Propriocepcja – termin bardzo często używany w odniesieniu do treningów czy aktywności fizycznej. Okazuje się, że czucie głębokie jest jednym z fundamentów prawidłowej pracy naszych mięśni i kluczem do zrozumienia naszego ciała.
SPIS TREŚCI:
1. Co nazywamy czuciem głębokim?
- 2. Zaburzenie czucia własnego ciała
- 3. Diagnostyka kinestezji
- 4. Ćwiczenia na propriocepcję
Indywidualne plany dietetyczne i treningowe 
-23 kg
-23 kg
-7 kg
-25 kg-7 kg+13 kg-15 kg-23 kg-6 kg-18 kg-10 kg-11 kgjuż od 39,99 zł za miesiąc
1. Co nazywamy czuciem głębokim?
Czucie głębokie jest odpowiedzialne za odbiór informacji dotyczących ucisku, rozciągania, położenia i ruchu określonych części ciała wobec siebie.
Proprioreceptorami nazywa się receptory układu nerwowego, które są zlokalizowane w obrębie struktur narządu ruchu – mięśni, ścięgien, torebki stawowej i więzadeł.
Odebrana informacja jest następnie dostarczana do naszego mózgu i informuje o tonusie mięśniowym, a dokładniej – o czasie jego trwania, wielkości i sile.
Czucie głębokie nazywane jest też bardzo często propriocepcją czy kinestezją, dzięki temu systemowi jesteśmy w stanie określić położenie części swojego ciała bez konieczności korzystania z innych narządów zmysłu.
To właśnie propriocepcja odpowiada za liniowość struktur – prawidłowe ustawienie kończyn w stawach, co warunkuje wykonanie ruchu w pełnym zakresie. Dzięki zmysłowi kinestetycznemu jesteśmy też w stanie utrzymać wyprostowaną postawę, poruszać się bez utraty równowagi i kontrolować wykonywane ruchy.
Bez sprawnie działającego czucia głębokiego nie można mówić o koordynacji ruchowej. Można więc śmiało powiedzieć, że propriocepcja to umiejętność czucia własnego ciała.
Sklep fabryka siłyNajczęściej kupowane-32%Witaminy Olimp VITA-MIN Multiple Sport – 60kaps.-25%Olimp Gold Omega-3 Sport Edition – 120kaps.-5%Rocket Nutrition Rocket BCAA – 400g-36%FitLabs Red Burn – 90kaps.-30%Olimp Whey Protein Complex 100% – 700g-29%Rocket Nutrition Rocket Creatine – 400g
2. Zaburzenie czucia własnego ciała
Móżdżek to niewielka struktura naszego mózgowia, która ulokowana jest
w tylnym dole czaszki. Mimo nieznacznych rozmiarów móżdżek pełni bardzo ważną funkcję w naszym organizmie – odbiera ogromną liczbę informacji z wielu ośrodków mózgu. Gdy wiadomość już do niego trafi, modyfikuje ją i dostosowuje tak, by nasze ruchy były jak najbardziej dokładne i płynne.
Co więcej, to właśnie dzięki móżdżkowi jesteśmy zdolni do nauki i utrwalania tzw. nawyków ruchowych, jak jazda na rowerze, skakanie na skakance. Oznacza to, że móżdżek odpowiada za tzw.
pamięć mięśniową, czyli swoisty magazyn schematów, czynności i aktywności, które zdołaliśmy opanować w ciągu swojego życia.
Zaburzenie czucia głębokiego jest nierozerwalnie związane z uszkodzeniem wyżej opisanej struktury. Mowa tu dokładniej o chorobie określanej mianem zespołu móżdżkowego czy też zespołu cerebralnego. W systematyce wyróżnia się dwa rodzaje tej patologii – ostrą i przewlekłą.
Przyczyn jej powstawania i rozwoju jest naprawdę wiele – począwszy od zatruć alkoholem czy lekami, przez urazy głowy, wady wrodzone czaszki, a skończywszy na nowotworach tej struktury, niedoczynności tarczycy, zmianach zwyrodnieniowych i innych chorobach o podłożu neurologicznym (np.
stwardnienie rozsiane).
Zespół cerebralny przejawia się typowymi symptomami zaburzenia czucia głębokiego. Przede wszystkim mowa tu o charakterystycznym rodzaju chodu, zwanym móżdżkowym. Ten model lokomocji polega w głównej mierze na przemieszczaniu się na tzw. szerokiej podstawie, co jest uwarunkowane brakiem możliwości utrzymania równowagi.
Niejednokrotnie dochodzi do przesunięcia środka ciężkości, co prowadzi do zaburzenia postawy ciała i przyjęcia zgięciowej/wyprostnej pozycji. Pacjenci niejednokrotnie skarżą się na uczucie „ciągnięcia” w przód lub w tył. Oprócz zaburzonego chodu dochodzi do rozwoju ataksji. To charakterystyczny zespół objawów zaburzonej koordynacji ruchowej.
Bardzo często objawem współtowarzyszącym jest adiadochokineza, czyli upośledzenie wykonywania szybkich i naprzemiennych ruchów.
Oprócz wyżej opisanych objawów osiowych zespołu móżdżkowego wielokrotnie możemy spotkać się z takimi oznakami jak:
– oczopląs;
- – wyraźne obniżenie napięcia mięśniowego;
- – mowa skandowana – brak koordynacji układu mięśniowego aparatu mowy, co skutkuje brakiem płynności, spowolnionym wypowiadaniem słów, które zwykle są podzielone na sylaby, czy zacinaniem się na początku wyrazu;
- – drżenie zamiarowe – występowanie nierytmicznych ruchów, które nasilają się podczas wykonywania jakiejś określonej czynności.
- 3. Diagnostyka kinestezji
Badanie czucia głębokiego jest zupełnie inne niż badanie typowych zaburzeń czucia.
Analiza propriocepcji obejmuje określenie czucia kątowego położenia w stawie (czy chory potrafi wykonać ruch w konkretnym zakresie kątowym), zdolności do odczuwania ruchu biernego w stawie (określenie, jaki jest to ruch) i ocenę samego napięcia mięśniowego.
Ważnym elementem w trakcie badania czucia głębokiego jest wyeliminowanie innych sprzężonych układów, które współpracują z móżdżkiem – czucia powierzchownego, słuchu i wzroku.
Kolejnym etapem jest badanie czucia posturalnego, zwanego też balansem bocznym. To dość popularny sposób na ocenę zdolności systemu cerebralnego do utrzymywania równowagi zarówno na stabilnym, jak i niepewnym podłożu (np.
piasek, żwir, mata z wypustkami). Coraz częściej do badania czucia głębokiego wykorzystuje się platformy dynamometryczne lub posturografy.
W połączeniu z analizą chodu lub EMG pozwalają na precyzyjne określenie, które grupy mięśniowe (zarówno powierzchowne, jak
- i głębokie) wykazują obniżoną zdolność do napięcia i pracy.
- 4. Ćwiczenia na propriocepcję
- Mimo że zmysł kinestetyczny nie jest tak „namacalny” jak wzrok czy słuch, nie oznacza to, że nie jesteśmy zdolni do jego wypracowania. Trening proprioceptywny umożliwia, rzecz jasna, lepsze odczuwanie własnego ciała, co przyczynia się do:
- – lepszego zaangażowania mięśni w trakcie treningu;
- – sprawniejszego rozwoju masy mięśniowej;
- – skuteczniejszego przewodnictwa nerwowo-mięśniowego;
- – poprawy wyników w zakresie koordynacji ruchowej, zręczności i zwinności.
- Warto też dodać, że ćwiczenie czucia głębokiego nie niesie za sobą potrzeby inwestycji w wyspecjalizowany sprzęt lub drogie urządzenia. Jak się okazuje, nad kinestezją można pracować nawet bez sprzętu lub
- z wykorzystaniem najprostszych przedmiotów. Poniżej przedstawiamy kilka przykładowych aktywności, które pozwolą rozwijać i doskonalić czucie swojego ciała
- Ćwiczenie 1.
Ćwiczący przyjmuje pozycję wyprostowaną, kończyny dolne ma rozstawione na szerokość bioder. Następnie zamyka oczy i przechodzi do stania jednonóż. Kładzie dłoń (przeciwną do uniesionej nogi) na przeciwległym barku.
Alternatywą dla tego ćwiczenia może być przejście z pozycji stojącej do przysiadu na jednej nodze, wspięcie na palce lub wykonywanie tego ćwiczenia na berecie terapeutycznym – gumowym talerzu z niewielkimi wypustkami.
Ćwiczenie 2. Kolejnym bardzo dobrym sposobem na kształtowanie swojego zmysłu kinestezji jest chód bez obuwia. Mowa tu nie o spacerach po domowym parkiecie czy dywanie, ale po nierównym podłożu.
Bardzo dobrym sposobem będzie wykorzystanie piasku, żwiru czy kamieni, które nie tylko będą dostarczać ogromnej liczby bodźców, lecz dodatkowo bardzo dobrze wpłyną na nasz stęp. Innym urozmaiceniem mogą być mata typu „jeżyk”, drewniane klocki.
Można również chodzić z zamkniętymi oczami pomiędzy ustawionymi przeszkodami.
Ćwiczenie 3.
Ćwiczący staje tyłem do ściany. Pomiędzy plecami a ścianą układa piłkę o takim rozmiarze, by przylegała do niej znaczna część grzbietu. Polecamy ćwiczącemu, aby stopniowo przechodził do pozycji siadu z równoczesną kontrolą prawidłowej postawy. Alternatywą dla tej aktywności może być jednoczesne unoszenie piłki nad głowę, którą ćwiczący trzyma przed sobą.
Ćwiczenie 4.
Ćwiczący przyjmuje postawę wyprostowaną, kładzie na głowie niewielki woreczek gimnastyczny bądź inny przedmiot o podobnych rozmiarach. Następnie maksymalnie wyciąga ręce w przód z równoczesnym pochyleniem tułowia i wraca do pozycji wyjściowej. W obu przypadkach stara się nie dopuścić do tego, by przedmiot spadł z głowy. Gdy ćwiczenie okaże się zbyt proste, może dodatkowo zamknąć oczy.
Ćwiczenie 5.
Ćwiczący przyjmuje pozycję w leżeniu na plecach, stopa i podudzie jednej z kończyn dolnych spoczywają na piłce. Wykonuje zgięcie drugiej kończyny dolnej i kończyn górnych pod kątem 90 stopni. Początkowo utrzymuje tę pozycję, a w miarę postępów wykonuje ruch sięgania ku górze. Po wykonaniu kilku powtórzeń zmienia kończynę dolną.
2016-03-23
Propriocepcja
Propriocepcja zgodnie z definicją to zdolność do odczuwania pozycji, lokalizacji, orientacji oraz ruchu ciała i jego części. W bardziej szczegółowym ujęciu obejmuje zdolność do świadomego i nieświadomego odczuwania pozycji stawów i/lub ruchu. Ujmując w skrócie, propriocepcja odnosi się do czucia głębokiego.
Układ propriocepcji
Odbiera bodźce związane z:
- uciskiem;
- rozciąganiem;
- ustawieniem części ciała;
- ruchem części ciała względem siebie.
Prawidłowa integracja w obrębie tego układu stanowi niezbędny element dobrego rozwoju odruchów planowania czy prowadzenia ruchu, regulacji napięcia mięśniowego oraz koordynacji pracy mięśni. Ponadto ma wpływ na wykorzystywanie wyższych czynności umysłowych związanych ze schematem ciała.
Receptory proprioceptywne
Wśród receptorów proprioceptywnych wyróżnia się receptory znajdujące się w:
- torebkach stawowych;
- ścięgnach i więzadłach;
- mięśniach szkieletowych.
Do receptorów stawowych można zaliczyć ciałka zmysłowe, ciałka blaszkowate i wolne zakończenia włókien bezmielinowych.
Ścięgna i więzadła wykazują obecność ciałek buławkowatych, ciałek zmysłowych i wolnych zakończeń nerwowych.
Receptory stawowe i ścięgniste noszą nazwę receptorów kinestetycznych. W efekcie pojęcie kinestezji łączy się z rozpoznawaniem położenia różnych części ciała względem siebie i ich ruchu w przestrzeni.
Substratem morfologicznym propriocepcji są mechanoreceeptory wraz z odpowiednimi neuronami aferentnymi. Receptory te doprowadzają dośrodkowo informację potrzebną do kontroli ruchu i utrzymywania postawy. Na poziomie mózgu informacja ta jest integrowana z innymi źródłami pochodzącymi z przedsionka ucha wewnętrznego i receptorów skóry w sposób zarówno świadomy, jak i nieświadomy.
Propriocepcja z powięzi
Propriocepcja pochodząca z powięzi jest nie tylko wynikiem aktywności mechanoreceptorów znajdujących się w powięziach lub przyczepionych do niej.
Jest bowiem związana z architekturą powięzi, która ma istotny wpływ na przebieg procesu propriocepcji.
Może się to odbywać poprzez przenoszenie sił powodujących deformację mechanoreceptorów znajdujących się w pewnej odległości od miejsca bezpośredniego stymulowania receptora.
Funkcje propriocepcji
Prawidłowe czucie głębokie umożliwia zachowanie doskonałej koordynacji ruchów, równowagi i świadomości własnego ciała.
Przykładem zadziałania propriocepcji jest umiejętność naprzemiennego krążenia ramionami bądź określenia z zamkniętymi oczami, w jakiej pozycji znajduje się ustawiona przez osobę badającą część ciała.
W rezultacie, chcąc ocenić czyjąś propriocepcję w pierwszej kolejności należy wyłączyć wpływ innych czynników, jak np. wzrok, słuch czy czucie eksteroceptywne.
Zobacz również: Propriocepcja – dlaczego jest tak ważna w fizjoterapii?
Zaburzenia
Upośledzenie opisywanego układu utrudnia znacznie wykonywanie zwykłych czynności dnia codziennego, jak np. wchodzenie po schodach. Taka osoba może mieć trudności z ubieraniem się, chwytaniem przedmiotów oraz zapinaniem guzików.
Przyczyny
Przyczyn może być wiele, w związku z czym należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Wśród przykładowych przyczyn patologii znajdują się guzy mózgu, wiąd rdzenia czy genetyczne choroby, ale także uszkodzenia aparatu ruchu i urazy mechaniczne, np. kości.
Objawy
Uszkodzenie propriocepcji objawia się różnorako. Zazwyczaj jednak zauważa się osłabienie siły mięśniowej, osłabienie odczucia własnego ciała i sztywność mięśni.
Leczenie
U osób dotkniętych zaburzeniem podstawą są treningi propriocepcji, które wpływają korzystnie nawet na osoby zdrowe. Do najprostszych ćwiczeń tego typu należą:
- przysiady na jednej nodze;
- skręty tułowia;
- przeskoki na jednej nodze w przód i tył lub na boki;
- półprzysiady.
Pomocne wydaje się być korzystanie z trampolin i basenów. Innym pomysłem jest przejście po torze przeszkód z zamkniętymi oczami (zawsze przy asekuracji osoby drugiej). Poleca się także poruszanie się po nierównych i niestabilnych powierzchniach. U dzieci w przypadku zaburzenia propriocepcji objawy łagodzi się za pomocą terapii sensorycznej (tzw. integracja sensoryczna).
Bibliografia
- Konturek S., Fizjologia człowieka, tom IV, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998.
- Śliwiński Z., Sieroń A., Wielka fizjoterapia, Wydawnictwo Urban & Partner, Warszawa 2015.
Polecane produkty:
 |
 |
Ćwiczenia propriocepcji – istotny element terapii
Lipiec 15, 2018 
Propriocepcja nazywana także czuciem głębokim jest zmysłem w układzie mięśniowo-szkieletowym, który odpowiada za dostarczanie informacji na temat położenia ciała w przestrzeni oraz ustawienia poszczególnych segmentów względem siebie.
Receptory czucia głębokiego – narządy Golgiego
Zmysł czucia głębokiego posiada wyspecjalizowane receptory, czyli wrzecionka nerwowo-mięśniowe oraz wrzecionka nerwowo-ścięgniste, nazywane narządami ścięgnistymi Golgiego. Zlokalizowane są one w obrębie mięśni, ścięgien oraz stawów i reagują w sposób odruchowy na zmiany napięcia.
Jakakolwiek zmiana odbierana jest przez receptor i następnie przekazywana z wykorzystaniem pętli rdzeniowo-mięśniowej do ośrodków w układzie nerwowym. Na tym poziomie zachodzi analiza dostarczonych impulsów i tworzona jest informacja zwrotna, która drogą zstępującą dostarczana jest do wykonawców – mięśni.
Po uzyskaniu informacji, receptor reaguje w następujący sposób:
- bierne rozciągnięcie wyzwala reakcję w formie wzrostu napięcia mięśnia
- nadmierny skurcz wyzwala reakcję formie rozluźnienia włókien mięśniowych
Proprioreceptory odpowiadają także za utrzymywanie równowagi i w związku z pełnioną funkcją, posiadają także swoje narządy zmysłu zlokalizowane w błędniku. Są to receptory kanałów półkolistych oraz przedsionka. Mechanizm utrzymywania równowagi opiera się o budowę błędnika, którego wnętrze wypełnione jest płynną śródchłonnką.
W czasie ruchów płyn przemieszcza się, a razem z nim także ziarenka soli wapnia (otolity, które znajdują się we wnętrzu woreczka i łagiewki. Przemieszczające się otolity drażnią receptory, które wytwarzają impulsy dla zakończeń nerwu przedsionkowego.
Nerw przekazuje impulsy do ośrodka równowagi w mózgu, skąd wygenerowana zostanie informacja zwrotna.
Zaburzenia propriocepcji
Zaburzenia propriocepcji powstają w wyniku urazów w obrębie układu kostno-szkieletowego oraz schorzeń neurologicznych, które prowadzą do niestabilności mechanicznej.
Utrzymująca się niestabilność mechaniczna prowadzi do powtarzających się urazów i niestabilności funkcjonalnej, która objawia się zaburzeniem prawidłowych wzorców ruchowych.
Jeśli cały cykl nie zostanie przerwany, w miarę upływu czasu w wyniku przeciążania struktur okołostawowych może dojść do uszkodzeń więzadłowych oraz spadku kontroli nerwowo-mięśniowej. Każde uszkodzenie w obrębie struktur tworzących staw, będzie skutkowało pogłębieniem deficytu propriocepcji.
- Schemat powstania zaburzeń propriocepcji
- 1. schorzenie neurologiczne/ urazy układu kostno-szkieletowego
- 2. niestabilność funkcjonalna
- 3. powtarzające się urazy – niestabilność funkcjonalna
- 4. przeciążanie struktur okołostawowych, urazy więzadłowe
- 5. pogłębienie deficytu propriocepcji
Znaczenie propriocepcji dla funkcjonowania organizmu
Czucie własnego ciała, ułożenia jego poszczególnych elementów jest potrzebne człowiekowi podczas aktywności fizycznej, gdzie bodźce zmieniają się bardzo szybko, ale także w codziennym życiu przy wykonywaniu najprostszych czynności.
W organizmie znajduje się wiele wyspecjalizowanych receptorów, które odbierają szereg różnych informacji z poszczególnych narządów : układ ruchu (mięśnie, ścięgna, więzadła, torebki stawowe, powięź), błędnik oraz wzrok.
Informacje z receptorów są analizowane i na ich podstawie organizm reaguje wzrostem/obniżeniem napięcia mięśniowego, szybką zmianą długości mięśnia, stabilizacją stawów czy zmianą kierunku ruchu.
Dlaczego prawidłowe funkcjonowanie proprioreceptorów jest tak ważne dla codziennej aktywności? Dlatego, że jakiekolwiek zaburzenie w pobudzeniu receptorów, będzie skutkowało nieprawidłową informacją zwrotną z układu nerwowego.
Opóźniona lub zbyt intensywna czy zbyt słaba stymulacja proprioreceptorów, sprawi że odpowiedź ze strony układu ruchu będzie nieadekwatna do zaistniałej sytuacji.
W konsekwencji prowadzić to będzie do zaburzeń w narządzie ruchu, wynikających z przeciążania jednych struktur przy jednoczesnym osłabianiu innych. Utrzymująca się dłużej niewydolność receptorów czucia głębokiego prowadzi do zaburzenia wzorców ruchowych, a u osób aktywnych do kontuzji.
Zaburzone wzorce ruchowe są przyczyną tworzenia się kompensacji oraz narastających trudności przy: utrzymaniu równowagi ciała, chodzie, codziennych czynnościach wytrącających z równowagi (mycie okien, sięganie wysoko po przedmiot).
Metodyka wykonywania ćwiczeń czucia głębokiego
Ważnym aspektem ćwiczeń czucia głębokiego jest pobudzanie układu nerwowego oraz odtworzenie prawidłowych wzorców ruchowych. Aby organizm był stymulowany należy dobrać odpowiedni stopień trudności ćwiczeń.
Dla jednych problemem będzie stanie jednonóż, a dla innych ćwiczenia na niestabilnym podłożu, wykorzystującym piłkę.
Dlatego ćwiczenia muszą być dobierane do indywidualnych możliwości, z przestrzeganiem zasady stopniowego progresu.
Przestrzegając zasady stopniowania trudności należy pamiętać o:
- przechodzenie z pozycji niskich do wysokich,
- ćwiczenia przyjmowania pozycji ze stopniowym włączaniem ruchu kończyn,
- ruchy wykonywane w małych zakresach ze stopniowym wzrostem amplitudy
- przechodzenie od ruchów wykonywanych bez oporu zewnętrznego do ruchu ze wzrastającym oporem
- stopniowe zmniejszanie płaszczyzny podparcia poprzez węższe ustawienie stóp lub dłoni oraz poprzez stanie jednonóż lub podpór na jednej ręc
- wyłączanie kontroli wzrokowej – TYLKO przy ćwiczeniach dobrze opanowanych, które nie stwarzają ryzyka upadków
- przechodzenie z podłoża stabilnego do ćwiczeń na podłożu niestabilnym
- wprowadzanie ćwiczeń dynamicznych (przeskoki, nagłe zmiany kierunku poruszania się) po opanowaniu ich przy mniejszej dynamice
- wprowadzanie ćwiczeń funkcjonalnych – codziennych aktywności lub elementów dyscypliny sportowej
Ćwiczenia czucia głębokiego dla kończyn dolnych i kończyn górnych oraz dla tułowia
Ćwiczenia propriocepcji powinny stanowić istotny element terapii w większości schorzeń ortopedycznych, traumatologicznych oraz neurologicznych.
Są równie ważnym czynnikiem w sytuacjach przeciążeniowych, bólowych, które wynikają ze złych nawyków ruchowych oraz zaburzeń równowagi mięśniowej.
Wprowadzenie ćwiczeń czucia głębokiego do terapii ma wspomóc prawidłowe obciążanie kończyn, lepsze czucie własnego ciała rozumiane jako stabilność, która zapewnia bazę dla płynnych ruchów kończynami, a także wykonywanie ruchów zgodnych ze wzorcami ruchowymi.
Ćwiczenia propriocepcji w obrębie kończyn dolnych rozpocząć można od stania na jednej nodze. Wydawać się może, że to bardzo proste, ale wystarczy utrudnić ćwiczenie poprzez zamknięcie oczu i może się okazać, że wytrzymanie w tej pozycji 15 sekund jest dużym wyzwaniem. Kolejnymi modyfikacjami dla tej pozycji będzie włączenie ruchu drugą kończyną dolną, a także kończynami górnymi:
- przenoszenie wolnej kończyny dolnej w przód, w tył, do boku i przyśrodkowo
- skręty tułowia
- skłon tułowia z dotknięciem kończyny podporowej przeciwną kończyną górną
- skłon tułowia z jednoczesnym uniesieniem kończyny dolnej do poziomu -„jaskółka”
- półprzysiady na jednej nodze
- wspięcia na palce
Bardziej zaawansowaną opcją są przeskoki, z pozycji stania jednonóż wykonuje się przeskok: w przód, tył, bok. Dla utrudnienia ćwiczeń można wprowadzać dynamiczne elementy takie jak: skipy (A,B), bieg z nagłym zatrzymaniem, skoki.
Przedstawione wyżej ćwiczenia w wersji trudniejszej, wykonywane są z wykorzystaniem sprzętu, który wprowadza opór zewnętrzny (taśmy elastyczne, hantle) czy niestabilne podłoże (berety, piłki, platformy, trampoliny).
Do kształtowania propriocepcji w obrębie kończyn górnych wykorzystuje się klęki oraz podpory, a także ćwiczenia z wykorzystaniem taśm elastycznych, piłek i hantli. Pozycje klęków (klęk podparty) i podporów (przodem, tyłem, bokiem) bardzo silnie stymulują receptory w obrębie kończyn górnych, a także wpływają na poprawę stabilizacji stawów.
Ćwiczeniami, które przynoszą dobre efekty są:
- wciskanie piłki w ścianę w różnych ustawieniach kończyny górnej (przodem, bokiem)
- przetaczanie piłki po ścianie z jednoczesnym utrzymaniem nacisku (góra-dół, lewo-prawo)
- rozciąganie taśmy elastycznej w różnych kierunkach – obie ręce jednocześnie, jedna ręka stabilizuje, druga rozciąga
- „wiosłowanie” z wykorzystaniem taśmy – naprzemiennie, jednocześnie
- Ćwiczenia z laską gimnastyczną (wspomaganie kończyny słabszej przez silniejszą) – zginanie, rotacje, ruchy diagonalne, odwodzenie/przywodzenie
Wiele z ćwiczeń przedstawionych dla kończyn górnych i dolnych, angażuje także mięśnie w obrębie tułowia. Istotnym elementem jest świadome i umiejętne napinanie mięśni wpływających na prawidłowe ustawienie segmentów kręgosłupa względem siebie.
Można wykorzystać następujące ćwiczenia:
- przysiad przy ścianie z piłką za plecami
- unoszenie miednicy w leżeniu tyłem, kończyny zgięte w kolanach
- podpór przodem na stabilnym podłożu oraz na piłce
- rotacje tułowia z oporem taśmy
- ćwiczenia w pozycji siedzącej na piłce fitness – rolowanie miednicy, „zgarb się i urośnij”, odrywanie jednej stopy od podłoża, naprzemienne ruchy kończynami górnymi
- ćwiczenia w leżeniu przodem na piłce fitness – opuszczanie i unoszenie górnej części tułowia, jednoczesne unoszenie przeciwnych kończyn (lewa dolna, prawa górna), unoszenie kończyn górnych (zginanie, odwodzenie)
Sprzęt do ćwiczeń propriocepcji
W ćwiczeniach propriocepcji wykorzystać można różnorodnych sprzęt, który ma za zadanie podnieść poziom trudności danego ćwiczenia. Wykorzystanie sprzętu pozwala ćwiczącemu na stopniowe dozowanie obciążeń i wprowadzanie niestabilnego podłoża.
Do ćwiczeń propriocepcji wykorzystuje się najczęściej:
- materace
- dyski równoważne
- poduszki sensomotoryczne
- piłki fitness
- piłki Bosu
- trampoliny
- taśmy elastyczne Thera Band
Wskazania i przeciwwskazania dla ćwiczeń propriocepcji
Wykonywanie ćwiczeń propriocepcji wskazane jest w przypadku schorzeń neurologicznych i urazów układu ruchu, a także jako rodzaj profilaktyki urazowej. Zarówno w przypadku chorób neurologicznych jak i urazowych dochodzi do uszkodzenia zakończeń receptorów, co prowadzi do powstawania zaburzonych wzorców ruchowych.
Wskazania neurologiczne:
- uszkodzenia nerwów
- uszkodzenia splotów nerwowych
- zespoły uciskowe korzeni nerwowych
- polineuropatie
Wskazania urazowe:
- skręcenia, zwichnięcia stawów
- urazy torebki stawowej
- złamania kości
- amputacje
- leczenie operacyjne w obrębie stawów
- endoprotezy
Ćwiczenia propriocepcji bazują na prostych, naturalnych ruchach, dlatego też brak jest poważniejszych przeciwwskazań. Należy odstąpić od ćwiczeń w przypadku złego stanu ogólnego pacjenta, niewydolności krążeniowej oraz zaburzeń w obrębie ciśnienia tętniczego.
Autor:mgr Katarzyna Kumorfizjoterapeuta
Problemy z propriocepcją, czyli dlaczego moje dziecko jest niegrzeczne?
Chwytanie piłki, rzucanie do celu, zbyt mocne lub zbyt słabe trzymanie kredek? Trudności ze wskazywaniem poszczególnych części ciała, z planowaniem ruchu, poszukiwanie docisku, nadmierne skakanie, popychanie? Jeżeli obserwujesz powyższe zachowania u swojego dziecka, powinnaś się czym prędzej udać do Terapeuty SI, ponieważ istnieje duże prawdopodobieństwo, że sprawcami całego zamieszania są bodźce propriocepcji.
Bodźce propriocepcji odpowiedzialne są za tak zwane czucie głębokie. Odpowiadają za odbieranie informacji związanych z uciskiem, rozciąganiem, ugniataniem oraz ruchem ciała wobec siebie. Proprioreceptory znajdują się w mięśniach, stawach i ścięgnach. Bodźce propriocepcji dostarczają mózgowi informacji dotyczącej tego w jakiej pozycji znajduje się dana kończyna.
Dzieci, które mają zaburzone czucie głębokie, próbują dostarczyć sobie brakujących bodźców w sposób, który nie zawsze jest akceptowalny społecznie. Gryzą się, biją, przepychają, chcą być mocno przytulane. Zachowania te nie są rozumiane przez otoczenie. Budzą lęk u opiekunów, niechęć u rówieśników.
Jak stymulować bodźce proprioceptywne?
Masaż, ugniatanie, dociskanie i skakanie, to podstawowe aktywności, jakie możesz zaproponować dziecku z zaburzonym odbieraniem bodźców propriocepcji. Bodźce propriocepcji stymuluje się także poprzez skakanie. Można zacząć od zeskakiwania z łóżka na podłogę, potem materac, a następnie na poduszkę – przy ćwiczeniach w których dziecko zeskakuje pamiętaj o tym, żeby je asekurować.
Terapeuci SI mają specjalne poduchy w kształcie gruszek i często proszą dzieci, żeby na nie skakały, jest to jedno z lepszych ćwiczeń stymulujących bodźce propriocepcji. W domu poduchy można zastąpić nadmuchanym materacem turystycznym.
Twoje dziecko gryzie kredki lub zgrzyta zębami? Możesz zaproponować mu masaż okolicy buzi, twarzy, gryzienie twardszych pokarmów lub też szczoteczkę wibracyjną.
Turlanie i dociskanie
Duża pompowana piłka do ćwiczeń bez wątpienia przyda się do codziennej stymulacji.
Połóż dziecko na piłce, tak by dotykało jej brzuchem, zacznij dociskać a potem delikatnie poklepywać poszczególne części ciała, czynności powtórz, gdy dziecko będzie leżało na piłce na plecach.
Możesz też poprosić dziecko, by położyło się na podłodze i toczyć piłkę po dziecku. Oprócz tego dziecko może toczyć piłkę po podłodze lub przepychać ją razem z Tobą.
Bodźce propiorcepcji stymuluje się także poprzez docisk i ugniatanie. Dziecko może ugniatać w rękach gniotki, a Ty możesz, dociskać ciało dziecka gniotkami, gąbkami, rękami lub woreczkami z kaszą czy grochem. Dobrym pomysłem są kołderki obciążeniowe. Podczas szycia kołder bierze się pod uwagę wzrost, wagę oraz wiek dziecka.
W środku kołdry umieszczone są sypkie materiały, które sprawiają, że kołdra jest ciężka. Możesz kłaść taką kołdrę na dziecku lub zawijać go w nią. Możesz spróbować turlania w kołdrze. Wszystkie te czynności spowodują tak potrzebny przy zaburzonych bodźcach propriocepcji docisk.
Długość i intensywność oraz rodzaj ćwiczeń z kołdrą obciążeniową ZAWSZE należy skonsultować z Terapeutą SI.
Zaburzenia czucia głębokiego mogą doprowadzić do wykluczenia społecznego oraz wielu trudności w rozwoju Twojego dziecka. Pamiętaj, żeby wszystkie niepokojące objawy konsultować ze specjalistami i małymi kroczkami zachęcać dziecko do różnych aktywności.
mgr Natalia Łasocha-Bryk psycholog terapeuta integracji sensorycznej
Czucie własnego ciała czyli- PROPRIOCEPCJA
Integracja sensoryczna, to współpraca zmysłów, na bazie której nasz odbiór otaczającego świata jest prawidłowy i pełny.
Dzięki zmysłowi Propriocepcji mamy orientację, jak ułożone są nasze kończyny bez patrzenia. Przykładowo, gdy siedzimy przy biurku jest nam wygodnie, ale nie myślimy jak jest ułożone nasze ciało, robimy to automatycznie. Podobnie jest podczas wchodzenia po schodach, czy spojrzenie w prawo i lewo zanim zrobimy krok na przejściu dla pieszych.
To jest właśnie wyćwiczona propriocepcja, czyli wielozmysłe skomplikowane czynności podczas których nie myślimy tylko działamy automatycznie. To orientacja w schemacie własnego ciała, kontrola ruchu i planowanie go, napięcie mięśni, stabilizacja i odpowiednie skoordynowanie tych wszystkich sygnałów, aby wykonać zaplanowaną czynność prawidłowo.
Poniżej proponuję kilka zabaw i ćwiczeń dla kinestetyki naszego ciała oraz wzmocnienia mięśni głębokich.
1. Ćwiczenia z deskorolką- balansowanie ciałem, utrzymywanie równowagi, wzmacnianie mięśni głębokich, to wszytko daje nam proste ćwiczenie z deskorolką. Podobne ćwiczenia wykonuje się podczas sesji terapeutycznych na specjalnych platformach do bujania. Trzymam Michałka za rączki lub pod pachy i balansując jego ciałem delikatnie jeździmy w jedną i drugą stronę. Starszy synek doskonale radzi sobie sam balansując na deskorolce walczy siłami mięśni o utrzymanie równowagi.
2. Ćwiczenia z dużą piłką- Leżenie na piłce lub siedzenie na niej – to ciągła walka o utrzymanie równowagi, która w pierwszej kolejności wymaga spięcia mięśni, które nas „trzymają”, czylimięśni głębokich. Samo utrzymanie równowagi na kołyszącej się pod ciężarem dziecka piłce będzie nowym doświadczeniem. Taka zabawa na piłce piłce to wielka przyjemność i zabawa, a korzyści płynące ze wzmacniania mięśni głębokich nieocenione:-)
Michałek podobne ćwiczenie wykonywał na wielkich miękkich poduszkach
Potem przyłączył się do naszej zabawy Lew i Tygrys:-)
3. Ćwiczenia na niestabilnych nawierzchniach- można ćwiczyć na wszystkim co jest niestabilne a da się jakoś na tym stanąć. My zbudowaliśmy zróżnicowany tor przeszkód. Podczas pokonywania go trzeba było iść po twardej lub miękkiej nawierzchni, podnosić nogi do góry, aby przejść przeszkodę, kucać lub czołgać się pod liną oraz wchodzić po stopniach. 4. Ćwiczenia z zawiązanymi oczami– dziecko staje przed nami, zawiązujemy mu oczy i mówimy różne polecania. Teraz dotknij ucha, dotknij nosa, podnieś lewą nogę do góry, wyciągnij do przodu prawą rękę, złap się za kolana a teraz za kostki itp. Dziecko w ten sposób uczy się orientacji własnego ciała, a przewiązane oczy uniemożliwiają wzrokowe lokalizowanie omawianych części ciała oraz sugerowanie ich nie świadomie naszym spojrzeniem:-)
Propriocepcja w rehabilitacji – na czym polega?
Propriocepcja to trening koordynacji, który można wykorzystać w rehabilitacji – głównie po urazach. Polega na wypracowaniu zmysłów poczucia własnego ciała w przestrzeni. Ćwiczenia nie tylko poprawiają ogólną sprawność fizyczną, ale wpływają na zwinność i oczywiście koordynację ruchową.
Propriocepcja jest wykorzystywana w rehabilitacji po urazach. Poprawia czucie głębokie, dzięki któremu człowiek ma świadomość, gdzie są umiejscowione poszczególne części jego ciała w danym momencie. W ten sposób może korygować sylwetkę, dopasowując ją do bieżących warunków zewnętrznych np. nachylenia powierzchni itp.
Propriocepcja – jak ćwiczyć?
Trening czucia głębokiego można wykonywać z taśmami do ćwiczeń Thera Band. Mogą pomóc zarówno w poprawie koordynacji rąk, jak i nóg. Dobre efekty dają też zestawy ruchów z użyciem dużej piłki gimnastycznej, tym bardziej, że ćwiczenia nie są trudne i mogą je wykonywać zarówno dzieci, jak i dorośli.
Wystarczy usiąść na piłce i naprzemiennie unosić stopy lub wykonać rolowanie miednicy. Inne ćwiczenie wymaga położenia się na piłce i równoczesnego unoszenia np. lewej ręki z prawą nogą lub unoszenie rąk wraz z ich zgięciem i wyprostowaniem. Piłkę można też umieścić między plecami, a ścianą i pilnując aby nie spadła, wykonywać ćwiczenia.
Do ćwiczeń propriocepcji zalicza się również chodzenie z woreczkiem na głowie w ten sposób, aby nie spadł on na ziemię – dokładnie to samo ćwiczenie, o którego wykonanie często prosi się dzieci z tendencją do garbienia się. Dzieci zachęca się do ćwiczeń również przez zabawę, np.
skakanie na trampolinie, które bardzo poprawia koordynację, zwinność i ogólną kondycję fizyczną.
Proprioceptory są angażowane przy wszelkich ruchach mięśni, stawów i więzadeł.
Dlaczego czucie głębokie jest tak ważne?
U osób, które mają zaburzoną propriocepcję, system nerwowy nie przekazuje właściwie informacji – bodźce są zbyt intensywne lub docierają do mózgu za wolno.
W takich sytuacjach dochodzi do niewłaściwej koordynacji ruchowej, a przez to np. utraty równowagi. U osób u których zanikają wzorce ruchowe, może dojść do upośledzenia wykonywania podstawowych czynności m.in.
chodzenia, wchodzenia po schodach, chwytania przedmiotów.
Właściwe czucie głębokie jest podstawą koordynacji ruchowo-wzrokowej. Jest jednak wiele przyczyn, z których mogą wynikać nieprawidłowości w jego pracy np.:
- uszkodzenia spowodowane urazami m.in.: mięśni, kości, więzadeł oraz stawów, które upośledzają funkcjonowanie nerwów;
- urazy w obrębie mózgu i móżdżku – również guzy mózgu;
Diagnostyka opiera się na zadaniu osobie z podejrzeniem uszkodzenia propriocepcji, wykonania określonych ruchów i opisania ich np. zachowania równowagi na różnym podłożu lub opisania wysokości podnoszenia kończyny czy kąta jej zgięcia w stawie.
W Ortopedio.pl dobierzemy właściwy stabilizator jak i wózek inwalidzki. Sprzęt medyczny dostępny na naszej stronie jest najwyższej jakości i posiada bardzo długą gwarancję. Refundacja NFZ.
W asortymencie posiadamy: stabilizator kolana, stabilizator kostki, stabilizator barku, stabilizator nadgarstka, orteza tułowia, ortezy stawu kolanowego, ortezy stopowo-goleniowe, ortezy stawu skokowego, sprzęt do ćwiczeń, łóżka rehabilitacyjne, wózki inwalidzkie, balkoniki i podpórki, sprzęt przeciwodleżynowy i wiele innych.
Propriocepcja
Propriocepcja (kinestezja, zmysł kinestetyczny, czucie głębokie) – zmysł orientacji ułożenia części własnego ciała. Receptory tego zmysłu (proprioreceptory) ulokowane są w mięśniach, ścięgnach i stawach. Dostarczają mózgowi informacji o tonusie mięśniowym. Dzięki temu zmysłowi wiemy, jak ułożone są nasze kończyny bez patrzenia na nie.
Układ propriocepcji odbiera bodźce związane z uciskiem, rozciągnięciem, ustawieniem i ruchem ciała wobec siebie.
Prawidłowa integracja w obrębie tego układu jest niezbędna do dobrego rozwoju odruchów (rozwój reflektoryczny) planowania i prowadzenia ruchu, regulacji napięcia mięśniowego i koordynacji pracy mięśni, a także wyższych czynności umysłowych, przede wszystkim związanych ze schematem ciała. Niedostatek informacji proprioceptywnej może być częściowo kompensowany wzrokiem. Osoby, które mają uszkodzony układ czucia głębokiego (proprioceptywnego), dostarczają sobie więcej bodźców przez zwiększone napięcie mięśniowe (np. bardzo mocno trzymają ołówek) lub przez ruchy stereotypowe. Mają problemy zarówno ze stabilizacją, jak i dysocjacją, np. mają trudności w oddzielaniu pracy rąk od pracy tułowia podczas pisania.
Bez informacji o tym, jak zachowuje się ciało, koordynacja wzrokowo-ruchowa byłaby niemożliwa.
Na przykład, gdy wchodzimy po schodach, mózg musi otrzymywać dane o tym, czy stopa już stanęła na kolejnym stopniu, czy jest równo ułożona, czy można się na niej oprzeć.
Dopiero wtedy wysyła informacje do drugiej nogi o tym, że ma się poruszyć, jednocześnie przenosi ciężar ciała na pierwszą nogę itd. Informacja zwrotna jest konieczna do sprawnego wykonywania skoordynowanych ruchów.
Za koordynację wzrokowo-ruchową odpowiedzialny jest móżdżek, który dostaje informacje także z błędnika błoniastego.
Informacje dostarczają receptory umieszczone w mięśniach i ścięgnach (proprioreceptory) oraz w stawach. Proprioreceptory informują o wzajemnych napięciach mięśni i ścięgien. Receptory umieszczone w stawach reagują na zmiany ciśnienia towarzyszące ruchom stawów.
Zmysł ten bywa niezwykle rozwinięty u osób niewidomych.
Pojęcie propriocepcji jest używane również w robotyce, w znaczeniu pobierania informacji generowanych przez system robota, pochodzących z wewnętrznych czujników i bez interakcji z otoczeniem.
Wybrana bibliografia
- Kinestezja. W: Nowa encyklopedia powszechna PWN. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 1998, s. 354. ISBN 83-01-11966-7.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Propriocepcja&oldid=58504070”