hepatocytów, czyli komórek wątroby i w efekcie do zaburzeń czynności wątroby. Wątroba – w części zdrowa, w części marska
Marskość wątroby jest chorobą częstą i dotyczy nawet 10% populacji, ale nie u każdego chorego udaje się ją rozpoznać za życia. Jest to 9. co do częstości przyczyna zgonów ogólnie i 5. przyczyna zgonów u osób w wieku 45-65 lat. Mężczyźni chorują dwa razy częściej niż kobiety.
Marskość można podzielić na trzy rodzaje, w zależności od wielkości guzków:
- postać drobnoguzkowa – z guzkami podobnej wielkości, do 3 mm
- postać wielkoguzkowa – z guzkami o zróżnicowanej wielkości, od 3 mm do kilku cm
- postać mieszana
Przyczyny marskości wątroby
Najczęstszą przyczyną marskości jest nadużywanie alkoholu oraz przewlekłe infekcje wirusami zapalenia wątroby typu B lub C.
Inne przyczyny marskości to m.in.:
- autoimmunologiczne zapalenie wątroby
- przewlekłe choroby dróg żółciowych powodujące cholestazę (pierwotne stwardniejące zapalenie dróg żółciowych, pierwotne zapalenie dróg żółciowych, trwałe uszkodzenia dróg żółciowych)
- toksyny, niektóre leki i środki chemiczne
- niektóre wrodzone i nabyte choroby metaboliczne (np. cukrzyca, otyłość, stłuszczeniowe zapalenie wątroby, choroba Wilsona)
Objawy marskości wątroby
U 30-40% chorych marskość początkowo przebiega bezobjawowo i wykrywana jest przypadkowo podczas badań czy operacji wykonywanych z innego powodu.
Objawy marskości nasilają się wraz z postępem marskości i dotyczą różnych części organizmu:
- Objawy ogólne:
- osłabienie i łatwe męczenie się
- utrata apetytu i niezamierzony spadek masy ciała
- zaburzenia koncentracji
- stany podgorączkowe
- przybranie charakterystycznej postawy, tzw. wygląd „kasztanowego ludzika” – szczupłe kończyny górne i dolne z powodu zaniku mięśni i powiększony obwód brzucha
- Zmiany skórne:
- żółtaczka (jej pojawienie się znacznie pogarsza rokowanie)
- świąd skóry w marskości typu żółciowego
- zmiany naczyniowe o charakterystycznym, gwiaździstym kształcie, nazywane pajączkami wątrobowymi
- rumień dłoniowy i podeszwowy
- wzmożona pigmentacja skóry
- białe przebarwienia na paznokciach
- „głowa meduzy”, czyli poszerzone naczynia żylne na skórze brzucha wokół pępka
- łatwe powstawanie siniaków
- Objawy ze strony układu pokarmowego:
- powiększenie wątroby i śledziony
- biegunki
- wzdęcia, nudności i wymioty
- wygładzenie języka
- pobolewanie w prawej okolicy podżebrowej
- wodobrzusze
- krwawienia z nosa i dziąseł
- Zaburzenia endokrynologiczne:
- hipogonadyzm – u mężczyzn objawia się zanikiem jąder, utratą libido i impotencją, a u kobiet zaburzeniami miesiączkowania lub brakiem miesiączki i bezpłodnością
- feminizacja u mężczyzn, czyli utrata owłosienia na klatce piersiowej i pod pachami oraz mierne powiększenie gruczołów piersiowych, a u kobiet hirsutyzm – pojawienie się owłosienia na twarzy, klatce piersiowej i brzuchu
- cukrzyca
Czasami zaburzenia czynności wątroby stanowią bezpośrednie zagrożenie życia i wymagają natychmiastowej pomocy lekarskiej. Stany te objawiają się m.in.:
- krwawieniem z przewodu pokarmowego (szczególnie wymioty świeżą krwią)
- nagłym pogorszeniem stanu psychicznego – nienaturalną sennością czy nadmierną i niepasującą do okoliczności wesołością
- przykrym zapachem oddechu chorego, podobnym do słodkawego zapachu gnijącego mięsa
- nasiloną żółtaczką
- pojawieniem się gorączki i bólu brzucha u chorych z wodobrzuszem
- skąpomoczem lub bezmoczem
Badania pomocne w rozpoznaniu marskości wątroby to:
- Badania laboratoryjne
- Badania obrazowe
- USG jamy brzusznej – na marskość wątroby mogą wskazywać zmiany w wielkości płatów wątroby (często wątroba marska jest mała), falisty zarys brzegów wątroby lub powiększenie śledziony.
- Badania endoskopowe – u chorych z podejrzeniem lub z potwierdzoną marskością wątroby wykonywana jest gastroskopia w celu poszukiwania patologii typowych dla marskości wątroby, czyli żylaków przełyku lub dna żołądka
- Badanie histopatologiczne wycinka wątroby – wykonuje się je tylko przy wątpliwościach co do rozpoznania i jedynie gdy jest możliwość bezpiecznego wykonania biopsji
- Nieinwazyjne metody oceny włóknienia wątroby, czyli badania z wykorzystaniem elastografii – elastografia to metoda podobna do badania USG, która w nieinwazyjny sposób obrazuje poziom zaawansowania włóknienia wątroby. Polega na wykonaniu 10 pomiarów z oceną tzw. sztywności narządu.
Leczenie marskości wątroby
Celem leczenia marskości wątroby jest zahamowanie włóknienia wątroby oraz zapobieganie wystąpieniu lub leczenie powikłań. Żeby to osiągnąć, wdrażane jest zarówno leczenie objawowe jak i przyczynowe.
Metody używane w leczeniu przyczynowym zależą od etiologii marskości. W marskości spowodowanej przewlekłym zakażeniem wirusami zapalenia wątroby typu B lub typu C stosowane są leki mające pomóc wyeliminować wirusa z organizmu chorego. Przy marskości alkoholowej chory powinien zostać objęty programem terapii uzależnienia.
Leczenie objawowe opiera się z kolei na poprawie samopoczucia i komfortu życia chorego. Jednym z działań jest całkowite zaprzestanie picia alkoholu. Bez względu na przyczynę marskości rezygnacja z alkoholu zmniejsza tempo rozwoju choroby.
Ważnym aspektem jest również zachowanie odpowiedniej masy ciała oraz regularna aktywność fizyczna. Podstawą właściwego odżywienia jest zapewnienie odpowiedniej ilości (od 1 do 1,8 g/kg masy ciała) pełnowartościowego białka w diecie, ponieważ marskość wątroby powoduje nadmierny rozpad białek budulcowych i ich niedobór w organizmie (tzw. stan hipermetaboliczny).
Zapotrzebowanie energetyczne osób z marskością wątroby to minimum 2000 kcal na dobę. Chorzy powinni ograniczać ilość spożywanej soli, ponieważ jej nadmiar zwiększa ryzyko obrzęków nóg, stóp i jamy brzusznej.
Gdy marskość wątroby doprowadzi do zmian struktury tego narządu, są one nieodwracalne i mogą postępować. Tempo rozwoju choroby jest indywidualne i zależy m.in. od tego czy chory spożywa alkohol lub czy istnieją inne czynniki ryzyka rozwoju choroby.Rokowanie i powikłania marskości wątroby. W zaawansowanej marskości wątroby mogą występować powikłania, które wymagają leczenia. Są to m. in.:
- wodobrzusze – jest to najczęstsze i najwcześniejsze z powikłań. Jego przyczyną jest zatrzymywanie sodu i wody przez nerki, nadciśnienie wrotne oraz wysoki poziom albuminy we krwi.
- krwawienie z przewodu pokarmowego – najbardziej prawdopodobnym powikłaniem u chorych z marskością wątroby jest krwotok z żylaków przełyku i żył żołądkowych.
- samoistne bakteryjne zapalenie otrzewnej – występujące u ok. 10–30% chorych z wodobrzuszem.
- encefalopatia wątrobowa – zespół zaburzeń czynności ośrodkowego układu nerwowego. Jego objawy to zaburzenia nastroju, zachowania, osobowości, czynności intelektualnych, świadomości i aktywności nerwowo-mięśniowej.
Zapobieganie marskości wątroby
Można zmniejszyć ryzyko zachorowania na marskość wątroby, ograniczając spożycie alkoholu oraz chroniąc się przed wirusowym zapaleniem wątroby.
Picie alkoholu
Nadużywanie alkoholu jest jedną z najczęstszych przyczyn marskości wątroby. Najlepszym sposobem zapobiegania zachorowaniu jest ograniczenie i kontrola ilości spożywanego alkoholu. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ustaliła jaki poziom spożycia alkoholu jest związany z przeciętnie najmniejszym ryzykiem szkód zdrowotnych.
Jedna standardowa porcja alkoholu to 10 g 100% alkoholu i zawiera się ona w około: 250 ml piwa (5%) = 100 ml wina (12%) = 30 ml wódki (40%).
Normy spożywanego alkoholu:
- Dla mężczyzn:
- W przypadku picia okazjonalnego zaleca się spożywanie jednorazowo nie więcej niż 6 porcji alkoholu, czyli nie więcej niż 3 półlitrowe butelki piwa, 3 kieliszki wina o pojemności 200 ml lub 180 ml wódki (7 kieliszków o pojemności 25 ml).
- Przy piciu codziennym zaleca się:
- zachowanie co najmniej 2 dni abstynencji (najlepiej dzień po dniu) w tygodniu
- nieprzekraczanie 4 porcji standardowych dziennie – 4 porcje alkoholu to 2 półlitrowe piwa, 2 kieliszki wina o pojemności 200 ml lub 120 ml wódki (5 kieliszków o pojemności 25 ml).
- W ciągu tygodnia wypijanie nie więcej niż 280 g 100% alkoholu, co jest równoważne z około 13 półlitrowymi butelkami piwa, nieco ponad 3 butelkami wina (o pojemności 0,75 l) lub 0,8 l wódki.
- Dla kobiet:
- W przypadku picia okazjonalnego zaleca się spożywanie jednorazowo nie więcej niż 4 porcji standardowych (40 g 100% alkoholu), czyli nie więcej niż 2 półlitrowe butelki piwa, 2 kieliszki wina o pojemności 200 ml każdy lub 120 ml wódki (5 kieliszków o pojemności 25 ml).
- Przy piciu codziennym zaleca się:
- zachowanie co najmniej 2 dni abstynencji (najlepiej dzień po dniu) w tygodniu
- nieprzekraczanie granicy 2 porcji standardowych (tzn. 20 g 100% alkoholu) dziennie – 2 porcje alkoholu to 1 półlitrowe piwo, 1 kieliszek wina o pojemności 200 ml lub 60 ml wódki (2 kieliszki o pojemności 25 ml).
- W ciągu tygodnia wypijanie nie więcej niż 140 g 100% alkoholu, co jest równoważne z 7 półlitrowymi butelkami piwa, niecałymi 2 butelkami wina (o pojemności 0,75 l) lub 420 ml wódki (ok. 0,8 półlitrowej butelki).
Osoby ze zdiagnozowaną marskością wątroby powinny całkowicie zaprzestać picia alkoholu, ponieważ niezależnie od przyczyny marskości alkohol przyspiesza tempo, w jakim choroba postępuje.
Wirusowe zapalenie wątroby
Drugą częstą przyczyną marskości wątroby jest wirusowe zapalenie wątroby typu B i C.
Wirus zapalenia wątroby typu B przenoszony jest przez kontakt z zakażoną krwią, np. przez uszkodzoną skórę, oraz kontakty seksualne i z matki na dziecko. Przyczyną zakażenia mogą być m.in. zabiegi w zakładach fryzjerskich, kosmetycznych, stomatologicznych czy salonach tatuażu poprzez niewysterylizowane lub nieprawidłowo wysterylizowane narzędzia.
Na zakażenie tym wirusem narażone są wszystkie osoby nieuodpornione. Najskuteczniejszą formą profilaktyki jest szczepienie.
Wirus zapalenia wątroby typu C, podobnie jak WZW typu B, przenoszony jest głównie przez kontakt z zakażoną krwią. Do zakażenia może dojść w czasie zabiegu chirurgicznego lub innych czynności powodujących uszkodzenie skóry wykonanych przy użyciu źle wysterylizowanego sprzętu medycznego czy przyborów kosmetycznych.
Do sytuacji potencjalnie groźnych należą:
- wszelkie zabiegi medyczne
- zabiegi stomatologiczne
- zabiegi kosmetyczne oraz wykonywanie tatuaży
- korzystanie ze wspólnych przyborów higienicznych np. maszynki do golenia, szczoteczki do zębów
- przyjmowanie narkotyków dożylnie lub donosowo
- utrzymywanie przygodnych kontaktów seksualnych
Należy pamiętać, że nie ma szczepień uodporniających na zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C.
W celu zmniejszenia ryzyka zakażenia WZW typu B i C (oraz innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową, np. wirusem HIV czy kiłą) zalecane jest stosowanie prezerwatyw podczas kontaktów seksualnych.
Marskość wątroby jest uważana za proces nieodwracalny, więc leczenie polega na spowolnieniu lub zatrzymaniu rozwoju choroby.Marskość wątroby zalecane postępowanie
Istnieje wiele zaleceń, do których można się zastosować, aby pomóc sobie pozostać w dobrym stanie zdrowia i zmniejszyć ryzyko wystąpienia dalszych powikłań, są to m.in.:
- całkowite unikanie alkoholu, niezależnie od przyczyny marskości. Spożycie alkoholu zwiększa tempo, w jakim choroba postępuje
- utrzymanie odpowiedniej masy ciała
- regularne ćwiczenia w celu zmniejszenia zaniku mięśni
- stosowanie zasad higieny, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na infekcje
- szczepienia, m.in. przeciwko grypie i przed podróżą
Niedożywienie jest powszechne u osób z marskością wątroby, dlatego tak ważne jest zachowanie zbilansowanej diety.
Źródła:
Marskość wątroby http://gastrologia.mp.pl/choroby/watroba/50969,marskosc-watroby
Cirrhosis https://www.nhs.uk/conditions/cirrhosis/treatment/
Interna Szczeklika 2016 Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski; MP, Kraków 2016, wyd.7
Dowiedz się więcej:
Nadużywanie alkoholu a alkoholowa choroba wątroby
http://ain.ipin.edu.pl/archiwum/2008/1/t21n1_5.pdf
Wpływ alkoholu na wybrane schorzenia przewodu pokarmowego
http://www.jms.ump.edu.pl/uploads/2009/3-4/222_3-4_78_2009.pdf
Zaawansowana marskość wątroby – prowadzenie pacjentów oczekujących na przeszczepienie wątroby
https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/29293/24045 Załóż konto aby odkryć pełnię możliwości portalu!
Głowa meduzy – jak się objawia? Jaką oznacza chorobę?
Głowa meduzy jest jednym z objawów marskości wątroby. Choroba rozwija się na skutek uszkodzeniu miąższu wątroby. Polega na tworzeniu się nieprawidłowych guzów w wątrobie, włóknieniu tego narządu oraz prowadzi do nadciśnienia wrotnego. Sprawdź, jak wygląda tzw. głowa meduzy oraz jak jeszcze objawia się marskość wątroby.
Głowa meduzy – co to jest?
Głowa meduzy (caput medusae) jest rzadkim objawem marskości wątroby. Pod tym określeniem kryją się poszerzone żyły krążenia obocznego na skórze brzucha, charakterystyczne dla nadciśnienia wrotnego.
Nadciśnienie wrotne, czyli wzrost ciśnienia w żyle doprowadzającej krew do wątroby, nazywanej wrotną, powstaje najczęściej na skutek przeszkody mechanicznej lub zakrzepicy żył wątrobowych, która towarzyszy marskości wątroby.
Przy nadciśnieniu wrotnym tworzy się krążenie oboczne, czyli omijające żyłę wrotną. Tworzą się tzw. zespolenie pępkowe lub przełykowe.
Jeśli żyły okołopępkowe ulegną poszerzeniu, na skórze brzucha chorego uwidaczniają się naczynia żylne, które wyglądem przypominają włosy mitologicznej Meduzy – najmłodszej z sióstr Gorgon, córki Forkosa i Keto.
Meduza uchodzi za jednego z najstraszniejszych potworów w mitologii greckiej. Z jej głowy zamiast włosów wyrastały węże, a jej spojrzenie zamieniało istoty żyjące w kamień. Postać Meduzy uwiecznili m.in. grecki rzeźbiarz Fidiasz, flamandzki malarz Peter Paul Rubens oraz pochodzący z Włoch Caravaggio.
Głowa meduzy – objawy i rodzaje
Medycy wyróżniają dwa rodzaje głowy meduzy: wewnętrzną i zewnętrzną. Zewnętrzna dotyczy poszerzenia żył okołopępkowych, natomiast wewnętrzna – żył wewnętrznej ściany jamy brzucha. Głowa meduzy pojawia się w zaawansowanych stadium marskości wątroby.
Częściej u pacjentów występuje głowa meduzy wewnętrzna. Objaw ten jest wykrywany w czasie badania USG metodą Dopplera. Zewnętrzną głowę meduzy można natomiast zobaczyć gołym okiem. Początkowo pod skórą brzucha, wokół pępka, pojawiają się niebieskie sploty żylne. Z czasem stają wyczuwalne dotykiem i zaczynają wystawać ponad powierzchnię skóry brzucha.
Głowa meduzy przy marskości wątroby
Nadciśnienie wrotne, które jest bezpośrednią przyczyną głowy meduzy należy do głównych powikłań marskości wątroby.
Marskość wątroby jest stanem chorobowym rozwijającym się na skutek uszkodzenia miąższu, który prowadzi do zwłóknienia narządu oraz tworzenia się nieprawidłowych guzków regeneracyjnych.
W przebiegu choroby miąższ wątroby zmniejsza się, a w miejscach jego ubytku powstają guzki. Proces ten zaburza czynność wątroby oraz prowadzi do rozwoju nadciśnienia wrotnego.
Ze względu na wielkość guzów, wyróżnia się trzy typy marskości wątroby:
- drobnoguzkową (kiedy guzki są mniejsze niż 3 mm),
- wielkoguzkową (guzki powyżej 3 mm),
- mieszaną.
Wśród przyczyn marskości wątroby wymienia się nadmierne spożycie alkoholu, wirusowe zapalenie wątroby (typu B,D lub C), autoimmunologiczne zapalenie wątroby, choroby metaboliczne oraz choroby dróg żółciowych.
Nie tylko głowa meduzy – inne objawy choroby
Do pierwszych objawów marskości wątroby należą:
- osłabienie,
- stany podgorączkowe,
- brak apetytu,
- zmniejszenie masy ciała,
- wzdęcia,
- nudności,
- świąd skóry,
- zmniejszenie libido,
- krwawienie z dziąseł.
W miarę postępu choroby pojawiają się bardziej charakterystyczne objawy, takie jak:
- charakterystyczna budowa ciała – powiększony obwód brzucha i szczupłe kończyny,
- ginekomastia i zanik jąder u mężczyzn i hirsutyzm u kobiet,
- wodobrzusze,
- powiększenie śledziony,
- powiększenie wątroby,
- żółtaczka,
- pajączki wątrobowe,
- rumień dłoniowy,
- głowa meduzy,
- gładki język.
Głowa meduzy – jak leczyć wątrobę?
Marskość wątroby jest poważną chorobą, która może prowadzić do rozwoju raka wątrobowokomórkowego. Leczenie niepowikłanej choroby opiera się na abstynencji alkoholowej oraz odpowiedniej diecie. W ciężkich przypadkach natomiast konieczny jest przeszczep. Dieta w marskości wątroby powinna być lekkostrawna i niskotłuszczowa.
Pacjenci powinni także dbać o pokrycie dziennego zapotrzebowania na białko. Wśród produktów niezalecanych znajdują się jajka, masło, czekolada oraz kawa.
Osoby cierpiące na choroby wątroby powinny też uważać na czosnek, gdyż zawiera on siarkę, które można podrażnić wątrobę.
Ponadto surowy czosnek może nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych, dlatego nie jest wskazany dla pacjentów z zakrzepicą żył wątrobowych i nadciśnieniem wrotnym.
- Autor: Joanna Woźniak
- Czytaj też:
- Bibliografia:
- Mach J., Marskość wątroby [w:] Choroby wewnętrzne pod red. A. Szczeklika, tom 1, Kraków 2005.
- Hartleb M., Simon K., Lipiński M., Drobnik J., Woroń J., Rydzewska G., Mastalerz-Migas A., Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ, Lekarz POZ 4/2017.
Treści z serwisu recepta.pl mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie mogą zastąpić kontaktu z lekarzem lub innym specjalistą. Administrator nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie porad i informacji zawartych w serwisie bez konsultacji ze specjalistą.
Przyczyny i objawy nadciśnienia wrotnego. Czym jest nadciśnienie wrotne?
Nadciśnienie wrotne to zbyt wysokie ciśnienie krwi w układzie żył niosących krew z układu pokarmowego, w tym jelit do wątroby. Główną przyczyną nadciśnienia wrotnego jest marskość wątroby, która powstaje w wyniku nadużywania alkoholu, wirusowego zapalania wątroby lub choroby dróg żółciowych.
Nadciśnienie wrotne to podwyższone ciśnienie w żyle wrotnej (powyżej 13 mmHg) – żyle, w której płynie krew bogata w składniki odżywcze z układu pokarmowego.
Rozpoznanie rzadko stawiane jest na podstawie pomiaru ciśnienia w żyle wrotnej. Częściej wykorzystuje się pośrednie metody, sugerujące podwyższone ciśnienie w układzie wrotnym, np.
: USG jamy brzusznej, USG dopplerowskie, endoskopia przełyku.
>> Przyczyny nadciśnienia tętniczego – nadciśnienie pierwotne czy wtórne?
Przyczyny nadciśnienia wrotnego
Bezpośrednią przyczyną nadciśnienia wrotnego jest utrudniony przepływ krwi z układu pokarmowego przez wątrobę do serca. Utrudnienie może występować na trzech różnych poziomach: przed wątrobą, w wątrobie lub za wątrobą.
Główną przyczyną utrudnienia przepływu przed wątrobą jest zakrzepica (zamknięcie światła naczynia) żyły wrotnej lub rzadziej żyły śledzionowej. Utrudnienie przepływu w wątrobie może wynikać z marskości wątroby (poalkoholowej, pozapalnej, żółciowej), toksycznego uszkodzenia miąższu wątroby lub nowotworu wątroby.
Utrudnieniem w przepływie krwi za wątrobą najczęściej jest prawokomorowa niewydolność serca.
Wśród objawów nadciśnienia wrotnego znajdują się takie sytuacje kliniczne jak:
- wodobrzusze – płyn w jamie otrzewnej (jamie, w której zawarta jest część narządów układu pokarmowego);
- powiększona śledziona, czyli organ znajdujący się pod lewym łukiem żebrowym, jeśli jest powiększony, powinno zostać to wykryte w trakcie rutynowego badania lekarskiego;
- żylaki przełyku – ich pęknięcie może spowodować krwotok zagrażający życiu;
- poszerzenie układu żył powierzchownych brzucha – żyły stają się grubsze i bardziej widoczne, tworząc sieć zwyczajowo nazywaną „głową meduzy”;
Leczenie nadciśnienia wrotnego
Jako że nadciśnienie wrotne jest raczej skutkiem niż samodzielną chorobą, leczenie opiera się na próbie usunięcia przyczyny, która doprowadziła do wzrostu ciśnienia w układzie wrotnym. Część z przyczyn jest nieodwracalna (np. poalkoholowa marskość wątroby). Dla takich pacjentów jedyną szansą jest przeszczep wątroby.
Dowiedz się więcej o nadciśnieniu
Wodobrzusze – objawy, przyczyny, leczenie
Wodobrzusze, czyli powiększenia obwodu brzucha w wyniku nagromadzenia się płynu w jamie otrzewnej jest również nazywane puchliną brzuszną.
Płyn, nazywany puchlinowym, to płyn surowiczy zawierający między innymi sód, potas i glukozę – jest stale obecny w jamie otrzewnej, w ilości nieprzekraczającej 150 mililitrów.
Jego nadmierne gromadzenie się jest wynikiem poważnych chorób w zaawansowanym stadium.
Lista schorzeń, które może spowodować wodobrzusze, jest długa. Najczęstszą przyczyną puchlizny brzusznej jest marskość wątroby i rozsiany proces nowotworowy toczący się w obrębie jamy brzusznej.
Zwykle do pojawienia się wody w brzuchu dochodzi przy raku jajnika, raku piersi, jelita grubego, raka żołądka oraz trzustki.
Rozrastający się guz może produkować płyn lub uciskać naczynia żylne bądź chłonne, zwiększając w nich ciśnienie, co powoduje przesięki.
Rzadziej wodobrzusze wywołuje gruźlica, niewydolność serca, niedoczynność tarczycy lub zespół nerczycowy. Wodobrzusze może oznaczać rozwój choroby albo sygnalizować jej bardzo zaawansowane stadium.
Wodobrzusze może pojawić się również u dziecka, także nienarodzonego. Obrzęk płodu można rozpoznać za pomocą badania ultrasonograficznego.
Jego przyczyny są bardzo różne, najczęściej mają związek z nieprawidłowościami rozwojowymi w obrębie układu pokarmowego.
Rokowanie jest korzystniejsze niż przy obecności uogólnionego obrzęku tkanki podskórnej, postępowanie zaś zależy od rozpoznania jego pierwotnej przyczyny.
Objawy wodobrzusza nie manifestują się od razu, ponieważ płyn surowiczy gromadzi się sukcesywnie. Znaczne powiększenie obwodu brzucha pojawia się dopiero wtedy, gdy ilość płynu puchlinowego przekracza 500 mililitrów.
Charakterystyczne jest, że pomimo tego, że kończyny są szczupłe, brzuch zaczyna przypominać piłkę. Skóra na nim staje się napięta, pokryta żyłami – swędzi. Naczynia żylne często układają się w kształt tzw. głowy meduzy.
Powiększonemu obwodowi brzucha towarzyszą takie objawy jak:
- uczucie dyskomfortu,
- boleści,
- wrażenie pełności,
- mdłości,
- brak łaknienia,
- przy badaniu palpacyjnym pojawia się charakterystyczne przelewanie,
- żółtaczka, świąd oraz ginekomastia (przy marskości wątroby),
- duszności, obrzęki nóg oraz konieczność oddawania moczu w nocy (przy niewydolności krążenia).
Stadium zaawansowania wodobrzusza, w zależności od ilości nagromadzonego płynu, dzieli się na:
- łagodne (I stopień),
- umiarkowane (II stopień),
- zaawansowane (III stopień).
Wodobrzusze łagodne nie daje żadnych objawów. Można je wykryć jedynie za pomocą badania USG. Wodobrzusze umiarkowane objawia się większym obwodem brzucha, który staje się rozlany. Zwiększa się masa ciała. Podczas dotykania brzucha wyczuwa się przelewający płyn.
Pojawia się uczucie rozpierania w jamie brzusznej. Wodobrzusze zaawansowane manifestuje się bardzo dużym brzuchem. Pojawiają się trudności z codziennych funkcjonowaniem, także chodzeniem czy siadaniem. Brzuch staje się bardzo napięty.
Pozostałe objawy zależą od przyczyny, która wywołała puchliznę.
Jeśli osoba chora ma łagodną postać wodobrzusza, jego objawów nie można dostrzec. Lekarz przy podejrzeniu przeprowadza badanie.
Przy wodobrzuszu pojawia się fala płynu, który przelewa się w jamie brzusznej pod wpływem ucisku oraz obszar o nieprawidłowym odgłosie w trakcie opukiwania (zmienia się ze zmianą pozycji ciała).
Lekarz może również zlecić wykonanie USG, tomografii komputerowej lub innych badań obrazowych. Pomocne są również badania krwi oraz paracenteza – nakłucie jamy brzusznej celem pobrania płynu do badania.
Wodobrzusze jest objawem pojawiającym się jako powikłanie różnych chorób. To dlatego jego leczenie zależy od choroby, która jest jego przyczyną – polega na jej terapii. Poza tym leczenie ma charakter objawowy. Opiera się ono na farmakoterapii, która nie zawsze jest skuteczna. Puchlina brzuszna ma bowiem tendencję do nawrotów.
Leczenie chorych z łagodną i umiarkowaną postacią wodobrzusza opiera się na ograniczeniu podaży sodu, włączeniu środków moczopędnych i łagodzących obrzęki. Gdy terapia farmakologiczna nie przynosi efektów, chory musi być hospitalizowany. Wówczas w szpitalu podawane są mu środki dożylne. Celem leczenia jest zmniejszenie masy ciała.
Istnieje jeszcze inna metoda leczenia wodobrzusza – to drenaż otrzewnowy.
Rokowania u chorych z wodobrzuszem, które jest spowodowane przez marskość wątroby bądź jej nowotwór jest na ogół złe, ponieważ puchlina wskazuje na jej niewydolność. Oznacza zaawansowany poziom choroby, która jest jego przyczyną.