Guz trzustki – jakie objawy dają nowotwory trzustki?

Rak trzustki przez długi czas może rozwijać się bezobjawowo. Pierwsze niespecyficzne objawy to stałe bóle nadbrzusza, nudności, wzdęcia, biegunki, a także utrata apetytu i poczucie zmęczenia. W zdecydowanej większości przypadków rak trzustki jest nowotworem bardzo złośliwym i dającym liczne przerzuty.

Trzustka jest narządem położonym w górnej części jamy brzusznej, sąsiaduje z żołądkiem i wątrobą. Ma wydłużony, lekko spłaszczony kształt; w jej budowie wyróżnia się głowę, trzon i ogon.

Funkcje trzustki dzieli się na dwie kategorie:

• zewnątrzwydzielniczą, jaką jest produkcja soku trzustkowego, zawierającego m.in. enzymy trawienne,
• wewnątrzwydzielniczą, sprawowaną przez komórki zgrupowane w tzw. wyspy trzustkowe (Langerhansa), polegającą na wytwarzaniu niektórych hormonów, np. insuliny i glukagonu.

Nowotwory trzustki diagnozuje się na świecie u ok. 200 000 osób rocznie, częściej w krajach wysoko rozwiniętych. Mężczyźni chorują nieco częściej niż kobiety, przy czym dysproporcja ta zmniejsza się.

U obu płci nowotwory trzustki stanowią około 2% wszystkich nowotworów złośliwych. Rzadko rozpoznaje się chorobę u osób do 30. roku życia, większość zachorowań dotyczy ludzi po 50. roku życia (ponad 90% u obu płci).

Częstość zachorowań wzrasta wraz z wiekiem.

Rak trzustki rozwija się najczęściej w głowie narządu, w około 90% przypadków z komórek tworzących część zewnątrzwydzielniczą, przede wszystkim z komórek wyściełających przewody trzustkowe (gruczolakorak przewodowy). Mniej niż 10% przypada na raki pochodzące z nabłonka pęcherzyków trzustkowych (gruczolakorak pęcherzykowy). Pozostałe nowotwory trzustki stanowią razem do 1% zachorowań.

Rak trzustki jest w zdecydowanej większości przypadków nowotworem bardzo złośliwym i dającym liczne przerzuty.

Przyczyny raka trzustki

Etiologia powstawania raka trzustki nie została jak dotąd jednoznacznie wyjaśniona. Zidentyfikowane zostały natomiast czynniki ryzyka, zwiększające prawdopodobieństwo zachorowania:

• palenie tytoniu – wymieniane przez wielu autorów jako silnie zwiększające ryzyko wystąpienia choroby; u palaczy jest ono ponad dwa razy wyższe
• przewlekłe zapalenie trzustki – ryzyko wzrasta wraz z długością trwania choroby
• predyspozycje genetyczne
• otyłość
• cukrzyca
• wysokie spożycie tłuszczów i czerwonego mięsa
• kontakt z niektórymi substancjami chemicznymi, takimi jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, pestycydy oraz chlorek metylenu i etylu
• wiek

Nie udowodniono negatywnego wpływu spożywania alkoholu, jeśli nie współwystępuje ono z przewlekłym zapaleniem trzustki, jednak niektóre badania potwierdzają kancerogenny wpływ alkoholu.

Objawy raka trzustki

Rak trzustki jest nowotworem mogącym rozwijać się przez długi czas bezobjawowo. W początkowych stadiach obserwowane są niespecyficzne objawy, co utrudnia wczesne wykrycie choroby:

• stałe bóle w nadbrzuszu, promieniujące do kręgosłupa
• nudności, wzdęcia i biegunki, zmiana wyglądu i zapachu stolca
• spadek apetytu i utrata masy ciała
• osłabienie i uczucie zmęczenia bez widocznych zmian w rutynowych badaniach diagnostycznych

W późniejszym etapie mogą wystąpić:

• nasilające się bóle brzucha i pleców
• żółtaczka
• świąd skóry
• nagle pojawiająca się cukrzyca lub pojawienie się trudności w uregulowaniu cukrzycy dotychczas dobrze poddającej się leczeniu
• ostre zapalenie trzustki

U pacjentów z zaawansowaną chorobą zauważyć można m.in.:

• guz w nadbrzuszu
• powiększony, wyczuwalny w badaniu lekarskim i niebolesny pęcherzyk żółciowy (objaw Curvoisiera)
• wędrujące zapalenie żył powierzchownych (zespół Trousseau)
• depresja i stany lękowe
• cechy niedożywienia i wyniszczenia organizmu 

Rozpoznanie raka trzustki

Wczesne wykrycie raka trzustki jest bardzo trudne i zdarza się wyjątkowo rzadko. Z powodu nieswoistości objawów i położenia organu w głębi jamy brzusznej, choroba jest rozpoznawana najczęściej w zaawansowanych stadiach, kiedy daje już wyraźne objawy.

Badania laboratoryjne mają małe znaczenie w diagnozowaniu raka trzustki. W jego wczesnych etapach wyniki pozostają w normie lub wykazują tak niewielkie odchylenia, że trudno je właściwie ocenić.

W późniejszych stadiach obserwowane bywają:

Nie istnieje marker nowotworowy1 swoisty dla raka trzustki. Stężenia markerów procesu nowotworowego (głównie oznaczanym w raku trzustki jest CA-19-9, rzadziej CEA) są podwyższone u 75-85% chorych, jednak mogą świadczyć także o raku innych narządów oraz o procesach zapalnych.

W badaniach obrazowych stosuje się wiele metod, m.in.:

• Badanie ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej z kontrastem lub bez – zazwyczaj jest wykonywane jako pierwsze, chociaż położenie trzustki utrudnia jego przeprowadzenie. Umożliwia uzyskanie ogólnego obrazu narządu, wykrycie istnienia guza, ocenę przewodów żółciowych i pęcherzyka żółciowego. Jego jakość może być jednak istotnie obniżona przez wiele czynników, takich jak znaczne otłuszczenie jamy brzusznej badanego czy nadmiar gazów w jelicie. Prawidłowy obraz trzustki w badaniu USG nie wyklucza nowotworu.
• Tomografia komputerowa z kontrastem (CT, TK) – jest badaniem o większej czułości2 niż USG, pozwala wykryć 80-90% nowotworów. Umożliwia określenie stopnia zaawansowania choroby.
• Endoskopowa ultrasonografia (EUS) – polega ona na wprowadzeniu przez jamę ustną endoskopu, w którym znajduje się głowica ultrasonograficzna. Umożliwia ocenę węzłów chłonnych oraz naciekania na naczynia krwionośne. Jest szczególnie przydatna przy wykrywaniu niewielkich guzów, o wielkości do 2 cm. Podczas badania możliwe jest wykonanie biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej.
• Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW/ERCP) – jest procedurą inwazyjną, połączeniem endoskopii i technik rentgenowskich, o zastosowaniu diagnostyczno-leczniczym. Wykrywa 70-90% guzów i umożliwia pobranie materiału do badania pod mikroskopem. Obecnie wykonywana rzadko, głównie jako metoda lecznicza w celu usunięcia złogów czy zakładania protez przywracających drożność dróg żółciowych w leczeniu paliatywnym.

Rzadziej wykonywane są również:

• rezonans magnetyczny (RM, MRI)
• pozytronowa tomografia emisyjna (PET)
• sonoelastografia (USE)
• cholangiopankreatografia metodą rezonansu magnetycznego (MRCP)
• angiografia pnia trzewnego i tętnicy krezkowej górnej
• pankreatoskopia

Jeśli objawy i wyniki badań diagnostycznych nie dają pewności w rozpoznaniu, to zalecane jest wykonanie laparotomii, czasami z oceną mikroskopową dokonaną już w trakcie operacji.

Leczenie raka trzustki

Jedynym sposobem leczenia, dającym szansę na długoletnie przeżycie, raka trzustki jest usunięcie guza podczas zabiegu chirurgicznego. Niestety, z powodu późnej wykrywalności nowotworu, jedynie 10-20% pacjentów jest kwalifikowanych do operacji. Głównymi przeciwwskazaniami do zabiegu bywają nacieki nowotworowe w dużych naczyniach krwionośnych oraz obecność przerzutów.

W zależności od okolicy umiejscowienia guza lekarze usuwają głowę lub ogon trzustki albo cały narząd. Zdarzają się sytuacje, w których usuwane są również sąsiadująco położone organy. Operacje resekcji guzów trzustki są obciążone dużym ryzykiem powikłań.

Jeżeli niemożliwe jest wykonanie operacji, to lekarze starają się tymczasowo poprawić stan chorego (jest to leczenie paliatywne). Wykorzystywanych jest do tego wiele metod:

• chemioterapia – u części pacjentów może prowadzić do złagodzenia objawów choroby oraz wydłużyć okres przeżycia. Chemioterapia może wywoływać liczne skutki uboczne, m.in. wymioty, biegunki, anemię, spadek liczby leukocytów i płytek krwi, wypadanie włosów. Możliwe jest również połączenie chemioterapii z radioterapią.
• leczenie żółtaczki wynikającej z ucisku guza na drogi żółciowe
• chirurgiczne leczenie niedrożności dwunastnicy
• wyrównywanie niedoborów żywieniowych
• suplementacja enzymów trzustkowych
• leczenie bólu, również z wykorzystaniem leków opioidowych
• objęcie chorego i jego rodziny opieką psychoonkologa

Rokowanie i powikłania raka trzustki

Rokowanie w raku trzustki jest złe lub bardzo złe. Średni czas przeżycia pacjentów z chorobą miejscowo zaawansowaną wynosi od 6 do 10 miesięcy, a w przypadku przerzutów skraca się do 6 miesięcy. 5-letni wskaźnik przeżywalności nie przekracza 3% u wszystkich chorych i 10–20% u pacjentów poddanych operacji wycięcia guza (jest to również skutek wysokiej śmiertelności pooperacyjnej).

Całkowite wyleczenie choroby jest rzadkie. Po leczeniu zazwyczaj dochodzi do nawrotów procesu nowotworowego. Większość z nich pojawia się w okresie do 14-16 miesięcy od operacji.

Rak trzustki wywołuje szereg poważnych powikłań, prowadzących do ogólnego wyniszczenia organizmu, występujących zwłaszcza podczas przebiegu choroby z przerzutami. Wiele powikłań pojawia się w trakcie i po leczeniu. Powikłania chemioterapii to m.in.:

• zahamowanie produkcji krwinek w szpiku kostnym
• niedokrwistość (anemia)
• spadek odporności
• trombocytopenia (małopłytkowość)
• nudności, wymioty, biegunki
• owrzodzenia jamy ustnej
• pogorszenie pracy serca, nerek i płuc 

Zapobieganie rakowi trzustki

Nie są znane metody zapobiegania rakowi trzustki. Istnieją jednak czynniki zmniejszające ryzyko zachorowania na tę chorobę:

• bezwzględne zaprzestanie palenia
• utrzymywanie prawidłowej masy ciała
• regularna aktywność fizyczna
• dieta uboga w tłuszcze zwierzęce, bogata w owoce i warzywa

Źródła: 

• www.uicc.org
• Talar-Wojnarowska R., Małecka-Panas E., Objawy, diagnostyka i leczenie raka trzustki, Przewodnik Lekarza, 1/2007, 87-93,
• Kulig J., Nowak W., Sierżęga M., Powikłania po resekcji trzustki, Powikłania w chirurgii jamy brzusznej, 2011, 133-144
• Łacko A., Polkowski W., Reguła J., Pałucki j., Rak trzustki i brodawki Vatera, Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych, 2013, 140-151
• Wojtukiewicz M., Sierko E., Alkohol a nowotwory, Nowotwory, 2000, t. 50, zeszyt 1, 39-47
• www.e-histopatologia.pl
• Jesipowicz J., Piłat J,. Jesipowicz M., Matras P., Rudzki S., Delayed diagnosis, advanecement and results of treatment of pancreatic cancer, Współczesna onkologia, 2000, t. 4, 2 (76-79)
• onkologia.org.pl
• Sherman C. D. (red.), Onkologia Kliniczna, Podręcznik da studentów i lekarzy, 1992.

1 Markery nowotworowe – Substancje, których obecność lub zwiększone stężenie w organizmie może świadczyć o rozwoju nowotworu. Wykorzystywane są przede wszystkim do monitorowania efektów leczenia nowotworów.

Wyjątkiem jest antygen specyficzny dla prostaty (PSA), który służy do badań profilaktycznych i wczesnego wykrycia bezobjawowego jeszcze nowotworu prostaty.

2 Czułość badania – Zdolność badania do prawidłowego rozpoznania choroby u wszystkich tych, u których ona występuje. Określa zdolność badania do wykrywania osób chorych. 

Przeczytaj także: 

• Marker CA 125 – co wykrywa, normy.

Załóż konto aby odkryć pełnię możliwości portalu!

Trzustka

• Trzustka jest to podłużny narząd długości około 12-20 cm, położony w jamie brzusznej tuż za żołądkiem. Anatomicznie rozróżnia się w niej:
• ● głowę trzustki – część otoczona dwunastnicą (w jej skład wchodzi także wyrostek haczykowaty),
• ● trzon trzustki – część poprzecznie położona, zwykle na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego,
• ● ogon trzustki – część wydłużona, sięgająca do śledziony.

Trzustka zbudowana jest z gronek (pęcherzyków wydzielniczych) oraz z przewodów wyprowadzających sok trzustkowy, które łącząc się, tworzą główny przewód trzustkowy (Wirsunga).

Przewód Wirsunga uchodzi do dwunastnicy w specjalnym miejscu – tak zwanej brodawce Vatera, gdzie również ma swoje ujście do światła dwunastnicy główny przewód żółciowy odprowadzający żółć z wątroby.

Trzustka składa się w większości z gruczołów pełniących funkcję zewnątrzwydzielniczą, czyli produkujących substancje służące do trawienia składników pokarmowych (tłuszczy, białek i węglowodanów) oraz – w znacznie mniejszym stopniu – z części wewnątrzwydzielniczej (należą do niej komórki ułożone w strukturach zwanych wyspami Langerhansa), wydzielającej do krwi hormony odpowiedzialne głównie za regulację poziomu glukozy w organizmie (jak insulina i glukagon).

Nowotwory trzustki wywodzą się w około 95% z komórek tworzących część zewnątrzwydzielniczą, przede wszystkim z komórek wyściełających przewody trzustkowe; nowotwory pozostałe, wywodzące się z części wewnątrzwydzielniczej trzustki, nazywane są guzami neuroendokrynnymi trzustki (NET).

Guzy neuroendokrynne dzielą się na wydzielające do krwi hormony, które powodują określone objawy kliniczne, tzw. guzy czynne, oraz na nieprodukujące hormonów (a jest ich większość), tzw. guzy nieczynne.

Nowotwory trzustki to najczęściej guzy lite, rzadziej mogą mieć postać zmian torbielowatych, zawierających przestrzenie płynowe. Większość nowotworów trzustki jest wybitnie złośliwa, rozrasta się w miejscu powstania i daje przerzuty.

Tylko niektóre z nich, przede wszystkim nowotwory neuroendokrynne i nowotwory torbielowate, mogą być łagodne, jednak część z nich może z czasem ulegać zezłośliwieniu.

Czynniki ryzyka

Czynnikami ryzyka raka trzustki nazywamy wszystkie stany, które zwiększają szansę na rozwój raka trzustki u danej osoby. Czynniki ryzyka dzielimy na poddające się wpływowi i modyfikowalne, np. palenie tytoniu, oraz niepodlegające zmianom i niemodyfikowalne, np. wiek.

Różne czynniki ryzyka w niejednakowy sposób zwiększają możliwość zachorowania na raka trzustki i tak np. wiek w mniejszy sposób zwiększa szanse na wystąpienie raka trzustki niż zachorowanie na dziedziczne zapalenie trzustki.

Stwierdzenie czynnika ryzyka, a nawet wielu czynników, nie jest równoznaczne z zachorowaniem na raka trzustki w przyszłości, jednak, jeśli jest to możliwe, należy je ograniczać (np.

osoba z rodzinnymi wywiadami raka trzustki nie powinna palić tytoniu).

Poniżej wskazujemy najczęściej występujące czynniki ryzyka, z których większość dotyczy raków pochodzących z części zewnątrzwydzielniczej trzustki, przede wszystkim gruczolakoraka trzustki.

Wiek

Częstość występowania raka trzustki zwiększa się z wiekiem. Rak trzustki najczęściej ujawnia się w 7-8. dekadzie życia (ponad 80% raków trzustki dotyczy osób po 55. roku życia).

Płeć

Rak trzustki nieco częściej jest stwierdzany u mężczyzn niż u kobiet, chociaż ta dysproporcja nie jest duża i zmniejsza się w ostatnich dekadach. Może to wynikać z zacierającej się różnicy pomiędzy częstością palenia papierosów wśród mężczyzn i kobiet.

Palenie papierosów

Stanowi jeden z najlepiej poznanych i udokumentowanych w badaniach epidemiologicznych i eksperymentalnych czynników ryzyka raka trzustki.

Palenie papierosów zwiększa co najmniej dwukrotnie prawdopodobieństwo rozwoju raka trzustki, które wzrasta zarówno wraz z liczbą wypalanych papierosów, jak i okresem palenia; ryzyko to  zmniejsza się dopiero po 10-15 latach od zaprzestania palenia. Szacuje się, że około 20-30% przypadków raka trzustki jest spowodowane nikotynizmem.

Czynniki dietetyczne

Wiele badań wskazuje, że dieta bogata w tłuszcz zwierzęcy oraz czerwone, przetworzone mięso, a uboga w warzywa i kwas foliowy sprzyja powstaniu raka trzustki. Należy jednak podkreślić, że wpływ diety na rozwój raka trzustki nie został do końca poznany i nie można ustalić ostatecznych zaleceń dietetycznych.

Kawa nie jest obecnie uznawana za czynnik ryzyka raka trzustki.

Większość badań nie wykazała również, aby alkohol szczególnie sprzyjał powstaniu raka trzustki, ale zwiększone spożycie alkoholu sprzyja rozwojowi cukrzycy, przewlekłego zapalenia trzustki i marskości wątroby, które są znowu ustalonymi czynnikami ryzyka raka trzustki (patrz niżej).

Otyłość

Otyłość, zwłaszcza związana z nadmiernym odkładaniem się tkanki tłuszczowej na brzuchu (otyłość centralna) jest niezależnym czynnikiem ryzyka raka trzustki. Sądzi się, że jest to wywołane zmianami hormonalnymi, zwłaszcza opornością tkanek na insulinę, wtórnymi do otyłości brzusznej. Szacuje się, że w USA 8% przypadków raka trzustki wynika z otyłości.

Predyspozycja genetyczna

Rozwój około 10% przypadków raka trzustki jest związany ze stwierdzoną predyspozycją genetyczną do tego nowotworu. Najczęściej spotyka się pacjentów z rodzinnym występowaniem raka trzustki, które jest rozpoznawane, gdy wśród członków jednej rodziny na raka trzustki zachorowało dwóch lub więcej krewnych pierwszego stopnia.

Ryzyko raka trzustki w takiej sytuacji wzrasta wraz z liczbą krewnych dotkniętych rakiem trzustki (nawet 32-krotnie), gdy chorowało 3 lub więcej członków rodziny i gdy zachorowania dotyczyły osób przed 50. rokiem życia. Również krewni pierwszego stopnia chorych na sporadycznego (tj.

bez uchwytnej przyczyny genetycznej) raka trzustki mają umiarkowanie podwyższone ryzyko raka trzustki w porównaniu z ogólną populacją. Zwiększone ryzyko raka trzustki występuje również w niektórych zespołach genetycznych, zwykle związanych z zachorowaniami także na inne nowotwory.

Najczęstsze zespoły genetyczne, wraz ze stwierdzanymi mutacjami genetycznymi i szacowanym ryzykiem raka trzustki, przedstawione są w tabeli 1.

Tabela 1. Zespoły genetyczne predysponujące do powstania raka trzustki

1. Podwyższone ryzyko wystąpienia guzów neuroendokrynnych zostało określone w bardzo rzadkich zespołach genetycznych, takich jak:
2. ● nerwiakowłókniakowatość typu I, prowadząca do zwiększonej predyspozycji rozwoju guzów, głównie rodzaju somatostatinoma, ale i do innych neuroendokrynnych,
3. ● wieloogniskowa gruczołowatość neuroendokrynna typu I, w której, poza guzami neuroendokrynnymi trzustki, częściej stwierdza się gruczolaki przysadki i przytarczyc.

Cukrzyca

Najnowsze badania wskazują, że długotrwała cukrzyca, głównie typu II, oraz cukrzyca ciężarnych podwyższają ryzyko raka trzustki (istnieją jednak obserwacje, w których nie wykazano takiego związku).

Cukrzyca często towarzyszy rakowi trzustki i zdarza się, że świeżo rozpoznana cukrzyca może być jego pierwszym objawem (prawdopodobnie rak trzustki wydziela substancje hamujące działanie insuliny). Wstępne badania sugerują, że niektóre środki przeciwcukrzycowe (metformina) mogą zapobiegać rakowi trzustki.

Przewlekłe zapalenie trzustki

Przewlekłe zapalenie trzustki rozpoznaje się wówczas, gdy w wyniku rozmaitych czynników (np.

alkoholu) dochodzi do trwałego stanu zapalnego trzustki z następowym włóknieniem i zanikiem miąższu trzustki, czego konsekwencją jest utrata możliwości wydzielniczych i niewydolność trzustki.

Po wielu latach trwania choroby, zapewne wskutek przewlekłego zapalenia, częściej dochodzi do powstania raka trzustki. Równoczesne palenie papierosów przyspiesza zarówno niszczenie miąższu trzustki, jak i zwiększa ryzyko raka trzustki.

Dziedziczne zapalenie trzustki

Dziedziczne zapalenie trzustki jest genetyczną chorobą, w której dochodzi do częstych ataków zapalenia trzustki i w ostateczności dochodzi do rozwoju zapalenia przewlekłego i niewydolności. Osoby z dziedzicznym zapaleniem trzustki mają istotnie podwyższone ryzyko raka tego organu (zwłaszcza po 50. roku życia), które w ciągu życia wynosi około 40%.

Inne czynniki ryzyka

Zakażenie Helicobacter pylori, choroby przyzębia, marskość wątroby, grupa krwi inna niż 0, ekspozycja na niektóre związki chemiczne są również uważane za czynnik ryzyka raka trzustki.

Objawy, wczesne wykrycie

Objawy raka trzustki występują zazwyczaj późno, gdy nowotwór jest już zaawansowany. Symptomy raka trzustki wynikają zarówno z miejscowego działania guza (np. ucisku na sąsiednie struktury), powstania odległych przerzutów, jak i ogólnego wpływu choroby nowotworowej na organizm.

W guzach neuroendokrynnych, hormonalnie czynnych  występują (omówione poniżej) zespoły kliniczne wynikające z nadmiernej sekrecji hormonów. Należy podkreślić, że wiele objawów obserwowanych w raku trzustki stwierdza się w innych chorobach, także nienowotworowych.

Ból brzucha

Ból brzucha typowy dla raka trzustki jest zwykle zlokalizowany w nadbrzuszu, często promieniuje do kręgosłupa. Ból może być stały (także w nocy) lub epizodyczny, o różnym nasileniu. Czasem zmniejsza się w pozycji tzw. embrionalnej (na boku z podkurczonymi nogami).

Żółtaczka

Żółtaczką nazywamy żółte zabarwienie skóry, błon śluzowych i oczu (białkówek), wywołane nadmiernym stężeniem bilirubiny w surowicy krwi. Czasem może jej towarzyszyć odbarwienie stolca i ściemnienie moczu oraz świąd skóry.

Żółtaczka w raku trzustki spowodowana jest uciskiem dróg żółciowych przez guz (przede wszystkim głowy trzustki lub brodawki Vatera) lub przez powiększone węzły chłonne i utrudnieniem odpływu żółci (zawierającej bilirubinę) z wątroby do jelita, a także uszkodzeniem wątroby przez przerzuty nowotworowe. Obie te przyczyny mogą współistnieć.

Chudnięcie, brak apetytu

Typowym objawem choroby nowotworowej jest postępujące chudnięcie (po części może być wywołane zaburzeniami trawienia i cukrzycą) oraz brakiem apetytu.

Nudności, wymioty, objawy dyspeptyczne, biegunka

Objawy mogą być spowodowane zarówno ogólnym wpływem choroby nowotworowej na organizm, w tym na układ nerwowy odpowiedzialny za prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego, zaburzeniem trawienia, jak też uciskiem i zwężeniem przewodu pokarmowego (zwykle dwunastnicy) przez rozrastający się guz.

Cukrzyca

Pacjenci z rakiem trzustki często mają cukrzycę lub tzw. upośledzoną tolerancję glukozy. Zdarza się, że świeżo wykryta cukrzyca może być pierwszym objawem raka trzustki. Po leczeniu raka trzustki u niektórych pacjentów cukrzyca może ulec złagodzeniu.

Incydenty zakrzepowo-zatorowe, zakrzepica żył układu głębokiego, zatorowość płucna, wędrujące zakrzepowe zapalnie żył powierzchownych

Rak trzustki wytwarza związki, które sprzyjają tworzeniu się skrzeplin w układzie żylnym i tym samym jest znaną (ale nie jedyną) przyczyną zakrzepicy żył układu głębokiego, zatorowości płucnej oraz powierzchownego wędrującego zakrzepowego zapalnie żył.

Inne objawy

Depresja, podskórne guzki z martwicą tkanki tłuszczowej (panniculitis), nawracające zapalenia trzustki.

Objawy związane z guzami neuroendokrynnymi produkującymi hormony

Ponad połowa guzów neuroendokrynnych nie wydziela związków czynnych biologicznie i nie powoduje poniższych symptomów).

Gastrinoma

Guz produkuje gastrynę stymulującą komórki żołądka do wydzielania kwasu solnego. W wyniku nadmiaru kwasu w przewodzie pokarmowym tworzą się liczne owrzodzenia (głównie żołądka i dwunastnicy), które mogą krwawić. Dodatkowo może wystąpić biegunka i chudnięcie.

Glukagonoma

Guz wydzielający glukagon, hormon podwyższający stężenie glukozy w surowicy krwi. Objawem glukagonoma może być cukrzyca (zwykle łagodna), wyniszczenie, chudnięcie, zapalenie języka i zajady, zakrzepy oraz rodzaj zapalenia skóry (tzw. wędrujący rumień nekrolityczny).

Insulinoma

Rak trzustki – objawy, przyczyny oraz leczenie i rokowania

Co to jest rak trzustki?

Rak trzustki, nowotwór przewodu pokarmowego, stanowi pierwotną chorobę albo jest wtórnym rozrostem nowotworowych ognisk przerzutowych z innych narządów. Rak może pojawić się w każdym miejscu trzustki.

Do tej pory nie wiadomo, w wyniku działania jakich czynników rozwija się rak trzustki. Przez długi czas nowotwór trzustki nie daje żadnych objawów. Objawy związane z rakiem trzustki zależą od tego, w którym miejscu nowotwór zaatakował trzustkę.

Uciskając i blokując odpływ żółci, nowotwór trzustki rozrastający się w głowie narządu lub w miejscu wspólnego ujścia przewodów żółciowego i trzustkowego może powodować narastającą żółtaczkę.

Rozrastając się w ogonie trzustki, nowotwór trzustki może uciskać sąsiadujące sploty nerwowe i powodować silne bóle w jamie brzusznej. Rozrastające się hormonalnie czynne komórki wysp trzustkowych, tzw. wyspiaki, powodują ostre, zmienne zaburzenia gospodarki węglowodanowej.

Rak trzustki – jakie są przyczyny raka trzustki?

Nowotwory złośliwe trzustki stanowią 3 proc. wszystkich nowotworów złośliwych u człowieka.

Najczęściej występują zmiany związane z rakiem trzustki o charakterze gruczolakoraka przewodowego, torbielakogruczolakoraka i raka zrazikowo-komórkowego. Rzadziej pojawiają się raki płaskonabłonkowe, mięsaki czy chłoniaki.

Etiologia nowotworu trzustki nie jest do końca znana, ale wymienia się szereg czynników ryzyka, które uprawdopodobniają zachorowanie na nowotwór trzustki – związki mają jedynie charakter korelacji.

Czynniki mające wpływ na zachorowanie na nowotwór trzustki, to:

• cukrzyca
• przewlekłe zapalenie trzustki
• niedokwaśność soku żołądkowego w wyniku przebytego leczenia chirurgicznego choroby wrzodowej
• palenie tytoniu (nitrozaminy w dymie papierosowym)
• nadmierne spożywanie mięsa
• zbyt dużo węglowodanów i nasyconych kwasów tłuszczowych w pożywieniu
• kontakt z pestycydami, np. chlorkami metylenu, beta naftylaminą, benzydyną czy DDT.

Nowotwór trzustki głównie rozwija się po 60. roku życia. Zmiany związane z rakiem są przeważnie wykrywane w bardzo zaawansowanym stadium – w 90 proc. przypadków pojawiają się już przerzuty.

Częściej z rakiem trzustki zmagają się mężczyźni niż kobiety. U mężczyzn zmiany nowotworowe związane z rakiem trzustki lokalizują się w głowie trzustki, u kobiet – raczej w trzonie i ogonie trzustki.

Uznaje się, że nowotwór trzustki jest uwarunkowany genetycznie (nabyta mutacja genowa).

Rak trzustki – jakie są objawy raka trzustki?

Objawy raka trzustki zależą od jego stopnia zaawanowania, lokalizacji, wielkości, inwazyjności oraz stopnia naciekania sąsiednich narządów. We wczesnym stadium nowotwór trzustki rozwija się bezobjawowo.

Często zdarza się, że objawy raka ujawniają się w bardzo zaawansowanym stadium choroby. Do głównych objawów raka trzustki zalicza się brak apetytu i spadek masy ciała. Z rakiem tego narządu jest związana również żółtaczka.

Bardzo często z rakiem trzustki wiążą się również nudności, wymioty i bolesność w okolicy trzustki. Pacjenci z rakiem często zgłaszają również uczucie tzw. burczenia w brzuchu, „przelewanie się”. W raku trzustki objawem są również wzdęcia, odbijanie i biegunki.

Częstym objawem raka trzustki są też okresowe zaparcia i wstrzymywanie gazów. Ponadto często obserwowanym u osób z rakiem trzustki objawem jest gorączka. U osób z rakiem zdarza się również anemia i zakrzepica. Objawem raka trzustki jest również zapalenie trzustki.

Wczesne objawy raka są często mylone z innymi dolegliwościami. Bardzo często zdarza się, że gdy objawy raka są już łatwo zauważalne, okazuje się, że rak trzustki zajął już inne narządy.

W początkowej fazie choroby objawy raka to głównie ból brzucha, a także nudności i żółtaczka. Objawem raka jest również duża utrata masy ciała. Często zdarza się, że widocznym objawem raka jest powiększony pęcherzyk żółciowy.

Większość objawów raka trzustki jest mało charakterystyczna i wiele osób przypisuje je innym dolegliwościom. Należy pamiętać, że nie każdy ból brzucha jest przyczyną niestrawności. Gdy ból brzucha występuje z innymi opisanymi objawami należy niezwłocznie udać się do lekarza w celu wykonania badań pod kątem nowotworu trzustki.

Bardzo często te objawy raka są mylone z objawami innych schorzeń jak np. zwyrodnienia kręgosłupa. Kobiety, które całe życie się odchudzały, nagle zaczynają chudnąć, a po pewnym czasie pojawia się żółtaczka, objaw raka.

W przypadku trzustki zmiany są bardzo groźne właśnie ze względu na objawy raka, które nie budzą większych obaw. Gdy objawy raka skłaniają w końcu do wizyty u lekarza, zazwyczaj choroba jest już bardzo zaawansowana.

Pamiętajmy jednak, że te objawy raka nie zawsze muszą wskazywać na raka trzustki. Bardzo często są one objawem zapalenia trzustki, które jest również jednym z czynników ryzyka rozwoju raka.

Jednak od zapalenia obejmującego trzustkę różnią się w zależności od rodzaju.

Zapalenie trzustki dzielimy na ostre i przewlekłe. Ostre zapalenie trzustki dotyczy ok. 10-45 osób na każde 100 tys. osób. Rozwój zapalenia trzustki wynika najczęściej z kamicy żółciowej, za dużej wagi, alkoholizmu, urazów jamy brzusznej, leków oraz bulimii.

W ostrej postaci zapalenia trzustki stan zapalny sprawia, że aktywują się enzymy trzustkowe, które zaczynają niszczyć tkanki. Zapalenie trzustki obejmuje również tkanki naczyń krwionośnych i przewodu pokarmowego. W czasie zapalenia trzustki enzymy trzustkowe niszczą ścianki i powodują perforacje.

Nieleczone zapalenie trzustki może doprowadzić do niewydolności narządów.

Z kolei przewlekłe zapalenie trzustki trwa dużo dłużej i jest dużo rzadsze niż ostre zapalenie trzustki. Przewlekłe zapalenie trzustki dotyczy ok. 2-9 osób na każde 100 tys. mieszkańców. Przyczyną przewlekłego zapalenia trzustki jest zazwyczaj choroba alkoholowa i często picie mocnych alkoholi. Objawy zapalenia trzustki mogą się również nasilać w wyniku palenia papierosów.

Rak trzustki – jak przebiega leczenie raka trzustki?

Trzustkę można leczyć odpowiednią dietą. Lekarze w leczeniu raka zalecają spożywanie pokarmów o dużej zawartości błonnika, nienasyconych kwasów tłuszczowych, witaminy C i innych antyoksydantów, które redukują zachorowanie na raka trzustki.

W zaawansowanym stadium choroby u osób z rakiem trzustki nacieka on na inne narządy wewnętrzne, np.: dwunastnicę, przewód żółciowy, tkanki okołotrzustkowe, żołądek, śledzionę, jelito grube i węzły chłonne. W leczeniu raka trzustki stosuje się chirurgiczne wycięcie zmienionych nowotworowo miejsc, np.

zespolenia omijające, resekcje paliatywne lub radykalne zabiegi operacyjne. Uzupełnieniem takiego leczenia raka może być chemioterapia i radioterapia. Leczenie raka, którym jest chemioterapia, polega na podawaniu w postaci np. gemcytabiny, cisplatyny, fluorouracylu (leki cytostatyczne).

Leczenie raka trzustki jest bardzo trudne. Na skuteczność leczenia raka wpływa moment w którym został on zdiagnozowany i od jego stopnia zaawansowania. W przypadku raka trzustki tylko 24 proc.

chorych z rakiem trzustki żyje około roku od momentu zdiagnozowania nowotworu trzustki, przeżycie pięcioletnie wynosi mniej niż 5 proc. Leczenie raka jest w tym wypadku mocno utrudnione przez późną diagnozę choroby.

Rak trzustki – gdzie jest dobry onkolog?

Jest wielu specjalistów zajmujących się leczeniem raka trzustki. Jedną z najlepszych przychodni onkologicznych jest Onkolmed Lecznica Onkologiczna, gdzie w Poradnii Nowotworów Układu Pokarmowego przyjmują wybitni specjaliści w dziedzinie onkologii.

W celu umówienia się na konsultację u chemioterapeuty, cirurga, onkologa w Poradni Nowotworów Układu Pokarmowego skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337.

Nie ignoruj sygnałów ostrzegawczych. W raku trzustki liczy się czas

15 listopada, w Światowy Dzień Raka Trzustki, ludzie na całym świecie wzięli udział w działaniach mających na celu podniesienie świadomości społecznej na temat objawów i ryzyka wystąpienia raka trzustki pod hasłem „Żądaj więcej”.

Każdego dnia u ponad 1250 osób na całym świecie zostanie zdiagnozowany raki trzustki, a szacunkowo 1180 osób umrze z powodu tej choroby. W Polsce mówimy o 3600 nowych przypadków rocznie. Rak trzustki ma najniższy wskaźnik przeżywalności wśród wszystkich głównych nowotworów.

To jedyny nowotwór z jednocyfrowym pięcioletnim wskaźnikiem przeżycia (2-9 procent) niemal na całym świecie. Te dane to nie tylko statystyki, ale stojący za nimi chorzy, członkowie ich rodzin i przyjaciele.

Szacuje się, że już niedługo rak trzustki będzie drugą przyczyną zgonów wśród nowotworów.

– Objawy raka trzustki są dość mało charakterystyczne, nie ma ustalonej populacji o istotnie podwyższonym ryzyku do objęcia odpowiednim nadzorem co skutkuje tym, że choroba jest nadal słabo rozpoznawana, dlatego tak ważne jest zrozumienie sygnałów ostrzegawczych – powiedział Błażej Rawicki, prezes EuropaColon Polska. – Dlatego nasza fundacja podjęła działania edukacyjne w tym obszarze.

Tego typu inicjatywy jak Światowy Dzień Walki z Rakiem Trzustki pozwalają nie tylko oczekiwać, ale domagać się większej uwagi ze strony mediów, decydentów, lekarzy, lepszych warunków dla pacjentów i większej świadomość na temat samej choroby, jej objawów i potrzeby wczesnej diagnozy, a w ostatecznym rozrachunku, lepszych wyników w walce z tą potencjalnie śmiertelną chorobą – wyjaśnił Rawicki.

Poznanie objawów i ryzyka pozostaje kluczem do wczesnej diagnozy.

Obecnie nie ma standardowego testu przesiewowego, ani metody wczesnego wykrywania raka trzustki, chociaż prowadzone są badania w tych obszarach.

Prezes Rawicki podkreśla, że ważne jest, aby każdy z nas, doświadczając pewnych objawów, zwrócił uwagę, czy nie należą do typowego obrazu raka trzustki. Nie należy lekceważyć tego i zgłosić się do lekarza.

Badania pokazują, że pacjenci wcześnie zdiagnozowani, którzy mogą być poddani operacji, częściej mają większe szanse na przeżycie 5 lat więcej i dłużej. Tak jak p. Kasia Chmielewska, u której zdiagnozowano raka trzustki w wieku 33 lat. Diagnoza trwała rok, waśnie dlatego, że nikt nie pomyślał, iż może być to nowotwór trzustki.

– Nie cierpiałam na żadną poważną czy przewlekłą chorobę zanim usłyszałam diagnozę – mówi Chmielewska. – Na początku raczej nieświadomie, po pewnym czasie z całym bagażem kolejnych doświadczeń zaczęłam budować strategię walki z chorobą. Zaczęłam zdobywać wiedzę na temat raka trzustki. Mój mąż zmotywował mnie do poszukiwania pozytywnych historii.

Odkryłam, że moja postawa ma ogromny wpływ na to, jak się czuję i jak sobie radzę z trudnym leczeniem. Zdrowa dieta, aktywność fizyczna dostosowana do moich warunków i faktycznych preferencji oraz celebracja codziennego życia stały się solidną podstawą mojej strategii. Będąc na chemii, zacząłem biegać. Zacząłem bardzo ostrożnie, od 300 metrów.

Szybko okazało się, że mogę zrobić to lepiej. Dzień po dniu, tydzień po tygodniu trenowałam i po paru miesiącach. Przebiegłam pierwszy w życiu 10-kilometrowy dystansu. Staram się biegać co najmniej dwa razy w tygodniu. W lipcu 2016 roku, aby spełnić swoje marzenie, wspięłam się na Glossglockner (3798m), najwyższy szczyt Austrii.

Było to trudne, ale dodało mi skrzydeł – dodaje.

Jak uświadamia nam prof. Christoph Zieliński prezydent Onkologicznej Grupy Badawczej Europy Centralnej (CECOG), dyrektor wydziału onkologii Uniwersytetu w Wiedniu: „Rak trzustki jest bardzo poważną chorobą, której występowanie w cywilizacji zachodu gwałtownie rośnie.

Niestety śmiertelność jest prawie równa częstości występowania, ponieważ choroba jest bardzo oporna na leczenie. W przypadku zastosowania zabiegu operacyjnego jest to leczenie z wyboru.

Następnie należy zastosować chemioterapię uzupełniającą z zastosowaniem schematu FOLFIRINOX, który wykazał najlepsze wyniki.

W przypadku pacjentów z nieoperacyjnym rakiem trzustki i osób z chorobą przerzutową, chemioterapia jest jedyną opcją i ma na celu przedłużenie życia w jak największym stopniu, chociaż długoterminowa perspektywa nadal nie napawa optymizmem.”

Jak podkreśla prof. Lucjan Wyrwicz, kierownik Kliniki Onkologii i Radioterapii w Centrum Onkologii w Warszawie: „Aby wykorzystać wiedzę, którą dysponujemy, w jak najbardziej optymalny sposób, należy wprowadzić model opieki koordynowanej.

Pacjentów z rakiem trzustki powinno operować się w ośrodkach, w których chirurdzy posiadają odpowiednie doświadczenie, które dysponują dostępem do najnowocześniejszych metod leczenia, zwłaszcza, że do chirurgicznego usunięcia guza kwalifikuje się mniej niż 20 proc. chorych. Warto zatem zmaksymalizować szanse pacjentów”.

Największe innowacje pojawiające się aktualnie w leczeniu raka trzustki, dotyczą raczej form podawania chemioterapii. Niestety nowotwór ten jest mało wrażliwy na aktywację układu immunologicznego. – Optymizmem napawają ostatnie wyniki badań dotyczących nowych metod leczenia przedoperacyjnego, ale także nowy standard leczenia pooperacyjnego.

W zasadzie w tym zakresie nie znajduję jakichkolwiek ograniczeń w naszym ośrodku względem najlepszych ośrodków europejskich – informuje prof. Wyrwicz.

Nowotwór trzustki atakuje coraz młodsze osoby choć częstość występowania zwiększa się z wiekiem. Ponad 80 proc. raków trzustki dotyczy osób po 55. roku życia. Dla 25-latki, u której w badaniu USG lekarz nie mógł zobaczyć trzustki, bo zasłaniał ją 16-centymetrowy guz, diagnoza w kierunku nowotworu trzustki musiała być ogromnym zaskoczeniem.

Patrycja Rzadkowska po roku od diagnozy, utracie 12 kg i wielu trudnych chwilach, których doświadczyła mówi: „Miałam szczęście, ponieważ był to ostatni moment na wykrycie nowotworu. Czas w przypadku tej choroby jest kluczowy.

Miałam najlepsze wsparcie, o jakim mogłam marzyć – moją rodzinę, moich przyjaciół, moich lekarzy – to była moja ogromna armia, która pomogła mi przeżyć. Dziś żyję pełnią życia. Sama jestem psychologiem z zawodu. I właśnie rozpoczęłam specjalizację w kierunku psychoonkologii. Chcę pomagać innym.

Dziele się swoją historią, bo może ktoś pójdzie na badania i zdąży na czas, przed rakiem trzustki.”

Jakie są objawy raka trzustki?

Rak trzustki często nie daje żadnych objawów w początkowym stadium choroby, co może utrudniać jej wczesną diagnozę. Objawy mogą być nieoczywiste, mogą pojawiać się i znikać, a ich nasilenie może być różne u różnych osób.

Można nie mieć żadnych lub mieć wszystkie z tych objawów. Bardzo ważne jest, aby pamiętać, że objawy mogą być powodowane przez inne, bardziej powszechne przyczyny.

Mogą również być spowodowane stanami takimi jak: zapalenie trzustki, kamica żółciowa, zespół jelita drażliwego (IBS) lub zapalenie wątroby.

• Co powinno nas zaniepokoić:
• • ból brzucha i środkowego odcinka kręgosłupa • niewyjaśniona utrata masy ciała • żółta skóra lub oczy • zmiana w stolcu • nagłe pojawienie się cukrzycy
• • problemy z trawieniem
• Jakie są czynniki podwyższonego ryzyka występowania raka trzustki?

Przyczyna większości przypadków raka trzustki jest nieznana, ale badania naukowe zidentyfikowały następujące czynniki ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo, że rak trzustki się rozwinie.

• Rodzinna historia raka trzustki (5-10 proc.

) • Historia rodzinna innych nowotworów • Cukrzyca • Zapalenie trzustki (przewlekłe i dziedziczne) • Palenie • Otyłość • Rasa (pochodzenie etniczne) • Wiek

1. • Sposób odżywiania
2. Światowy Dzień Raka Trzustki

Światowy Dzień Walki z Rakiem Trzustki – World Pancreatic Cancer Day (WPCD) obchodzony w trzeci czwartek listopada, podczas miesiąca świadomości raka trzustki, poświęcony jest zwiększaniu globalnej świadomości na temat raka trzustki.

To inicjatywa Światowej Koalicji na Rzecz Raka Trzustki, która skupia ponad 70 organizacji z 30 krajów na sześciu kontynentach, Fundacja EuropaColon Polska jest jednym z członków Koalicji. Działamy wspólnie, aby podnieść świadomość i zainspirować innych do podjęcia aktywności.

Celem WPCD 2018 jest zwrócenie uwagi na objawy i ryzyko związane z rakiem trzustki oraz pilną potrzebę wcześniejszej diagnozy w celu poprawy wyników leczenia pacjentów.

Fundacja EuropaColon Polska

Fundacja EuropaColon Polska należy do europejskiej społeczności działającej w ramach Digestive Cancers Europe (poprzednio EuropaColon).

Możliwość korzystania z międzynarodowego know-how, kontaktów z organizacjami pacjentów na całym świecie, daje niepowtarzalną okazję wykorzystania ich wiedzy, projektów i doświadczeń z korzyścią dla polskich pacjentów.

Działania fundacji nakierowane są na obszar dedykowany układowi pokarmowemu, z naciskiem na choroby onkologiczne – rak przełyku, wątroby, trzustki, żołądka, jelita grubego. Fundacja jest członkiem europejskiej organizacji Pancreatic Cancer Europe i ogólnoświatowej koalicji World Pancreatic Cancer Coalition.

Źródło: Informacja prasowa